Faiz indirimi kararından evvel 10.96 ile tepeyi gören kur, saat 12.20’den itibaren irtifa kaybetti. Dakikalar içinde 10.43’e düştü. Yaşanan dalgalanma spekülasyon söylentilerini artırırken karar beş dakika geç duyuruldu. Merkez Bankası kaynakları “Sorun teknik, kararı son ana kadar kimse bilemez” açıklaması yapsa da kelam konusu dakikalarda kimlerin ne kadar kâr elde ettiği tartışma konusu oldu. Doyurucu bir açıklama bekleyen muhalefet soruşturma daveti yaptı. Manipülatörlerin yüzde 7’ye varan kârlar elde ettiğini kaydeden CHP Sözcüsü Öztrak “Yaşananlar sıradan değil. Olağan bir ülkede bu gecikme bile tek başına önemli soruşturma sebebi” dedi.
5 DAKİKADA NE OLDU?
KEDİ Mİ GİRDİ KAYNAK MI AYRILDI?
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın faiz iletisinden sonra piyasalar Merkez’in faiz indirimini fiyatlamaya başladı. TL yine tarihinin en makûs tepelerine imza atarken, PPK kararı sonrasında bu kayıp hızlandı. 5 dakika geç açıklanan Merkez kararı, piyasalar üzerinde kuşkuya da neden oldu. Ekonomistler ‘bilgisayara kedi mi girdi?’ yorumunu yaparken, Gelecek Parti Lideri Davutoğlu “Oynaklık birtakım aktörlere kaynak aktarıldığına dair kuşkuları akla getiriyor” dedi. CHP Parti Sözcüsü Öztrak ise “Bu süreçler kesinlikle soruşturulmalıdır” sözünü kullandı.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) faiz kararını geçtiğimiz günlerde açıkladı. Faizleri 100 baz puan indiren Merkez, sonrasında TL tarihinin en makûs düzeylerine imza attı. Lakin 18 Kasım günü açıklanan faiz kararında en çok dikkati çeken ise 5 dakikalık vakit farkı. Merkez Bankası birinci defa faiz kararını 14:00’da değil 14:05’te açıkladı.
Birçok ekonomist ve politikler kararın neden geç açıklandığını sorguladı. Hatta birtakım yorumlarda ‘5 dakikada kim ne kadar kazandı yahut kazandırıldı’ soruları soruldu. Ekonomist Özgür Demirtaş “Kedi mi girdi bilgisayara?” eleştirisini yaptı.
İktisat muharriri Alaattin Aktaş ise “Bu indirim bizim için çerez sayılır, başımızın üstünde yeri var! Onu anladık da şu 5 dakikalık gecikmeyi çözemedik. Ne oldu; MB’de elektrik mi kesildi, internet mi gitti, metni yazacak sekreter yemekten mi dönmedi; yoksa PPK üyeleri masa altından birbirine tekme mi attı” dedi. CHP Parti Sözcüsü Faik Öztrak da 5 dakikalık gecikmeye dikkat çekerek “Yine büyük bir rezalete şahit olduk. Erdoğan’ın ‘kitabını yazdım’ dediği iktisatta Türk Lirası manipülatörlerin, spekülatörlerin elinde oyuncak edildi” dedi.
Karar öncesi ve sonrası kurdaki oynaklığa dikkat çeken Öztrak, şu bilgileri verdi: “Faiz kararı açıklandığında dolar, mesai başladığında 10 lira 80 kuruştu. Öğlen saatlerine kadar da 10 lira 67 kuruş ile 10 lira 80 kuruş ortasında gitti geldi. Lakin saat 12:20’de dolar kuru 10 lira 84 kuruşken bir saat içerisinde freni boşalmış kamyon üzere aniden 10 lira 48 kuruşa kadar indi. Bir saatte kurdaki 36 kuruşluk düşüş, Sıradan bir hareket değil. Merkez Bankası Para Siyaseti Heyeti kararının beş dakika gecikerek 14:05’te açıklanmasından sonra dolar kuru evvel 10 lira 73 kuruşa sıçradı.
Akabinde da 10 lira 92 kuruşu gördü. Tüm bunlar, saat 12:20 ile 14:20 ortasındaki iki saat içinde gerçekleşti. Ondan sonraki iki saate ise dolar tabelası elektrik sayacından süratli çalıştı. Dolar 11 lira 22 kuruşa kadar çıktı. Doları 10 lira 84 kuruştan satıp bir saat sonra, 10 lira 48 kuruştan alan bir kişi bir milyon dolarlık bir süreçte; bir saatte 34 bin 351 dolar kar etti. Saat 13:34’te eline 1 milyon 34 bin 351 dolar geçti. Birebir kişi 40 dakika sonra saat 14:14’te bu doları 10 lira 92 kuruştan sattıysa bu seferde eline 11 milyon 295 bin lira geçti.”
