Magna Carta’nın ehemmiyeti nedir, merak ediliyor. Yaklaşık 150 yılı aşkın süren kral ve baronlar ortasında yaşanan çekişmeler, Birleşik Krallık Hükümdarı John periyoduna kadar hiç dinmeden devam etti. Sonunda 1214 tarihinde Kral John’un Fransızların mağlubiyetine uğraması üzerine baronlar harekete geçerek, hükümdarın daha fazla güçlenmesinin önlemek ismine 1215 yılında Magna Carta Libertatum’u imzalattı.

MAGNA CARTA NE DEMEK?

Birleşik KrallıK’ta 11 Ocak 1215 tarihinde imzalanan Magna Carta Libertatum, ‘Büyük Özgürlük Fermanı’ manasına gelmektedir. Bu evrak ile kral birinci kere yetkilerini kısıtlamış ve derebeylere kimi haklar tanımıştır. Günümüzdeki anayasal tertibe ulaşana kadar yaşanılan tarihi sürecin kıymetli basamaklarından birisidir. Aslen, Papa III. İnnocentius, Kral John ve baronları ortasında, hükümdarın yetkileri konusunu karara bağlamak maksadıyla imzalanmıştır.

Hükümdarın kimi yetkilerinden feragat etmesini, kanunlara uygun davranmasını ve hukukun hükümdarın dilek ve isteklerinden daha üstün olduğunu kabul etmesini zarurî kılıyordu. Metinde hükümdarın yetkilerini teoride kısıtlayan kararlar yer almaktaydı. 61. hususa nazaran feodal kanunlara atıfta bulunuluyor ve 25 baronun hükümdarın kararına karşı gelebileceğini belirtiyordu.

MAGNA CARTA’NIN İÇERİĞİ NEDİR?

Evrakın hazırlanmasında rol alan olaylar Normanların İngiltere’yi ele geçirmelerine kadar dayanır. İngiliz hükümdarlarının gayesi, fetihten sonra iktidarı ele geçirerek derebeylerini saf dışı bırakmaktır. Bu alanda yapılan tüm faaliyetler ülkedeki baronları rahatsız etmeye başlamıştı. Gittikçe artan bu rahatsızlıklar ileride isyanlara sebep oldu. 150 yıldır süren kral ve baronlar ortası çekişme, Kral John’un teşebbüsleri ile iyice yönetim edilemez bir hal aldı. Bunun üzerine kral, bütün gücünü derebeylerine karşı kullandı.

Bu davranış derebeyleri sinirlendirdi. İleriki vakitlerde Kral John’un Fransızlarla yaptığı savaşta (1214) yenilmesini bir fırsat olarak gören baronlar ülkedeki imtiyazlarını, topraklarını , kalelerini ve buna benzeri öteki haklarını geri almak için harekete geçtiler. Baronlar bir ortaya toplanarak isteklerini bir beyan halinde hükümdara sunmaya karar verdiler. Hükümdarın isteklerini reddetmesi durumunda savaşacaklarına dair kendi ortalarında sözleştiler.

MAGNA CARTA NE VAKİT İLAN EDİLDİ?

Bu karardan sonra baronlar 1215’te kral ile görüştüler. Görüşmenin sonunda isteklerini ileriki vakitlerde cevaplandıracağını söyleyen kral kelamında durmadı. Bunun üzerine baronlar hükümdara karşı ayaklandılar. İngiltere’nin önemli yer ve kentlerini ele geçiren baronlar hükümdarı mutabakata mecbur ettiler.

1215’in haziran ayında imzalanan Magna Carta ile kral hakimiyetinin ‘baron’ ismi verilen toprak sahipleri ismine kısıtlanmasını kabul etti. Bu sayede hükümdarın kayıtsız sultası kalkmış, kral ve derebeylerin karşılıklı görevleri belirlenmişti. Fermanın ilan edilmesi ile derebeyler büyük imtiyazlar elde etti ve derebeylik mefhumu sağlam bir tabana oturtuldu. Halk ise yeniden serf olarak kalmış, derebeylerin toprakla birlikte alıp sattığı pozisyondan kurtulamamıştı.

Vatandaşların özgürlüklerini belirlemekten çok, toplumdaki hâkim güçler ortasında bir istikrar kuran Magna Carta, hükümdarın sonsuz olan yetkilerini derebeyler ve din adamları ismine sınırlamıştır. Magna Carta’nın 39. unsuru, fermandaki en değerli sözlerden biridir. Bu husus günümüz hukuk sisteminin temel taşlarından biri olarak kabul edilmektedir:

“Özgür hiç kimse kendi benzerleri tarafından ülke kanunlarına nazaran yasal bir formda muhakeme edilip karar giymeden tutuklanmayacak, hapsedilmeyecek, mal ve mülkünden mahrum bırakılmayacak, kanun dışı ilan edilmeyecek, sürgün edilmeyecek yahut hangi halde olursa olsun ziyana uğratılmayacaktır.”

MAGNA CARTA’NIN SONUÇLARI

O tarihlerde mutlak bir güç olan hükümdarın yetkisi ilah tarafından direkt ona verilmiş bir vazife olduğu inancı yaygındı. Magna Carta ile bu görüş yıkılmış hükümdarın yanında lordlardan oluşan bir parlamento kral ile birlikte karar vermeye başlamıştır. Bu süreç kilisenin de gücünün azalmasına yol açmıştır.

MAGNA CARTA UNSURLARI

Muahede, İngiliz Hükümdarı John ve daha sonrasında tahta oturacak hükümdarlar üzerine oluşturulmuş bir yazılı doküman özelliğindedir. Hükümdarın yetkilerinin kısıtlandığı ve birinci defa hukukun üstünlüğünün tanındığı bu evrak, İngiltere tarihinde kıymetli bir yer tutmaktadır. Magna Carta’nın unsurlarına baktığımız vakit, bir hususunda; hiçbir insanın boş yere, delil olmadığı sürece suçlanamayacağı ve yargılanamayacağı söz edilir. Bunun haricinde her bir özgür vatandaşın adaletten mahrum olmadığı belirtilir. Son olarak ise, hiçbir şey oluşturulan maddelerden üstün değildir, metodu izlenmektedir.

Karar