Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Bakanlar Toplantısı sonrası yaptığı konuşmada “Ekonomik kurtuluş savaşı veriyoruz” açıklamasının akabinde dolar/TL 11,37 düzeylerinde başladığı salı gününde birkaç saat içinde 13,45’i gördü.
Kurda yaşanan dalgalanmaları kıymetlendiren eski Hazine Müsteşarı Mahfi Eğilmez “Türkiye, sabit kur rejimine has olan devalüasyonun dalgalı kurda da olabileceğini bir sefer daha kanıtlamış bulunuyor” dedi.
Mahfi Eğilmez, yazısında “Bu ortada ülkenin risk derecesini gösteren CDS primimiz de yükselmeye devam ediyor. Bugün prestijiyle Türkiye, dünyanın en riskli üç ülkesinden biri pozisyonunda bulunuyor (diğer ikisi Venezuela ve Arjantin.)” tabirlerine yer verdi.
Mahfi Eğilmez’in şahsî blog sayfasında yayımladığı yazının bir kısmı şöyle:
Hükümet yetkilileri, bir müddettir, faizleri düşürerek kuru yükseltmeye ve bu yolla ihracatı artırıp ithalatı düşürerek cari açığı kapatmaya dayalı yeni bir iktisat programını uygulamaya başladıklarını anlatıyorlar. Bu uygulama sonucunda cari açığın düşeceğini, kurun yüksekliğinin bir çeşit ithal ikamesi yaratarak yerli üretimi artıracağını savunuyorlar. Kurgulanan bu gelişme gerçekleşirse enflasyon üzerindeki kur baskısı azalacak, sonuçta enflasyon düşecek. Kurun yükselişi ya da TL’nin dış paha kaybı hükümetin bu modelinde tahlilin anahtarı olarak ortaya konuyor.
Piyasa temsilcileri bu hususta hükümetle birebir görüşü paylaşmıyor ve bu siyaset değişikliğinin iktisatta önemli meseleler yaratacağını düşünüyor. Finans kısmı temsilcileri kurdaki özgür yükselişin iktisatta yeni problemler yaratacağını, dış borçların iç yükünü artıracağını, gerçek kesim temsilcileri ise kurdaki yükselişten dayanak alarak yerli üretimi ithalat yerine ikame etmenin kısa müddette mümkün olmayacağını, bu ortada ithal girdi fiyatlarının artmasının maliyetleri ve enflasyonu yükselteceğini öne sürüyorlar.
Kimin haklı olduğunu anlayabilmek için geçmişe bakmakta fayda var.
Türkiye, 2000’lere gelinceye kadar enflasyonun üzerinde faiz (reel faiz) uyguladı. Tıpkı periyotta TL’nin yabancı paralara karşı enflasyonun birkaç puan üzerinde bedel kaybetmesine dayalı bir kur siyaseti kelam konusuydu. Bu siyasetin gayesi büyümeyi yüzde 5 dolayındaki potansiyel büyüme oranı, işsizliği doğal işsizlik dolaylarında tutmaktı. Ortalamalara bakılırsa bu siyaset amaçlara yaklaştı diyebiliriz. Ne var ki bu siyaset cari açığı düşük (yüzde 2’ler) seviyesinde tutarken bütçe açığının yüzde 10’lar, enflasyonun da yüzde 70’ler dolayında oluşmasının önüne geçemedi. Bu devri eleştiren iktisatçıların bir kısmı bu olayın gerisinde yüksek faiz – düşük kur siyasetinin olduğunu ileri sürdüler.
2010 yılından 2021 yılına gelinceye kadar Türkiye, faiz konusunda kararsız siyasetler izledi, bazen faizi yükseltti bazen düşürdü, bazen kurdaki yükselişten kaygıya kapıldı, bazen gelişmelere aldırmadı. Bu değişikliklerin gerisinde bir iktisat siyaseti ya da yaklaşım olduğuna ait bir açıklama pek yapılmadı.
