Türkiye’nin Memleketler arası Para Fonu’na 5 milyar dolar borç verdiğine ait açıklamalar polemik konusu olmuştu. Dört yıl evvelki tabirlerin akabinde bilhassa pandemide yürütülen yanılgılı siyasetler, liyakatsizlik ve rasyonaliteye ters yaklaşımdaki ısrarın iktisattaki tesiri yeniden ‘IMF kriterine’ yansıdı. Borç verildiği söylenen kuruluşun, tüm üye ülkeler için oluşturduğu Kovid fonundan Türkiye’ye düşen 6.5 milyar dolarlık dilim beklenti yarattı.
‘MADEM 128 MİLYAR KASADA IMF’YE ‘O PARAYI İSTEMEYİZ’ DESİNLER’
Ağustosta özgür kalması beklenen ölçünün eritilen Merkez Bankası rezervlerine de katkı sağlayacağı belirtildi. CHP’li Erdoğan Toprak “128 milyar kasadaysa bu parayı istemediğimizi söylesinler” dedi. Hükümetin büyük bir umutla IMF fonunu beklediğini savunan Toprak şöyle devam etti: Borç vermekten kelam ediyorlardı artık dört gözle 6.5 milyar doları bekliyorlar. Bir yandan da tasarruf paketleri, özelleştirmelerle IMF programı uyguluyorlar.
5 MİLYAR DOLAR İÇ SİYASETE GİTTİ PANDEMİ KESESİ KISILDI
IMF’nin ek kaynak arayışında olduğu 2013’te, üye ülke olan Türkiye 5 milyar dolarlık taahhütte bulundu. Fakat Ankara 5 milyar doları iç siyaset materyali haline getirince geri adım atan fon bu parayı kullanmadı. IMF geçen yıl Türkiye’yi swap listesinden de çıkardı. Kuruluşa katkı sağlanmayınca pandemi fonundan ayrılan dilim de küçüldü.
IMF’YE BORÇ VEREMEDİK LAKİN ÖRTÜLÜ PROGRAMLA PARA ALIYORUZ
Yıllarca IMF bizden borç istedi diye meydanlarda lisana getirdiğimiz slogana karşılık IMF bizden o parayı almadı. Meğer artık gözümüz kulağımız IMF’den gelecek olan 6,4 milyar dolarda. Yanlış siyasetlerle eksi rezerve düştüğümüz ve 128 milyar doları sattığımız periyotta IMF parası örtülü bütçe programı ile de desteklenmiş oluyor.
Ağustos ayında IMF global rezerv programı kapsamında üye ülkelerin covid19 salgını nedeniyle kaybettiği rezervlerini artırıcı bir programı devreye alıyor. Bu kapsamda Türkiye’ye de 6,4 milyar dolarlık net rezerv katkısı gelmiş olacak. Ekonomist ve öğretim vazifelisi Mahfi Eğilmez bu durumu şu formda söz ediyor: “IMF, Covid 19 salgının üye ülkelerin rezervlerinde yarattığı erimeleri gidermek, rezervleri destek etmek emeliyle Ağustos ayında 650 milyar Dolar fiyatında yeni bir SDR tahsisi yapmaya hazırlanmaktadır.
IMF Liderinin açıkladığına nazaran onay süreçlerinin tamamlanmasını izleyerek Ağustos sonuna kadar bu rezervler üye ülkelere IMF’deki kotalarıyla orantılı olarak dağıtılacaktır. Türkiye, IMF’den bugüne kadar 1.071 milyon Dolar fiyatında SDR rezervi almıştır (tahsisler, yapıldıkları tarihte geçerli kotalara nazaran verildiği için bugünkü kotayla karşılaştırarak hakkımız yenmiş üzere görülmemelidir.) Türkiye’nin IMF’deki kotası 4.659 milyon SDR’dir. Bu meblağ 9 Temmuz 2021 prestijiyle (1 SDR = 1,4247 olduğuna göre) 6.637 milyon Dolara eşittir.
