Recep Kayalı, Bilge Kültür Sanat tarafından okura sunulan Kamburuma Üç Sebep isimli hikaye kitabında kamburları adeta bir ateş kesimine dönen karakterleri eksenine alarak, çok vakit unutulmayacak hikayeleriyle okur karşısında. Söylenenden çok söylenmeyenleri anlatan hikayeleri hakkında kendisiyle KARAR okurları için söyleştik.

Klasik bir soruyla başlayalım. Biraz kendinizden ve yazma serüveninizden bahsedebilir misiniz?

Matbaa emekçisi bir babanın ve mesken hanımı bir annenin oğlu olarak İstanbul’un kenar mahallelerinin birinde büyüdüm. Sıkılgan bir çocuktum. Oyunlar ürettiğimi, kurgular uydurduğumu hatırlıyorum.

EDEBİYAT, DÜNYANIN KÖTÜLÜKLERİYLE ARAMA ARALIK KOYAN SIĞINAK

Okumayı sökmemle de değişik bir dünyayla tanıştım. Bir sefer farkına varırsanız bir daha asla hayat sizin için eskisi üzere olmaz. Her şey farkında olmakla olmamak ortasındaki ara kadardır. Bu fikre inanıyorum. İçinde yaşadığımız bu geçmişi kınalı dünyanın, toplumun, vaktin farkına varınca görünmez ağır yükler birikiyor kalbinizde, sırtınızda. Siz de bunlarla başa çıkmaya çalışıyorsunuz. Az evvel saydıklarımla ortanıza bir aralık koyma muhtaçlığı hissediyorsunuz. Varoluşunuzu manalandırıp kendinizi inşa etmenin gerekliliğini duyumsuyorsunuz. Bunu sağlayan şey benim için hikaye özelinde edebiyat oldu. Varoluşumu manalandıran, kendimi inşa etmemi sağlayan, dünyanın kötülükleriyle arama uzaklık koyan bir sığınak.

Her devir yazmakla ilgilendim. Ortaokulda da Türk sinemalarından bozduğum hikayeler yazıyordum. Lisede şiir ve tiyatro oyunlarını denedim. Lakin bunların hepsi hikaye çeşidine yakın metinlerdi. Benimle her devir yürüyen, daima içimde olan bu tipe eğilince az evvel bahsettiğim varoluşumu manalandıran bir sebep buldum. Yalnızca hikaye kurup metin oluşturduğum anlarda daima dilek ettiğim o bütünlüğü, tam olma hâlini hissedebiliyorum.

-Dip ve Taşın Dediği isminde iki hikaye kitabınız daha var ve hikayelerin çoğunluğu büyülü gerçeklikle ve kara mizahla kaleme alınmış. Fakat, üçüncü hikaye kitabınız Kamburuma Üç Sebep epeyce rasyonel. Büyülü gerçeklik ve fantastik için anlatılan konuyu kırk bohçaya saklamaya benzeten çoktur. Bu geçişin sebebi nedir?

Hayat, gördükleriniz, sizi yazmaya iten şeyler saklanamayacak kadar sert mi?
Bu tespitlerinize katılıyor ve böylesi derin bir inceleme yaptığınız için teşekkür ediyorum. Öncelikle büyülü gerçekçilik, kara mizah, kirli gerçeklik, üçlemeler, rasyonel diye isimlendirebileceğimiz hikayelerin kitaplarımda yer almasının temel sebebini kendimi her hikayede daha fazla zorlamak istemem olarak açıklayabilirim. Hiçbir vakit tek tip bir hikaye muharriri olmak istemedim. Bunun için de kendi üslubumu oluşturup bana vakit ayıran okurumu hikaye çeşidi içindeki farklı renklerde gezintiye çıkarma yolunu seçtim. Repertuvarı geniş bir öykücü olmak ve bunu kotarabilmek benim için çok pahalı.
Yanıtıma Kamburuma Üç Sebep özelinde devam edecek olursak bu kitabın başkalarından farklı olması da katiyetle şuurlu bir tercihti. Gerçeğin bükümüyle ortaya çıkarttığımız yeni gerçekliğin, oluşturduğumuz atmosferin okur tarafından kabul görmesi, bunun “rasyonel” olarak tanımlanması da bu tercihimin yanlışsız olduğunu gösteriyor. Demek ki inandırabilmişim. Ne memnun bana.
Kamburuma Üç Sebep öteki kitaplara nazaran sevinç ve mizaha daha az başvurduğum bir kitap oldu. Bu durumun içinde bulunduğumuz çağ, toplum, otorite ile aramda hissettiğim uyumsuzluğun derinleşmesi ile ilgili olduğunu düşünüyorum. Şahit olduklarımız, hissettiklerimiz, dâhil olduklarımız bizleri dönüştürüyor. Zannedersem bu dönüşüm sonucunda da sevinç azalıyor. Bunun yerine onlarla uğraş etmeyi seçiyorsunuz.

