İKTİSAT SERVİSİ
Rasyonaliteye karşıt siyasetlerle fiyatlar tırmandı. Geçmişte depolara baskın düzenlenip, günlük tahlil olarak tanzim reyonları açılırken bu sefer evvel haller denetlendi gelinen noktada zincir marketler sorumlu tutuldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan “Gerekli operasyon yapılacak. Beş market piyasaları alt üst ediyor” dedi. Her alanda hayat pahalılığına yol açan siyasetsizlik ortadayken marketlerin sorumlu gösterilmesi tartışma yarattı.
‘SÜT NİÇİN ARTTI DİYORLAR, ÇİĞ SÜTE DEVLET ARTIRIM YAPTI’
Tarım Bakanı ise “Gıdadaki artış pandemiden kaynaklı. Genel bir kriz var. Piyasada çiftçinin ‘zarar ediyoruz’ dediği bir eser yok” argümanını öne attı. Cep yakan etiketlerin nedeni olarak işaret edilen zincir marketler fiyatlarla kesimin bir ilgisinin olmadığını belirtti. Geçen haftalarda değerlendirmede bulunan BİM İdare Şurası Üyesi Galip Aykaç da “Süt fiyatı niçin arttı diyorlar. Bilmiyorlar ki çiğ sütü devlet artırdı. Bu büsbütün algı yönetimi” dedi.
Hükümet artan besin fiyatları karşısında yine kontrollere başladı. Fahiş fiyat artışlarının önüne geçeceklerini söyleyen Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın akabinde, baskınlar sürdü. Ama sorunun köküne değil, hallere, komitecilere ve raflara bakılmaya başlandı. Yaklaşık 2 haftadır süren baskınlar sonucunda yeni sorumlular nihayet bulundu. Cumhurbaşkanı Erdoğan zincir marketleri hatalı ilan etti.
Tüketicinin maliyetleri her geçen gün artmaya devam ederken, Hükümet tekrar yüksek enflasyonun hatalısını arıyor. Artan fiyatlar karşısında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, fahiş fiyat için yine denetleme daveti yaparken, tarlanın maliyetine değil hallere, komitecilere ve raflara bakılmaya başlandı. En son 2018 yılında artan patates ve soğan fiyatları sonrasında depocular hatalı bulunmuştu. Bunun ardından Niğde ve Afyon başta olmak üzere ülkenin birçok noktasında depolara baskınlar düzenlendi. Baskınlar sonrasında stoklanması gereken eserler piyasalara çıktı. Kısa periyodik düşen fiyatlar tanzim marketlerle bir mühlet daha devam etti. Sonrasında yine fiyatlar artmaya başladı. Yani yapılan baskınlar yalnızca kısa müddetli, fiyat düşüşleri sağladı. Bugüne gelindiğinde de çok bir değişimin olmadığı görülüyor. Yaklaşık 2 haftadır süren baskınlar sonucunda yeni sorumlular nihayet bulundu. Cumhurbaşkanı Erdoğan zincir marketleri hatalı ilan etti.
Erdoğan’ın evvelki gün ABD’de dönüşünde, zincir marketlerin topladıkları eserlerle piyasayı alt üst ettiklerini, bunlara yönelik operasyonlar düzenleyeceklerini söyledi. Erdoğan “Bu bahiste kısmen bilhassa bu zincir marketlerin sınırsız uygulamaları var. Bu sınırsız uygulamalar karşısında biz de Ticaret Bakanlığı olarak bunların üzerine gideceğiz” dedi. “Zincir marketlerin bu uygulamalarıyla gayrette Ticaret Bakanlığımız gerekli olan her türlü önlemi alıyor, alacak ve bunlara da gerekli operasyonları yapacaktır” diyen Erdoğan, şöyle devam etmişti: “Bu da 5 tane zincir market. Bunlar bütün o eseri toparlıyor. Bu 5 tane zincir marketin topladığı eserle piyasalar alt üst oluyor. Bunlar şayet bu noktada daha adil davranırlarsa hem vatandaş uygun fiyatla eser alabilecektir hem de üretici şu an prestijiyle kazanımını, parasını vaktinde alma talihine ulaşacaktır.”
