Ülker’le büyüyemeyeceğimizi anlayınca dünyaya baktık. Godiva ve McVitie’s de satılıyordu, aldık.

Sermayemiz Türk sermayesi ve burada. Konutum de burada, dünyanın öteki hiçbir yerinde meskenim yok.

‘Adamın yurtdışında işi varmış’ deniliyor. Türk sonları içinde mi kalalım? Yerli ve ulusal olmak bu değil.

Bizim bilançomuz burada çıkıyor. Malın sahibi de biziz, ailemiz. Ailemiz de buradaki Yıldız Holding.

Sen en zenginsin’ diyorlar. En varlıklı bisküvi, çikolata yapan olur mu? Bir ülkenin endüstrisi kocaman şirketleri olur.

Godiva ve McVitie’s satınalmaları üzerine çok konuşuldu. Sermayeyi öteki devlete götürmek, iş adamı bile olmayan şahısların mülahazalarıdır. Yararımızı kendi ülkemize getiriyoruz zira şirketin aslı burada. Malın sahibi de biziz, ailemiz. Ailemiz de buradaki Yıldız Holding şirketi, bütün işlerin de sahibi o. Sermayemiz de Türk sermayesi ve burada. Meskenim de burada ve dünyanın öbür hiçbir yerinde konutum yok.

Pandemide kendimizi yeni sisteme adapte ettik. İnovasyon kaslarımız iyi çalışıyor. Koronavirüsle birlikte tüm holding şirketlerini yeni duruma adapte edebilmek için gönüllülük aslına dayalı küresel bir çalışma kümesi oluşturduk. Tele-Çalışma Disruption Kümesi ismini verdiğimiz bu kümenin davetiyle tüm dünyadaki şirketlerimizden 82 proje fikri geldi.

HER ÜLKEDE İŞİM VAR TEK MESKENİM TÜRKİYE’DE

KOVID-19 ülkemizde ve dünyada patlak verdiği andan itibaren global çapta bir kriz yarattı, birçok kesimi derinden etkiledi. Sizde tesiri nasıl oldu?

Murat Ülker: 75 yılı aşkın tecrübeye sahip bir şirketiz. Bu mühlet içinde pek çok zorluklarla karşılaştık. Zorluklar insanı eğitir. Daha yenilikçi düşünmeye sevk eder. İnovasyon kaslarımız iyi çalışıyor. Yalnızca pandemiyle alakalı bir durum değil, öncesinde de böyleydi.

Çok sayıda gönüllülük temeline dayalı Disruptive (Alt Üst Etme) Çalışma Kümeleri oluşturmuştuk. Koronavirüs salgınının birinci günlerinde de tüm holding şirketlerini yeni duruma adapte edebilmek için yeniden gönüllülük aslına dayalı küresel bir çalışma kümesi oluşturduk.

Yıldız Holding Tele-Çalışma Disruption Kümesi ismini verdiğimiz bu kümenin davetiyle tüm dünyadaki şirketlerimizden 82 proje fikri geldi. Burada enteresan olan, Tele-Çalışma Grubu’nun tüm çalışmalarını tele-çalışma yoluyla yapmasıydı.

Ne çeşit teklifler geldi?

ŞOK Marketler’den, Bizim Toptan’dan, GODIVA’dan yani Yıldız Holding’in çabucak hemen her şirket ünitesinden teklifler geldi. Ayrıyeten, pandemiyle birlikte, çalışanlarımızın yanında olduğumuzun altını çizmek için çabucak ‘Nasılsın?’ diye bir dijital uygulama geliştirdik.

65 bin çalışanımıza her sabah sıhhat durumlarını soruyoruz. Gerekirse çalışma modellerimizi altüst edip daha verimli modellere ulaşıyoruz. Bunu yapabilmek için üst idare dahil tüm kademelere dijital eğitimler de veriyoruz.

Pazara yansıyan gelişmeler nelerdir?