IMF’nin kotaları toplamı 476.271 milyon SDR olduğuna nazaran Türkiye’nin toplam kotalardaki hissesi (4.659 / 476.271 = ) 0,98 (yüzde 1’e yakın) olmaktadır. Bu durumda Ağustos sonunda gerçekleştirilmesi planlanan SDR tahsislerinden Türkiye’ye düşecek hisse yaklaşık olarak (650 x 0.98 =) 6,4 milyar Dolar dolayında olacak ve TCMB’nin rezervleri 6,4 milyar dolar artacaktır.” Eğilmez’in de tabir ettiği üzere bu para bir global katkı programı içerisinde bizim hesabımıza geçmiş olacak.
Liyakatin kaybolduğu, makus idarenin etkilediği ve sonuç olarak 128 milyar doların akıbetinin hala net halde bilinmediği bu günlerde Merkez Bankası net rezervinin eksi 50 milyar dolarda seyrettiği anda ilaç üzere gelecek. Meğer daha birkaç yıl evvel meydanlarda daima “IMF bizden 5 milyar dolar borç istedi” diye söylerken, bugün geldiğimiz durum gerçek halimizi daha iyi gösteriyor.
BÜTÇE DİSİPLİNİ NE TABİR EDİYOR?
Hazine nakit gerçekleşmelerine nazaran bu yılın birinci yarısında gelirler yüzde 37,7 artışla 637,8 milyar liraya ulaştı. Buna karşılık faiz hariç masraflar yalnızca yüzde 17,5 artışla 601,6 milyar lirada kaldı. Böylelikle geçen yılın birinci yarısında faiz hariç nakit istikrarı 48,7 milyar lira ekside iken bu yıl faiz hariç nakit istikrarı 36,2 milyar lira fazlaya döndü. Hazine nakit istikrarında geçen yılın birinci yarısına nazaran güzelleşme toplamı 84,9 milyar liraya ulaşmış oldu. IMF programlarının birinci koşullarından olan bütçe disiplini bu yıl pandemi sürecinde olmasına karşın ülkemizde görülüyor. En son 2015 yılında faiz dışı istikrar 21,3 milyar fazla verdikten sonra bu yıla kadar faiz dışı istikrar daima ekside olmuştu. 2016 yılında -5,3 milyar lira, 2017 yılında -18,0 milyar lira, 2018 yılında -6,3 milyar lira, 2019 yılında -37,7 milyar lira açık veren faiz dışı nakit istikrarı 2020 yılı tamamında da -65,6 milyar açık vermişti. Yıllar sonra Hazine nakit istikrarının yılın birinci yarısında da olsa 36,2 milyar lira fazla vermiş olması örtülü İMF programından öbür bir şey olamaz. Pandemi yılında bütçenin vatandaştan bu derece yüksek para toplamasına ve üst kademelerde ikili maaşların devam etmesine karşın bilhassa muhtaçlık sahiplerine ödemelerin yapılmadığından anlaşılıyor. Hazine garantili müteahhitlerin bile ödemelerini aldığı bir devirde bütçe disiplini bilhassa pandemi dayanaklarının yetersizliği ile oluşmuş durumda.
TEKLİFLER HARFİYEN UYGULANIYOR
CHP İstanbul Milletvekili Erdoğan Toprak, “IMF’ye 5 milyar dolar borç vermekten kelam eden Cumhurbaşkanı Erdoğan artık dört gözle IMF’den Türkiye’nin hissesine düşen 6,5 milyar doları bekliyor” dedi. Toprak, yaptığı değerlendirmede, “Hani 128 milyar dolar kasada duruyordu?” diye sordu.
Toprak’ın, iktidarın yüklü artırımlar, tasarruf önlemi paketleri ve kamu mallarının, kamu şirket ve topraklarının satışa çıkarılmasıyla aslında IMF programı uyguladığı açıklaması şöyle: “IMF 2009 global finansal krizinde olduğu üzere bu sefer de COVID-19 salgınının üye ülkelerin ekonomilerindeki ve Merkez Bankası rezervlerindeki kayıplarını telafi için 650 milyar dolarlık bir karşılıksız fon kaynağı oluşturdu. Ülkelerin IMF nezdindeki çekme hakkı kotalarına nazaran bu para paylaştırılacak.
