NECATİ TONGA-KARAR
Ahmed Mit Efendi’nin oğlu Kâmil Yazgıç, bundan tam seksen yıl evvel (1940), babasıyla ilgili hatıralarını Tan gazetesinde yaklaşık bir ay süren bir tefrika hâlinde yayımlar. Yayımlandığı devirde edebiyat etraflarında dikkat çeken bu yazı serisi, tefrikanın bitişinin akabinde birebir yıl Ahmed Mit Efendi -Hayatı ve Hatıraları- ismiyle Tan Matbsı’nda kitap olarak basılır. Ne var ki aradan geçen seksen yılda bu kitabın yeni bir baskısı yapılmaz. İsmail Alper Kumsar, bahsi geçen kitabı titiz bir edisyonla tekrar edebiyat dünyasının gündemine soktu. Ama bu sefer kitabın ismi Ahmed Mit Efendi -Hayatı ve Hatıraları- değil Babam Ahmed Mit Efendi’ydi. Kumsar, önsözde bu isim değişikliğine münasebet olarak ismin, içeriği tam olarak yansıtmadığını, mevcut ismin Ahmed Mit’ın kendisinin kaleme aldığı hatıralar intibaını uyandırdığını, halbuki üründe Yazgıç’ın gözlemleri ve birikiminin öne çıktığını belirtiyor.
Aktar çıraklığından gazete patronluğuna uzanan bu sıra dışı hayatta hem gençlerimiz hem de aydınlarımız için örnek alınacak birçok husus var. Ahmed Mit, aktar dükkânında karın tokluğuna çalıştırılıp her gün dayak yiyen bir çırakken, okuma yazma bilenlere imrenerek dükkân komşusu Hacı İbrahim’den kendisine okuma yazma öğretmesini velev. Sanatkarı, mesai stlerinde okuma yazma öğrenmesine müsde vermediği için onca çalışmanın üzerine iş çıkışlarında okuma yazma öğrenir.
Yazgıç’ın aktardığına nazaran Ahmed Mit; Çerkesçe, Arapça, Farsça ve Fransızcayı ana lisanı üzere konuşup, okuyup, yazmakla birlikte İngilizce, İtalyanca, Bulgarca, Latince ve Yunancayı da okur, anlar ama ‘sadece’ iyi konuşamazmış. Ahmed Mit’ın kütüphanesi bahsi geçen lisanlarda yazılmış ürünlerle doluymuş. Beykoz’daki çiftliğe her hafta dünyanın muhtelif taraflarından, kocaman paketler hâlinde kitaplar, mecmualar, gazeteler gelirmiş.
II. Meşrutiyet’ten sonra pek çok insan, saraya verdiği jurnallerin ortaya çıkacak olmasından korkarak paniğe kapılır. Sultan Abdülhamid’le bağı nedeniyle daima kuşkuyla bakılan Ahmed Mit evlatlarına şu lafları söyler: “Korkmayın, evlatlarım… Ben namuslu adamım. Bu memlekete iyilikten gayrı hiçbir şey yapmadım!” Sahiden de jurnal çuvalları içinden Ahmed Mit imzasını taşıyan, namuslu bir vatandaşa leke süren tek jurnal çıkmaz. Yazgıç’ın aktardığına nazaran Ahmed Mit, bu durumu nedeniyle İttihatçı olmadığı hâlde İttihatçılardan bakanlık teklifi almıştır.
Kamil Yazgıç
II. Meşrutiyet’in ilanını müteakip, İttihatçı sürgünler İstanbul’a döner. Avrupa’ya firar edenler de birer birer vatana dönmeye başlar. Her noktada İttihat ve Terakki kulüpleri açılır. Kâmil Yazgıç’ın içinde bulunduğu birçok genç ‘yeşil çuha örtülmüş masa başında Kuran-ı Kerim’e el basarak ve tabanca ile hançere karşı ahdederek’ İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne dâhil olur. Her tarafta mitingler yapılır ateşli nutuklar atılır. Gelgelelim evvelce beri İttihatçılara sıcak bakmayan Ahmed Mit onları heyecanlı gençler olarak görür.
Ahmed Mit’ın fiziki özelliklerinden hayat görüşüne pek çok habere yan veren bu kitapta müellif muayyen bir kronoloji gözetmeksizin sohbet havası içinde hatırlayabildiklerini aktarmış. Üründeki bilinmeyen sözler (bunlar çok azdır) dipnotta gösterilmiş, kitapta bahsi geçen insanlara dair epeyce görsel kullanılmış. Kitabın birinci ağırlığında bulunmayan on iki yazı ek olarak verilmiş. Kâmil Yazgıç’ın Vakit’te yayımladığı bu metinler Ahmed Mit’ın etrafındaki kimseler hakkında kıymetli haberler sunuyor.
SAVAŞIN ANADOLU’YA IKRAMI 50 BİN KİTAP
Ahmed Mit’ın lisanlara destan kütüphanesinin akıbeti ise hayli enteresan. Yazgıç, kitapta, I. Dünya Savaşı sırasında Ahmed Mit Efendi’nin çiftliğinin işgal edilişini de anlatılıyor. Çiftliğe gelen kumandan, kitapların bulunduğu deponun 24 st içinde boşaltılmasını velev. İçinde 50 bin ciltten fazla kitap bulunan deponun 24 stte boşaltılması mümkün olmadığı için Kâmil Yazgıç, kumandana: “Bu kitapların hepsini, buradaki er kardeşlerime armağan ediyorum!” der. Bu kelam üzerine kumandan kitapları erlere dağıtır ve kitaplar, o erler tarafından memleketin, içine posta bile girmeyen köylerine kadar götürülür.
Karar