2021 yılının Eylül ayından başlayarak Merkez Bankası yüzde 19 olan siyaset faizini peş peşe evvel 18’e sonra 16’ya ve son olarak da 15’e düşürdü. Evvelce bu düşüşü enflasyondaki baz tesirli düşüş beklentisine bağlamış görünürken bu beklentinin gerçekleşmeyeceği anlaşıldığında bu defa çekirdek enflasyon vurgusunu ön plana çıkardı. Çekirdek enflasyonda da beklenen düşüş gerçekleşmeyince Merkez Bankası Lideri, bu sefer faizi düşürerek kurun yükselmesine müsaade vereceklerini bunun cari açığı gerileteceğini ve bu yolla enflasyonda düşüş gerçekleşmesini beklediklerini açıkladı. Aslında kamuoyu hükümetin yeni iktisat siyasetinin bu halde olduğunu da birinci sefer bu açıklamadan öğrendi. Merkez Bankası Liderinin bu açıklamaları sonradan hükümet yetkilileri tarafından da lisana getirilmeye başlandı. Ne var ki rastgele bir iktisat siyaseti metninde yer almadığı için bu söylenenlerin sahiden bilerek izlenen bir siyaset mı yoksa ortaya çıkan sonuçlara nazaran uyumlandırılmış bir telaffuz mi olduğu konusu aydınlanmadı.
Uygulama başladığından bu yana TCMB siyaset faizi üç defa düşürüldü. Bu düşüşler sonrasında USD/TL kurundaki yükseliş hızlandı, TÜFE de artışını sürdürdü (Aşağıdaki tabloda MB Faizi TCMB sitesinden, USD/TL kurları https://piyasa.paratic.com/ dan ve TÜFE oranları TÜİK’den alındı.)
TCMB, Eylül’den bu yana faizi üç kere düşürmüş. Kur bu periyotta yüzde 38 dolayında artmış, enflasyonda ne kadar artış olduğunu 3 Aralık Cuma günü öğreneceğiz. Birebir müddette 10 yıllık tahvillerin faizi yüzde 14,5 oranında yükselmiş. Bir diğer deyişle Merkez Bankası’nın faizi düşürmesi Devlet Tahvillerinin faizini düşürmek bir yana yükseltmiş. Elimizdeki son cari istikrar verisi Eylül ayına ilişkin olsa da bu kurlarla cari açığın düşmesini beklemek yanlış olmaz. Zira yükselen kurlar ihracatı artırırken ithalatı da düşürür. Ne var ki bu gelişme ihracatta daha fazla malı daha ucuza satarken ithalatta daha az malı daha değerli almamızla sonuçlanır. Ticaret hadlerine bakınca o denli olduğu da görülüyor aslında. Öte yandan ihracatçı ve ithalatçı bu kadar oynak kurlarla ne teklif verebilir ne de teklif alabilir.
Bu yeni program çerçevesinde eski bir telaffuzun daima tekrarlanması kelam konusu: ‘Faiz neden enflasyon sonuçtur.’ Buna ek olarak ‘kurun yükselmesinin istihdamı artıracağı’ ve ‘fahiş fiyat artışıyla uğraş edileceği’ telaffuzları de var. Bütün bu açıklamalar aslında kurdaki artış nedeniyle ürkmüş bulunan piyasada düzgünden güzele endişe yarattığı için USD/TL kuru birkaç saat içinde yüzde 7 dolayında paha kaybetti. Türkiye, sabit kur rejimine mahsus olan devalüasyonun dalgalı kurda da olabileceğini bir defa daha kanıtlamış bulunuyor.
Bu ortada ülkenin risk derecesini gösteren CDS primimiz de yükselmeye devam ediyor. Bugün prestijiyle Türkiye, dünyanın en riskli üç ülkesinden biri pozisyonunda bulunuyor (diğer ikisi Venezuela ve Arjantin.)
Karar