NE VAKİT SIKIŞSALAR KONTROLE BAŞVURUYORLAR’
Marketlerde fiyat kontrolleri başlatılırken, Besin Perakendecileri Derneği Lideri ve BİM İcra Heyeti Üyesi Galip Aykaç, fiyatların yüksekliğiyle perakende bölümünün bir alakası olmadığını belirterek “Bu kesimin bu kadar töhmet altında bırakılması gerçek değil. Bu büsbütün bir algı idaresi. Bu algıya biz müsde etmeyeceğiz” dedi. BloombergHT’de yayınlanan ‘60 Dakika’ programına konuk olan Aykaç, kontroller ve fiyat artışlarıyla ilgili açıklamalarda bulundu. Aykaç’ın açıklamalarından öne çıkanlar şöyle: “Soruyor Ankara’dan kimi yetkililer; ‘Ya ne oldu da peynir fiyatları, süt fiyatları arttı?’ diye. Lakin bilmiyorlar ki çiğ süt fiyatını devlet artırdı esasen. Yani bunlarla da çaba ediyoruz, onlara da izahatta bulunuyoruz anlatabildim mi? Bu kesimin bu kadar töhmet altında bırakılması gerçek değil. Bu fiyat artışlarıyla bu kesimin uzaktan yakından alakası yok. Bu büsbütün bir algı idaresi, bu algıya biz müsde etmeyeceğiz” tabirlerini kullandı. Ticaret Bakanlığı ve öteki ünitelerin bu türlü devirlerde çok sık denetmelerde bulunduğunu vurgulayan Aykaç “Bu kontrollerde de buldukları bir şey varsa gereğini yapıyorlar. Şu anda da birkaç gündür kontroller var. Ne vakit sıkışılsa bu türlü bir kontrole başvuralım diyerek böylelikle bir tahlil bulabileceklerini düşünüyorlar. Bu bu türlü olmaz yani” dedi. Fahiş fiyatlarla ilgili “Bizi töhmet altında bırakmasınlar” diyen Aykaç “Perakende noktaları aslında enflasyonun düşmesine sebep olan bir rekabet içerisinde çalışıyorlar. Merkez Bankası bilgilerine nazaran perakende bölümünde net kâr marjı 1.6’dan 1.2’ye düşmüş durumda. Şayet burada bu işler yapılıyorsa bu paralar nerede? Bu türlü bir dünya yok, lütfen bizi töhmet altında bırakmasınlar. Fahiş fiyatla perakendenin bir alakası yok” açıklamasında bulundu.
PAYLAR ZİRVE TAKLAK OLDU
Fahiş fiyatlarla ilgili zincir marketlere operasyon yapılacağı açıklamasının akabinde zincir marketlerin borsadaki payları sert düştü. Bu açıklama üzerine bu sabah Borsa İstanbul’da süreç gören paylardan Migros’ta yüzde 4’ü, BİM’de yüzde 2’yi, Şok’ta yüzde 4’ü ve Carrefoursa’da yüzde 3’ü aşan bedel kaybı görüldü. Borsa İstanbul’da BİST 100 endeksi ise yüzde 1’e yakın ekside süreç görüyor. Türkiye’de son günlerde kamuoyu zincir marketler ile ilgili tartışma devam ederken, halka açık besin perakendesi şirketlerin faiz, amortisman ve vergi öncesi kâr (FAVÖK) marjlarının BIST 100 ortalamasının altında olduğu görülüyor. Buna nazaran 2. çeyrek için BİM’in FAVÖK marjı yüzde 9, Şok’un yüzde 9,3, Migros’un yüzde 7,7 ve Carrefoursa’nın yüzde 5,5 olarak kaydedildi. Birebir periyotta BIST 100’ün ortalaması yüzde 16,54 olurken, BIST Sanayi Endeksi’nin yüzde 16,13 olarak gerçekleşti.
BAKAN PAKDEMİRLİ: ÇİFÇİNİN ZİYAN ETTİĞİ BİR ESER YOK
Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, dünyadaki emtia fiyatlarındaki artışın ziraî girdi fiyatlarını etkilediğini lakin artışların olması gerekenin çok üzerinde seyrettiğini bildirdi. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli şunları kaydetti: “Bugün prestijiyle toplumda yapılan tespitler doğrudur lakin kimileri yüzeysel duruyor. Bizim burada yapısal bir şey yapmamız lazım. Yeni bir sayfa açıp yeni bir sayfanın üzerinden bu işi götürmemiz lazım. Yani bugün üreticiye sorsanız ‘En çok alın teri bende lakin ben istediğim kadar alamıyorum. Bende 10 lira, pazarda 20 lira’ diyor. Tüketici de ‘Ben istediğim kalitede bir eseri haklı bir fiyat düzeyinden alamıyorum, ulaşamıyorum. Üreticideki fiyatlarla bana gelen ortasında önemli bir fark var…’ Allah’a şükürler olsun bugün prestijiyle, çiftçimizin biz ziyan ediyoruz dediği bir eser yoktur. Besici ve yetiştiricimizi için vakit zaman maliyetlerin artığı periyotlar olabilir. Bunlarla da ilgili önlemleri alıyoruz almaya da devam edeceğiz.”
Karar