Atıştırmalık mallarında milletlerarası bir holding olarak biz üretim, satış ve pazarlama yapıyoruz. Ancak işimizin yarısından fazlası imalat ve perakende, Türkiye temelli yani, işimizin memleketler arası olan kısmı işimizin %40’ı kadar. Bütün dünyada bilinen değerli markalarımız var.

Markalarımızın bir kısmını biz yapmışız, bir kısmını Godiva, McVities üzere sonradan satın aldık. Kriz ortamında beşerler markalara sarıldılar tabiri caiz ise. Onun için satışlarımız daha iyi gitti atıştırmalık işlerimizde, ziyan da etmedik.

Lakin öteki B2B dediğimiz Business to Business yahut EDT Konut Dışı Tüketim satış kanalları var. Yani yemek fabrikaları ve restoranlara da mal veririz, turizm keza, oraya mal verdiğimiz şirketlerin ciroları yarıdan fazla düştü ve oralarda ziyan ettik.

75 yaşında bir kuruluş olmasına karşın Yıldız Holding delikanlı üzere davranıyor. Kurumsal esneklik nasıl mümkün olabiliyor?

Motamot o denli. Zira ben ne gördüm mesela, iki tane odaydı Yıldız Holding, aslında o vakit Ülker bisküvi fabrikasıydı Topkapı’da. Ben de çocukken sarfiyat gelirdim, oynardık. Mesela büyük, kapalı kasa kamyonlar vardı, onların içinde biz top oynardık. Hiç top taca çıkmazdı. Olağan kamyon yüklenene kadar oynayabilirdik. Ancak sonuçta ne oldu?

O iki odada beş kişi çalışırken şirket o kadar süratli büyüyüp gelişiyor ki o beş şahıstan yalnızca bir ikisi kalabildi. Başkaları tıpkı yerlerinde muvaffak işlerini yapıyorlardı lakin şirket büyüdükçe o beşerler daha üst çıktılar. Ben de her sene mesela özel eğitim alıyorum, uğraş ediyorum kendimi yetiştirmeye zira biliyorum ki ben olduğum yeri koruma edemezsem, kendimi geliştiremezsem beni işten atmaları lazım benim işimin selameti için.

ÜLKER ORTAKLARININ İSMİ, MCVİTİE’S DÜNYANIN DAMALARINDA

Sahip olduğunuz markalar sizin için ne mana tabir ediyor?

İşimiz ve markalarımız önemli. Ülker markası ülkemizin ortak aklı, anıları, tarihi. Çok şükür. GODIVA için de tıpkı şey kelam konusu. Uçaktan inerken diyorlar ki hiçbir yiyecek gereci alamazsınız. Amerika’ya gidince, güya bir adaya gelmişsiniz üzere. Kurallar öyledir, hatta uçakların içinde kalan yiyecekler de çöpe atılır.

Yani hiçbir yiyecek materyali sokulmaz. E bir kutu GODIVA vardı, dedim “Bunu da mı atacağız?”. Adam baktı, “Yok olur mu yahu. GODIVA o, sorun yok” dedi. Yani GODIVA’nın bu türlü bir farklı algısı var. Keza İngiltere’de hangi taksiye binseniz, -ben otomobil kullanmıyorum orada, taksiyle gidiyorum- “Nereye gidiyorsunuz?” Diyorum ki “McVitie’s’e”. “Aa, bak damarlarımda var” diyor, “Çocukluğumdan beri şöyle yedim, bu türlü yaparım, her gün alırım” diye adam öykü anlatmaya başlıyor. Çok şükür, hepsi eğrisi doğrusuna denk gelmiş. Nasıl bu türlü bir işi önemsemem, kim önemsemez.

Siz Ülker’in idaresini devraldıktan sonra, şirketiniz küresel bir küme oldu, Godiva ve McVitie’s üzere çok kıymetli markaları satın aldınız. Bu nasıl oldu ve nasıl gelişiyor?

