TANER AY

Kitapta hocasının anlattıklarını bu defa yorumlamamayı tercih eden Sayar, Türkiye’nin yetiştirdiği en kıymetli kültür tarihçilerinden Ünver’in niyet yapısını ve çalışma sistematiğini kendi eşsiz üslubuyla okura aktarmasını sağlıyor.

Tıp tabibi, akademisyen, muharrir, minyatür ustası ve müzehhep Ord. Prof. Dr. Ahmet Süheyl Ünver, Türk-İslam sanatının Osmanlı’dan Cumhuriyet’e aktarılmasına vesile olmuş müstesna bir şahsiyettir. Her büyük şahsiyet üzere, Ord. Prof. Dr. Ünver de kendinden doğup, ilimle ve fenle yetişmiştir. Üniversite yıllarımdan beri çalışmalarını ve hakkında yazılanları takip etmeye çalıştım. ’80’li yılların başındaysa kendisini orta sıra Fener-Kalamış Caddesi’nde görürdüm. Benim jenerasyonumun solcusu da sağcısı da Ord. Prof. Dr. Ünver’i ideolojik olarak nerede konumlandıracağını bilememiş, daima yanlış değerlendirmelerde bulunmuşlardır.

ONU YOBAZ SAYMAK FAKAT TÜRK AYDINLARINA HAS BİR TEZAT

‘Okur ve yazar’ bir şahsın, 1981 yahut 1982 yıllarında, Ünver’i ‘yobaz’ olarak tanımlamasına bile şahit oldum. Şaşırmıştım. Zira, onun, ‘büyük devrimci’ olarak değerlendirdiği Pir Bedreddin hakkındaki makalelerden ve kitaplardan bulabildiklerini topladığının tanığıydım. Lakin, ‘okur ve yazar’ arkadaşımız, Ünver Hoca’nın, Balıkesirli Abdülaziz Mecdi Efendi’nin sohbetlerinde bulunduğunu ve Abdülaziz Mecdi Efendi’nin Ahmed Amiş Efendi’nin, Ahmed Amiş Efendi’nin de Kuşadalı İbrahim Efendi’nin takipçisi olduklarını, Kuşadalı İbrahim Efendi’nin niyet yapısının ise Pir Bedreddin’den şekillendiğini bilmiyordu.

Ünver Hoca da, geleneğindeki âlimler üzere, hayatı boyunca tarikatlara, tekkelere, şeyhlere ve dervişlere karşı çıkmıştı. Bilimi temel almayanı ve ahlâk-ı Muhammediye’ye sahip olmayanı Müslüman olarak görmemiş, kâinatı Einstein üzere tanımadıkça da bir insanın Müslüman olmasını imkânsız bulmuştu: Pir Bedreddin’i ‘devrimci’ olarak değerlendirip, onun müsdeden gidenleri ‘yobaz’ saymaksa, fakat Türk aydınına mahsus bir tezat olmalı!

Ahmed Güner Sayar’ın yıllar evvel yayımlanan ‘A. Süheyl Ünver’ yapıtı bu manada araştırmacılar için hazine kıymetindeki bir kaynak yapıttır. O yapıtın dördüncü baskısını da 2016 yılında Ötüken Neşriyât yapmıştı. Sayar’ın yakın vakitte Ötüken Neşriyât tarafından, Mart 2021’de okura sunulan ‘A.Süheyl Ünver’le Sohbetler’ ise, çok daha farklı bir kitap. Sayar, bu sefer, 1986 yılında vefat eden Ünver Hoca’nın söylediklerini yorumlamayı okura bırakıyor, Ünver Hoca ile okurun ortasından kendisini çekiyor. Bu yüzden okur Ünver Hoca’nın niyet yapısını ve çalışma sistematiğini kendisinden öğrenmiş üzere oluyor.