-Öykülerin çoğunluğu Oedipus karmaşası üzerine kurulmakla birlikte, babanın bir otorite figürü olmasıyla sosyo-kültürel çözümlemeler de yaptırıyor. Keza baba-kız hikayeleri de. Bunu şuurlu bir halde mi yaptınız?

Hikayelerin Oedipus karmaşası üzerine kurulduğunu düşünmemekle bir arada bu karmaşanın uzantıları ile ilişkilendirebileceğini kabul ediyorum. Karakterler babayı reddetmiyor ya da o figürle bir otorite çatışmasına girişmiyor. Fakat özgürlüğün ya da köksüzlüğün, hayata devam edebilme gücünün ya da mağlubiyetleri beraberinde getiren zayıflıkların, başıboşluğun, aylaklığın, buhranların ya da mecburî gayretlerin sebepleri olarak o figürün varlığını, yeterliliğini, yokluğunu irdeliyor diyebiliriz.

TOPLUMDAKİ ROLLERİMİZİ ‘VASATIN KURALLARI’ BELİRLİYOR

-Size nazaran Türkiye’de en çok hangi ebeveynle olan bağlantı sıkıntılı? Anneyle her formda irtibata geçilirken, babayla olan münasebet daima halının altına mı itiliyor?

Yalnızca ebeveynlerle olan münasebette değil tüm toplumun birbiriyle olan bağlantısında meseleler olduğunu düşünüyorum. Sorunuza dönecek olursak anne ya da babalarla olan bağlantıların gerçek yönetilemediğini söyleyebiliriz. Fakat bunlar coğrafyaya, geleneklere, ekonomik duruma, eğitime nazaran değişkenlik gösterebilir.

Türkiye’de hangi role bürünürseniz bürünün zorlanırsınız. Anne- baba olmak, evlat olmak, sanatçı olmak, yönetici olmak ya da çocuk olmak… Bunlardan hangisini ele alırsanız alın bir müddet sonra karmaşayla karşı karşıya kalacaksınız. Kişinin kendi hayatıyla alakalı çok az kelam sahibi olduğu, beklentileri karşılamaya çalışmakla bir ömür geçirdiği, kendisine gösterilene gerçek hareket ederek büyüdüğü bir toplumsal yapı içerisinde aksi bir durumu bekleyemezsiniz. Erkek çocukları üzerinden bir örnek vereyim. Bir erkek çocuğu ailenin sonraki başkanı olarak yetiştiriliyor. Herkesi kurtaracak, babanın yarım bıraktıklarını tamamlayacak, kendi ailesini kurarak bunu sürdürebilir hâle getirecek kişi. Bu şuurla büyütülen bir çocuk kendisine yaşama devam edebilmek için bir sebep bulmuş oluyor. Kendisine kodlanan bu ödevle yaşayan kişinin ailesiyle kurduğu alaka de yalnızca vazifelerini yerine getirip getirememek üzerine inşa ediliyor. Burada temelinde sevginin yer almadığı gizil bir mutabakatla devam eden sorumluluklar bütününden kelam ediyoruz. Çok üzücü bir durum. Üstelik bu niyetle yetiştirilen çocuk kendisini potansiyel güç, başkan, kurtarıcı olarak görüyor. Buradaki konfor alanında kendisine gösterilen ilgi ve alakayı toplumun her noktasında kazanmaya çalışıyor. Pekala nasıl? Olağan ki baskı ve güçle. Zira baskı ve gücün beraberinde getirdiği endişe odaklı saygıyı kazanmak çok kolaydır. Kısa vakitte elde edilir fakat çok kolay kaybedilir. Bu da travmatik bir süreç.