Mecburen oldu. Biz yaptığımız işlerde çok şükür bunlar ana işlerimiz nelerdir yani bir atıştırmalık yani bisküvi ve çikolata işimiz var, sonra margarin yani yağ işimiz var. Bütün bu işlerde pazar hissemiz yüzde 60’lardan fazla. Yani bir piyasanın ekseriyeti sizde olunca daha fazla büyüyemiyorsunuz.

Daha sonra Türkiye liberal sisteme geçtiğinde gümrük açısından ne oldu bütün bu sistemler değişti ve o fabrikaların çok büyük bir ehemmiyeti kalmadı. Bu türlü olunca biz de o işlerden stratejik olanları hariç çıkmaya başladık. Türkiye’de daha fazla bu dikey entegrasyonun cazibesi kaybolup kendi işimizde yani Ülker markası ile büyümeyeceğimizi anlayınca bu sefer diğer ne yapabiliriz diye baktık. O vakit önümüze dünya açıldı.

Godiva’yı niçin aldın diyorlar bana? Çok kolay bir karşılığı var, satılıyordu, ondan aldım. Zira 90 yıllık bir marka, dünyanın en maruf çikolata markası, satılmaz ki. Ben Godiva’yı satar mıyım, satmam. O vakit demek ki birisi satacak olmuş, ben almışım, benim olmuş. McVities, niçin aldım? McVities Türkiye’de Ülker neyse, İngiltere’de o.

O kadar maruf bir marka. Bu bisküvi markası da uygun bir fiyat buldum aldım, niçin almayayım yani. Ben artık yalnızca Türkiye’de birinciyken, Orta Doğu’da da birinciyim, Mısır’da birinciyim, İngiltere’de birinciyim. Premium çikolatada Japonya’da ve Amerika’da birinciyim. Daha ne isterim. Şükür halimize.

Bu satın almalarla ilgili sermayenizi yurt dışına çıkardığınız tarafında kamuoyuna yansıyan bir grup argümanlar söylendi. Buna ne dersiniz?

İnsanın kendi parası ile iş yapması en kıymetli şeydir ve kendi parası kadar iş yapması ise en verimsiz şeydir. Onun için esasen daima bankalar, iştirakler, finansman araçları vardır. Ticaret olsun, sanayi olsun, yatırımlar ve teşebbüs oburlarının parası ile yapılırsa daha verimli olur.

Biz bu bahiste hayli tutucuyuz, muhafazakarız. Yani ne demek bu, paramız kadar iş yapıyoruz, işimizi riske atmıyoruz. Bütün borçlarımızı öderiz. O vakit elimize fabrikalarımız ve markalarımız bila bedel kalıyor. Yani bu kadar borçlanıyoruz. Bu Godiva işini de alırken borçla aldık. Vakit içinde para kazandık, geri ödedik. Niçin bize bu borcu verdiler. Bir bankalar tanıyordu bizi yurtiçi, yurtdışı. Dediler ki bu adamlara borç verebilirsiniz, bir varlıkları var.

Ve hesap ettik dedik bu işi başaramazsak ne olur, Godiva’yı geri veririz. Çok şükür borcumuzu ödedik. Godiva’yı da aldık. Yani bunun için sermayenizi eksiltin, yurtdışına götürün, orda bir iş yapın, bunun kuralları var, hür de değil. Bir devletin sermayesini alıp da öteki bir devletin hudutlarına götürmek, yatırmak filan. Yani kamuoyundaki bu türlü bir grup haberler iş yapmayan, eski başlı, iş adamı bile olmayan şahısların mülahazalarıdır.

Gerçek değildir. Mesela yurtdışına gidiyorlar müteahhitler, Libya’da mesela şu kadar milyar dolarlık iş alıyorlar. Ne oluyor? Taahhüt ediyorlar. Buradan o kadar milyar dolar götürüp oraya mı yatırıyorlar? Kazandıkları parayı yurtdışında mı bırakıyorlar? Karlarını kendi ülkelerine getiriyorlar.