‘KARAR DAHA EVVEL SIZDIRILDI MI?’
Gelecek Partisi Genel Lideri Ahmet Davutoğlu, Merkez Bankası’nın faiz indirim ve dolardaki yükselişe ait, “Sizden 3 yıl evvel ‘yetkiyi verin, faiz ve enflasyonla nasıl uğraşılır göreceksiniz’ vaadi ile alınan emanete açık bir hıyanet tablosuyla karşı karşıyayız. Maalesef aldıkları bu karar, hiç kimse için sürpriz olmadı. Bunun manası; bindik bir alamete gidiyoruz kıyamete” dedi. Konuşmasında AK Parti’li yöneticilere ve bürokratlara da seslenen Davutoğlu, “Elinizi vicdanınıza koyun ve sorumluluk alın, gereğini yapmak için ayağa kalkın. Peygamber efendimizin o kutlu kelamını tekrar hatırlayın: “Haksızlık karşısından susan dilsiz şeytandır” diye konuştu.
Davutoğlu kelamlarını şöyle sürdürdü: “Asya piyasalarında gerçekleşen birinci süreçlerde dolar 10.9 TL üzerine çıkmışken karar öncesi yapılan satışlar ile 10.5 düzeylerine kadar indiyse de artık 11 liranın üzerini gördü. Bu oynaklık artık birtakım aktörlere kaynak aktarıldığına dair kuşkuları akla getiriyor. Kurun son bir haftadır gösterdiği performans, akıllara karar evvelden sızdırıldı mı sorusunu da getiriyor. Buradan açıkça bir kere daha ilan ediyorum: 128 milyar konusu ile bir arada Merkez Bankası’nın kararlarının da bir soruşturma konusu olması gerektiği çok açıktır.”
İNCE: HATA DUYURUSUNDA BULUNACAĞIZ
TCMB’nin faiz kararı sonrası toplumsal medya hesabından hata duyurusunda bulunacaklarını açıklayan Memleket Partisi Genel Lideri Muharrem İnce, “Merkez Bankası Lideri ve PPK Üyeleri hakkında Kanunun kendilerine verdiği vazifeleri yerine getirmeyerek Türk Lirası’nda bedel kaybına ve hasebiyle milletin ve memleketin yoksullaşmasına sebep oldukları için cürüm duyurusunda bulunacağız. Memleket sahipsiz değildir” tabirlerine yer verdi.
İŞ DÜNYASINDAN ORTAK REAKSİYON
Merkez Bankası’nın son faiz indirimi kararından sonra dolar/TL kuru rekor üstüne rekor kırarken kararın yankıları iş dünyasında da devam ediyor. Faiz indirimi kararı sonrası iş dünyasından açıklamalar peş peşe geldi.
BAĞ GİTGİDE ZAYIFLIYOR: Karar sonrası gerçek bölümden birinci açıklamayı yapan İstanbul Ticaret Odası Lideri Şekib Avdagiç “Piyasa dinamikleri ile TCMB faizi ortasındaki bağ giderek zayıflıyor. İş dünyası için asıl mevzu öngörülebilirliktir. Kur, faiz ve enflasyonun bir istikrara kavuşturulması ve iş dünyasının ‘fiyatlayamama’ badiresinden kurtarılmasıdır.”
MERKEZ TEMEL GAYELERİNİ UNUTUYOR: Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Lideri Simone Kaslowski “Her şeyden evvel ülke olarak yoksullaşıyoruz. Merkez Bankası temel amacını unutmamalı.”
FAİZ DEĞİL RİSKLERİ AZALTMALIYIZ: Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) Lideri Orhan Turan, döviz kuru artışı maliyetlere yansıdığını belirterek “Bir sene evvel yüzde 7,5 ile borçlanıyorduk, artık yüzde 20 ile borçlanıyoruz. Bizim artık faizi ve enflasyonu indirmekle uğraşacağımıza risklerini azaltmaya odaklanmamız lazım.”
KARAR GERÇEKLERLE UYUŞMUYOR: Bursa Sanayicileri ve İş Adamları Derneği (BUSİAD) Lideri Ergun Haydi Türkay “Alınan karar piyasa gerçeklerine uymuyor.” Son yıllarda Erdoğan idaresine verdiği dayanakla öne çıkan TOBB Lideri Rıfat Hisarcıklıoğlu, faiz indirimleri sonrasında özel dalda yaşanan dertlere reaksiyon göstermişti. Ekim ayı sonunda ‘reel dal tedirgin’ açıklaması yapan TOBB Lideri, 15 Kasım’da ise CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu ve takımı ile özel bir görüşme gerçekleştirmişti.
