16 milyon nüfusuyla Türkiye’nin en kalabalık kenti olmasının yanı sıra birçok Avrupa ülkesinden daha fazla insanın yaşadığı ‘u da kapsayan Kuzey Anadolu Fay Çizgisi (KAF), dünyanın en süratli ve faal faylarından biridir. Maden Tetkik Arama (MTA) ve Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) internet sitesinde, Türkiye’de zelzeleye neden olan etkin fayları görmek mümkün. Bu sayede mahallenizden yahut binanızın altında fay sınırı olup olmadığını sorgulamanız mümkün.
TÜRKİYE’DEKİ FAY SINIRLARI
Zelzele haritasına nazaran, sonları içerisinde Kuzey Anadolu Fay Sınırı (KAF), Doğu Anadolu fay sınırı (DAF) ve Batı Anadolu fay çizgisi (BAF) çizgileri geçmektedir. Bilhassa, kendi içinde 9 faydan oluşan Batı Anadolu fay çizgisi ve dünyanın en faal fay çizgilerinden biri olan Kuzey Anadolu fay çizgisi nedeniyle, Türkiye’de çok sık zelzele hadisesi yaşanmaktadır.
KUZEY ANADOLU FAY ÇİZGİSİ (KAF)
Saroz Körfezi’nden başlayan KAF, Marmara Denizi, Sapanca Gölü, Adapazarı, Tosya ve Erzincan üzerinden Van Gölü kuzeyine kadar uzanır. Dünyanın en süratli hareket eden ve en etkin sağ-yanal atımlı faylarından biridir.
KAF sistemi, Anadolu levhasının, güneyde Arap levhası ve kuzeyde Avrasya levhasının ortasında kalması ve bu sebeple batıya gerçek açılma formunda süratle hareket etmesi sebebiyle yüksek sismik aktivite göstermektedir.
Yaklaşık Van Gölü’nden Saros Körfezine kadar tüm kuzey Anadolu’yu keser. Tek bir faydan oluşmaz, pek çok modülden oluşan ‘fay zone’dur. Fay çizgisinde; parçalanmış-ezilmiş kayaçlar, soğuk ve sıcak su kaynakları, gölcükler, traverten oluşumları, genç volkan konilerine rastlanır.
DOĞU ANADOLU FAY SINIRI (DAF)
DAF, Hatay grabeninden başlayarak, Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya ve Elazığ ovalarından geçerek Bingöl’e kadar sokulur. Meyyit Deniz çatlağının kuzey sonunda Maraş üçlü bitişmesinden başlayarak kuzeydoğu istikametinde işler ve Karlıova Üçlü Bitişmesi’nde sona erer ki burada Kuzey Anadolu fay sınırı ile buluşur.
BATI ANADOLU FAY SINIRI (BAF)
Anadolu’nun batısında doğu-batı uzanışlı, kuzeyden-güneye yanlışsız sıralanan sınırıdır ve içerisinde birçok fayı barındırır. Türkiye’deki zelzelelerin iki ana nedeni vardır. Birincisi, Atlas Okyanusu’nun ortalarındaki okyanus ortası sırtının genişlemesidir. Bu genişleme Afrika levhasını kuzeydoğu tarafında hareket ettirir. Afrika, Akdeniz altında Anadolu levhası ile çarpışarak altına dalmaktadır.
Anadolu’da meydana gelen lerin ikinci ana nedeni, Kızıldeniz ortasındaki okyanus tabanı yayılmasıdır. Bu hareket Arap Levhasını kuzey tarafında hareket ettirmekte, Doğu Anadolu fayında ağır depremselliğe neden olmaktadır. Afrika levhasının kuzey kenarındaki okyanusal kabuk bu sıkışarak Anadolu ve Ege’nin altına dalarak batıyor. Bu dalma sırasında Batı Anadolu’ya çekme kuvveti uygular.
Arap levhasının baskısıyla Kuzey Anadolu fayı boyunca batıya gerçek itilen Anadolu Levhası batıda sıkışmaya sebep olur. Batı Anadolu’da GGB-KKD tarafında yılda 15 mm/yıl genişleme oluşur. Bu olay sarsıntılara ve grabenlerin oluşumuna neden olur.
Batı Anadolu fay çizgisini oluşturan küçük faylar şöyle:
* Fethiye-Burdur fayı
* Gökova grabeni
* Knidos (Cumalı, Yakköy) fayı
* Büyük Menderes grabeni
* Yavansu fayı
* Küçük Menderes fayı
* Gediz grabeni
* Simav grabeni
* Eskişehir fayı
FAY SINIRI SORGULAMA EKRANI
Maden Tetkik Arama (MTA) ve Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı’nın (AFAD) fay haritası ile hangi kent ya da ilçeden fay sınırları geçtiğini öğrenmek mümkün. Fay haritası en şimdiki sarsıntı kaynak parametreleri, sarsıntı katalogları ve yeni jenerasyon matematiksel modeller dikkate alınarak çok daha fazla ve detaylı datayla hazırlanmıştır. Yeni haritada, bir evvelki haritadan farklı olarak sarsıntı bölgeleri yerine en büyük yer ivmesi bedelleri gösterilmiş ve ‘deprem bölgesi’ kavramı ortadan kaldırılmıştır.
tehlike haritası ‘risk haritası’ değildir. Risk haritası olması için bu tehlike haritası üzerinde yapıların, nüfusun zelzele anında etkilenme durumunu bilmek, ekonomik kayıpları saptamak ve zelzelenin etrafa vereceği ziyanları hesaplayıp bu ziyan ve kayıp sonuçlarını gösteren harita oluşturmak gerekir.
Yeni harita, AFAD Ulusal Zelzele Araştırma Programı (UDAP) tarafından desteklenen ‘Türkiye Sismik Tehlike Haritasının Güncellenmesi’ başlıklı proje ile kamu ve üniversite işbirliği kapsamında hazırlanmıştır.
AFAD FAY HARİTASI İÇİN TIKLAYIN
MTA FAY HARİTASI SORGULAMA SAYFASI
Karar