Vasatın belirlediği hayat ve ahlak kuralları işlerliğini sürdürsün diye bireylerin toplum içindeki rolleri şekillendirilmiş, sevgi ve aidiyetin yerini gizil bağlar, içini istediğiniz üzere doldurabileceğiniz hürmet üzere kavramlar almıştır. Sorunun son kısmına gelince baba Türk toplumu için metafor olarak da kullanılmakta. Otoriteyi, devleti de temsil etmektedir. Bu da üstte bahsettiğim ödev kavramıyla ilişkilendirilebilir. Anne bu yapıda sizin üzere otoritenin altında yer alan bir alanı temsil ettiği için daha rahat yakınlık kurulabiliyor.

‘BİZ KAMBURUNU SEVEN İNSANLARIZ’

-İnsanoğlunun çekip alsan yeri sızlayan, bıraksan yükü çok olan kamburları nelerdir sizce?

Ben Tanrı’da şık duran özelliklerin şahıslarda bulunmasının onlara kamburlar oluşturduğunu düşünüyorum. Rızık vermek rolünün evvel anneye sonra babaya verilmesi, yazabilmek, yalnızlık üzere. Bunlar kişiyi hem büyüten hem ona hürmet duyulmasını sağlayan hem varoluşunu manalandıran fakat gerçek yönetilmezse büyük zahmetlere sebep olacak yükler. Örneğin ben yazamadığım vakitlerde büyük bir iç külfetiyle uğraşıyorum. Yalnızlığı seven ve kalabalıktan rahatsız olan biri olarak kimi vakitlerde da bir insanın sıcaklığını ve yakınlığını özlüyorum. Bunun haricinde aşk, dostluk ve aile üzere kavramlar da çekip alsan yeri sızlayan lakin yönetemediğinde yükünün ağır olduğu kamburlar. Doğal bizler kamburlarını seven insanlarız. Orası farklı.

‘İNSAN KENDİ ACISINI ARABESK OLARAK TANIMLAMAZ’

-Dil olarak epey özenlisiniz. Hikaye bahisleri okuyanın burnunun direğini sızlatıyor lakin bu arabesk bir metin asla değil. Bunun için eminim çalışıyorsunuz?

Bahsettikleriniz metni oluştururken dikkat ettiğim bahisler. Yorumlarınız için teşekkür ederim. Sizin üzere bedelli bir öykücüden bunları duymak beni çok memnun etti. Lisan konusunda titiz davranmaya ihtimam gösteriyorum. Hikayeyi bitirdikten sonra kırk kez okuyorum. Sonra orta verip bir daha okuyorum. Editör olmam da lisan ile ilgili kusurları ortadan kaldırma konusunda bana çok katkı sağlıyor. Üslup, ritim, akış vb. hususlarda hiç sorun çekmedim fakat lisanı geliştirmek, çapakları temizlemek için çok efor harcadım. Arabeske gelince bu hikaye yazmaya başladığım birinci vakitlerden beri üzerine düşündüğüm bir mevzu. Ben yalnızca sağlam bir atmosfer oluşturup orada nefes alıp veren insanların öykülerini aşikâr bir vakit dilimi içerisinde anlatıyorum. Bireyler kendi acılarını arabesk olarak tanımlamazlar. İçinde bulundukları duruma yabancılaşmak olur. Yaşadıklarımızı manalandırıp sıkıntıları çözmeye çalışırken yaptıklarımız kıssaları oluşturuyor. Hikayeye uygun kurguyu ve atmosferi oturttuğunuzda duyguyu da en yanlışsız biçimde karşı tarafa geçirebiliyorsunuz.

-Son olarak, neler yazıyorsunuz ve okuyorsunuz?

Şu sıralar bir hikaye evrakı üzerinde çalışıyorum. Büyük oranda tamamlandı. Hazır hissettiğimde yayınlanacak.

Geçtiğimiz günlerde kıymetli edebiyatçı Adil İzci’nin Varlık Yayınları’ndan çıkan Anılarda Sait Faik isimli derlemesini okudum. Edebiyat tarihimize damga vuran pek çok değerli şahsiyetin ustayla yaşadıklarını okumak çok keyifliydi. Tavsiye ederim. Şimdilerde de Necip Mahfuz’dan Kuştimur Kahvehanesi’ni okumaya başladım.

Karar