Zira şirketin aslı burada. Bizim bilançomuz burada çıkıyor. Malın sahibi de biziz, ailemiz. Ailemiz de buradaki Yıldız Holding şirketi, bütün işlerin de sahibi o. Sermayemiz de Türk sermayesi ve burada. Bütün bunlar böyleyken efendim adamın yurtdışında işi varmış. E olsun, olmasın mı? Biz yalnızca Türk hudutları içinde mi kalalım? Bence yerli, ulusal olmak bu değil.

Türkiye dışında kapısını açıp içine girebileceğiniz diğer ülkelerde konutunuz var mı?

Öteki ülkelerde değil, Türkiye’de bile bir tane konutum var. Annemden kalan konutum, onlar vefat ettiler, biz birlikte otururduk, artık biz birebir konutta oturmaya devam ediyoruz. Dünyanın her yerinde işim var, iş yapmadığım ülke yok aşağı üst malımın satılmadığı, para kazanmadığım ülke yok.

Ayrıyeten dünyada çoğunluğu yani 2/3’ü Türkiye’de olmak üzere bir sürü fabrikam var. Yurtdışında herhalde 15 tane fabrikam var. Sonuçta fabrikada çalışan beşerler var. Ofislerimin hepsi kiralık, yalnızca fabrikaların mülkiyeti bende zira üretim aracıdır, zira stratejiktir, öbür türlü olmaz. Depolarım bile kiralık. Bu türlü şeylere sermaye yatırmak yanlış olur.

Siz de daima çalıştınız ve Türkiye’nin en varlıklı insanları listesinde periyodik baştasınız, kötü olmamış babanızın tavsiyeleri…

Liste yapıyorlar, sen en zenginsin diyorlar, bence yanlış hesaplıyorlar. Sonuçta bir ülkenin en varlıklı adamı bisküvi, çikolata yapan adam olur mu? Bir ülkenin ağır endüstrisi olur, kocaman şirketleri olur, bankalar olur, bunlar büyük şirketlerdir. Dünyanın en büyük bisküvicisi Amerikalı bir şirkettir ancak ne Amerika’nın birinci şirketidir ne de oranın en varlıklı adamıdır. Bana garip geliyor. Buna insan üzülüyor.

Sabri Ülker üzere başarılı bir endüstricinin oğlu olarak büyümek nasıldı?

O kısmı çok sıkıntı değildi, zira ben büyürken ben babamın üçüncü çocuğuyum ve biz büyürken babam varlıklı oldu. Yani işte otomobil sahibi olmuş, sonra inşaata girmiş, daire sahibi olmuş, konut sahibi olmuş falan. Yani ben büyürken bunlar gerçekleşti, onun için çok şükür.

Mesela muz isterdim. Hayır, turfanda daha ucuzlamadı diye alınmazdı, yenmezdi, onları da biliyorum yani. Lakin, babam leyli meccani okumuş, parasız yatılı; hiç talihi yok, başarmak zorunda ve başarmış. Hayatında bir sefer, herhalde bir öğretmen değişikliği olmuş, makûs not almış lakin ömür uzunluğu bize onu anlatırdı.

Biz de okula başlayınca şöyle dedi bize: “Oğlum, bu dersler lazım, bunları öğrenmeniz gerekiyor.” “Eee?” dedim. “Ama benim üzere de not almanız gerekmiyor zira ben öbür türlü okuyamayacaktım” dedi. Makus not alsa bursu kesilecek, konuta dönmek zorunda kalacak parasız yatılı okuduğu için. “Onun için bu dersleri öğrenin, notu da yani geçecek kadar alın” dedi.

Onun için ben mesela teşekkür filan alırdım ancak takdir almazdım yani. Yeniden de her şeyi olmak istedim. Lisede kimya dersleri vardı, kimyaya başladık, art bahçede ben şeyler yapardım, balkonda daha doğrusu. Yangın çıkardı, patlardı çatlardı filan, onları denerdim. Sarfiyat Mısır Çarşısı’ndan alırdım, barut yapardım konutta, bunları denerdim.

Karar