Türkiye’nin de IMF’deki özel çekiş hakkı çerçevesinde hissesine düşen fiyat 6,5 milyar dolar. IMF Liderinin açıkladığı takvime nazaran bu para, önümüzdeki ay Merkez Bankası kasasına girecek. Muhtemelen Cumhurbaşkanı çıkıp, rezervlerimizin 6,5 milyar dolar arttığını söyleyip, övünecek. Halbuki 2008 yılına kadar IMF programını kesintisiz uygulayan AK Parti iktidarı, son yıllarda IMF’ye olan borçların tümünün ödendiğini, Türkiye’nin IMF’ye borç verecek duruma geldiğini söylüyordu. Cumhurbaşkanı ‘IMF 5 milyar dolar istedi, bakanıma verin dedim’ diyordu.
IMF’nin Türkiye’den bu türlü bir borç istediği de yok, iktidarın IMF’ye borç verecek 5 milyar doları da MB kasasında yok. Artık dört gözle ağustosta gelecek 6,5 milyar dolar hibeyi bekliyorlar. Şayet Cumhurbaşkanı sahiden samimi ise çıksın ortaya ‘Ey IMF biz senin 6,5 milyar dolarını istemiyoruz’ desin. Bunu diyemeyecekleri üzere son birkaç aydan bu yana iktidar ve iktisat idaresi IMF’nin son Türkiye raporunda lisana getirdiği ikazlar ve riskler çerçevesinde önerdiği IMF tavsiyelerini, tedbirleri örtülü bir biçimde uyguluyor. Elektriğe, doğalgaza yapılan yüklü artırımlar, kurumlar vergisinde, Özel Bağlantı, Motorlu Taşıtlar, Akaryakıt Tüketim vergilerinde yapılan yüklü artışların hepsi IMF tavsiyesi.
Cumhurbaşkanının kendisini hariç tutarak ilan ettiği, millete kemer sıktırma, fiyat artırımlarını düşük tutma, kamuya işçi alımlarını azaltma vb. kelamda tasarruf önlemleri de IMF’nin teklifleri. Artık kamudaki toplu mukavelelerde ve memurlarla yapılacak artırım müzakerelerinde de maaş artışlarını yükselen enflasyona karşın, IMF’nin önerisi doğrultusunda çok düşük tutacaklar. Makine Kimya’nın, TEİAŞ’ın özelleştirilmesi, kıyılardaki kamu kampları ve toprakların, elde avuçta ne varsa satışa çıkartmanın gerisinde da IMF’ye sevimli görünme var.
FED SWAP İMKANLARINDAN YARARLANAMAMIŞTIK
Corona virüsüne karşı birinci adım geçen yılın başında FED tarafından açılan swap imkanı olmuştu. Türkiye bu swap çizgisinden ise yararlanamadı. Hem IMF’nin hem de FED’in ortaklaşa kurdukları nakit dayanak sınırı için yapılan görüşmelere karşın Türkiye rezerv tercihinden ötürü swap imkanı elde edemedi. Rezervlerinin büyük kısmını satan, kalan kısmının da değerli kısmını altın olarak değiştirip o altınları da milletlerarası piyasadan çekmesi nedeniyle bu imkanı kullanma fırsatını kaybetmişti. Geçen yıl IMF için başvurmayı reddeden Türkiye, uzun mühlet FED ile swap sınırı için görüşmüş fakat bir sonuç alamamıştı. ABD’nin Türkiye Büyükelçisi David Satterfield, Atlantik Konseyi’nin konut sahipliğinde düzenlenen online bir toplantıda, Fed ile Türkiye ortasındaki rastgele bir takas sınırı muahedesinin siyasi değil, finansal ve mali bahislere dayandığını söylemişti.
Karar