BİRKAÇ SAAT İÇİNDE PİYASAYI SALLADILAR
Süreçlerin 1 milyon dolarla başladığını aktaran Faik Öztrak “Sadece iki saatte 455 bin 114 lira karla bitti. İki saatte birileri yüzde 4 karı cebe indirdi. Tıpkı kişi biraz daha sabırlı davranıp, iki saat daha beklediyse dolar kuru 11 lira 22 kuruşa ulaştığında elindeki 1 milyon 34 bin 351 doları bozdurduysa TL cinsinden kârı, yüzde 7’yi buldu. Anlaşılan birkaç saat içinde birtakım manipülatörler aldatıcı bilgilerle piyasayı silkelemiş, deveyi havuduyla götürmüştür. Saat 12:20 ile 16:30 ortasında döviz piyasasında yaşananlar hiç de sıradan işler değildir. Bu süreçler kesinlikle soruşturulmalıdır” dedi.
‘SIRADIŞI HAREKETİN GERİSİNDE NE VAR?’
Bu tabloda soruların cevaplanması gerektiğini söyleyen Faik Öztrak şöyle devam etti: “Birincisi; Para Siyaseti Heyeti kararından bir saat evvel kurda görülen bu sıra dışı hareketin ardında ne vardır? Bu bir saat içerisinde piyasanın kulağına kim, ne üfledi de dolar hür düşüşe geçti? Piyasa 100 baz puan faiz indirimini fiyatlamışken ‘Faiz indirimi olmayacak, pas geçilecek.’ Hatta ‘faiz artırımı olacak’ spekülasyonu yapıldı mı? Yaptıysa kimler yaptı? Kimler elindeki dolarları 10 lira 84 kuruştan sattı? Kimler 10 lira 48 kuruştan dolar topladı? Merkez Bankası faiz kararını neden beş dakika geç açıkladı? Faiz kararının beş dakika geç açıklanması başlı başına bir skandaldır. Anlaşılan tam da faiz kararı açıklanacakken Merkez Bankası’nın trafosuna kedi girdi. Olağan bir ülkede bu gecikme bile tek başına önemli bir soruşturma sebebidir. Merkez Bankası kararının açıklanmasının geciktiği 5 dakikada sanki kimler dolar almıştır? Bunlar ortasında saray şürekâsı ve yakınları var mıdır? Bunlar kesinlikle kamuoyuna açıklanmalıdır.”
‘SORUN TEKNİK, SON DAKİKAYA KADAR KİMSE ÖĞRENEMEZ’
Merkez Bankası kaynakları, faiz kararının 5 dakika gecikmeli açıklanmasının sebebinin teknik sorun olduğunu söyledi. T24’e açıklama yapan kaynaklar, internet sitesine yüklenmesinde sorun yaşandığını ve bunun birinci kere gerçekleştiğini tabir etti. Toplumsal medyada lisana getirilen tezler ortasında, mümkün bir sabit tutma kararını evvelce öğrenenlerin satışının düşüş yarattığı da bulunuyordu. Bu argümanların bilakis Merkez Bankası faizi piyasanın beklediği üzere 100 baz puan indirdi. Kaynaklar, son devirde faiz kararının açıklanmasının çabucak öncesinde kurda sert hareketler yaşandığını belirterek “Kararı banka içinde hiç kimse son dakikaya kadar öğrenemez” dedi.
‘TEHLİKELİ VE ÇILGINCA’
Ekonomist İris Cibre “Kurul, bu tesirlerin ima ettiği hudutlu alanın kullanımını aralık ayında tamamlamayı değerlendirecektir” yani aralıkta da faiz indiririz… Enflasyon maksadı 12 yıldır olduğu üzere değişmedi ve yüzde 5 trajikomik” dedi. Ekonomist Timothy Ash şu yorumu yaptı: “TCMB 100 baz puan indirdi. Lirayı hakikaten tehlikeye atan, sözün tam manasıyla çılgınca hareket. Bloomberg’in kararı yayınlamasında garip gecikme. Saraydan son dakika müdahalesi mi oldu?” Ekonomist Yalçın Karatepe de “MB faizleri 100 baz puan indirerek Cumhurbaşkanı Erdoğan ile tıpkı yerde durduklarını ilan etmiş oldu. Dolar üç günde yüzde 10 büyüdü” bildirisini verdi.
‘SÜREKLİ BEKLİYORUZ’
Karar müellifi Prof. Dr. Uğur Emek ise “Merkez Bankası faiz açıklayacaktı. 5 dakika bekledik. Resmi gazete sayfası göçmüş. Bekliyoruz” yorumunu yaptı. Ekonomist Burak Arzova da “Merkez Bankası 5 dakikalık gecikme ile 100 Baz Puan faiz indirimi gerçekleştirdi” demişti.
Karar