MUHACİRLERİN PEYGAMBERE HÜRMETİNDEKİ İNCELİK

Sayar’ın ‘A. Süheyl Ünver’le Sohbetler’ yapıtından yeni şeyler öğrendim. Örneğin, Balkan muhacirlerinde Muhammed isminin pek bulunmadığını bilmeme rağmen nedenini hiç düşünmemiştim. Ünver Hoca bunun nedenini 1968 yılında Sayar’a şöyle açıklamış: “Müslüman Türkler, çocuklarına Peygamberimizin ve ashabın güzidelerinin isimlerini verirken, bu isimleri lisanlarına uygun gelecek formda, onlara hürmeten bozmuşlardır. Türkler, çocuklarına, büyür masraf münasebetsiz bir iş yapar, o isme lâf getirir kanısıyla Muhammed ismini vermemişler, buna karşılık, birebir imlâda yazılan Mehmed ismini vermişlerdir. Birebir fikirle Ebubekir’in Ebu’sunu kaldırmışlar, Ömer’i Umur, Osman’ı Hüsmen, Ali’yi de Aliş olarak çağırmışlardır.” Farklı bir yorum olduğu kadar, araştırmaya paha bir farklılık.

‘ISTIRAPTAN KAZANILAN PARAYI BENİMSEMEDİ’

Süheyl Ünver, öğrencisi Sayar’la yaptığı sohbetlerde kendi ömür kıssasını şu sözlerle özetliyor: “Ben, bir Türk’üm. İçimden Müslümanım. İsterim ki, dünyada herkes içinden Müslüman olsun. Ben, bütün çalışmalarımı Türkiye’ye mâl ettim. Ben, bu topraklarda bulunan, sizler üzere mütevazı bir beşerim. 11 yaşımda babamı kaybettim. Lise tahsilimi eniştemin pardösüsüyle yaptım. Buna üzülmemek lâzım. Ben tabip olmak istiyordum. Daha tıbbiye sıralarında hocalarımın yaşantılarından bize ne kadar örnek olarak davrandıklarını gördüm. Tabip oldum. Istıraptan kazanılan parayı benimsemedim. Varlıklı olmayı aklımdan geçirmedim. Bu bana mahsus bir telakki. Sonra içime döndüm. Bu yolda yalnız değildim…”

GERÇEKTEN HOCANIN 12 EYLÜL’E DAİR GÖRÜŞLERİNE KATILAMADIM…

Kitapta, Ünver Hoca’nın 12 Eylül yorumlarına hiç katılmadığımı ve darbeye ait tabirlerini ziyadesiyle Kenan Cihan üslûbunda bulduğumu belirtmeden de geçemeyeceğim. Sayfa 148’deki “Az kalsın Türklüğümüzü ortadan kaldıracaktık, mahvolacaktık. Bir ay önce şu iş (12 Eylül Askeri Müdahalesi) olmasaydı”, 155’teki “Biz vartayı atlattık. İki ay daha geçseydi artık burada yoktuk. Artık bundan sonrada bu iş, kolay bozulmaz”, 339’daki “Evren Paşa’nın birtakım fikirlerini benimsiyorum. Ülkeyi iyi tanıyor”, 467’deki “12 Eylül niçin muvaffak oldu? Birlikten”, 458’deki ‘Kenan Evren’i beğeniyorum. Son derece planlı bir insan. Bir dentolog. O denli cumhurreisi oldum diye pek üstelemiyor” kelamlarını bu fikrime örnek olarak verebilirim. Ünver Hoca üzere âlim bir şahsiyetin 12 Eylül darbesinin evvelden tasarlanmış bir ‘toplum mühendisliği’ olduğunu okuyamamasına üzülmedim dersem palavra olur…

‘A. Süheyl Ünver’le Sohbetler’, Sayar’ın 7 Aralık 1968 ile 30 Kasım 1985 tarihleri ortasında aldığı notlardan oluşan nefis bir eser. Ben de kitabı elimden bırakamadım ve sık sık notlar aldım. Ayrıyeten, Sayar’ın kitaba yazdığı 34 sayfalık önsözün de Ünver Hoca’yı öğrenmek isteyenlere çok faydalı olacağı kanısındayım.

Karar