Cumhurbaşkanı Erdoğan New York dönüşü uçakta gazetecilere gündeme dair açıklamalar yaptı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ABD ile hasmane değil dostça bağ sürdürme temennisinde olduklarını belirterek “Ama iki NATO ülkesi olarak şu andaki gidiş pek hayra alamet değil.” sözünü kullandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Birleşmiş Milletler (BM) 76’ncı Genel Heyeti toplantısına katılmak üzere bulunduğu ABD’nin New York kentindeki Türkevi’nde değerlendirmelerde bulundu, gazetecilerin sorularını yanıtladı.
BM Genel Heyet toplantılarının bu yıl birinci sefer karma bir formatta gerçekleştiğini ve üye ülkelerin neredeyse üçte ikisinin, devlet ya da hükümet lideri yahut bakan seviyesinde fiziken iştirak sağladığını anımsatan Erdoğan, evvelki yıllardan farklı formda aktifliklerin bir kısmının çevrim içi olarak icra edildiğini söyledi.
Bu kapsamda, BM Besin Sistemleri Tepesi’ne ve BM Yüksek Seviyeli Güç Diyaloğu Toplantısı’na görüntü konferansla katıldıklarını lisana getiren Erdoğan, Amerika’daki temasları kapsamında birinci olarak, 19 Eylül Pazar günü Türk-Amerikan ve Amerika Müslüman toplumu temsilcileriyle bir ortaya geldiklerini hatırlattı.
Erdoğan, bu toplantıda hem ABD’de yaşayan vatandaşlarla ve Müslümanlarla kucaklaştıklarını hem de daha adil bir dünya hasretini bir sefer daha vurguladıklarını tabir etti.
Yeni Türkevi binasının resmi açılışını 20 Eylül’de yaptıklarını söyleyen Erdoğan, açılışta BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, çok sayıda devlet ve hükümet lideri ile dışişleri bakanıyla üst seviye yerli ve yabancı konuğun kendilerine eşlik ettiğini bildirdi. Erdoğan, “New York’un siluetine kazandırdığımız bu yeni başyapıtın Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşayan vatandaşlarımıza ve ülkemize güzel olmasını Rabb’imden niyaz ediyorum.” dedi.
Ziyareti kapsamında, pazartesi günü Dış Siyaset Derneği ve SETA DC tarafından düzenlenen aktifliğe katıldıklarını hatırlatan Erdoğan, bu toplantıda, dış siyaset alanındaki değerlendirmelerini Amerika Birleşik Devletleri’nde fikir dünyasının önde gelen temsilcileriyle paylaştıklarını, ayrıyeten çeşitli Amerikan basın yayın kuruluşlarının temsilcilerine de mülakat verdiklerini söyledi.
Erdoğan, iktisat alanındaki temasları çerçevesinde, Türk-Amerikan İş Kurulu tarafından düzenlenen 11. Türkiye Yatırım Konferansı’na katıldıklarını, bu toplantıda da Amerikan iş dünyasının önde gelen temsilcileriyle Türkiye ile ABD ortasındaki ekonomik münasebetleri değerlendirdiklerini anlattı.
“İŞBİRLİĞİNİN KIYMETİNİ HATIRLATTIK”
Birleşmiş Milletler Genel Konseyi’nin açılış oturumundaki konuşmasına da değinen Erdoğan, memleketler arası barış ve güvenliği ilgilendiren sorunlar hakkındaki görüşlerini açık yüreklilikle ortaya koyduklarını belirtti ve “Daha adil bir dünyanın mümkün olduğunu, bunun için memleketler arası topluma ne üzere sorumluluklar düştüğünü Genel Heyet kürsüsünden lisana getirdik. İnsanlığın, salgın tehdidi ve alışılmış felaketler ile bunların ağır sonuçlarının cenderesi altında bunaldığı bir periyotta, iş birliği ve dayanışmanın kıymetini tekrar hatırlattık. Afganistan’daki son gelişmeler başta olmak üzere Suriye’den Libya’ya, Kudüs ve Filistin probleminden Kafkasya’ya, Türkistan’dan Kıbrıs’a kadar geniş bir alanda ülkemizin yaklaşımlarını söz ettik.” diye konuştu.
BM Genel Konsey kürsüsünden, Paris İklim Muahedesi’nin onay sürecini tamamlayacakları muştusunu dünyayla ve Türkiye kamuoyuyla paylaştıklarını anımsatan Erdoğan, şöyle devam etti:
“Dünyamızın bu hale gelmesinde en çok hissesi olanların, iklim değişikliğinin yol açtığı sıkıntıların tahlilinde de en çok katkı sağlaması gerektiği görüşümüzü açıkça muhataplarımıza söyledik. Orman varlığını artıran, nispeten çağdaş teknolojik altyapısı sayesinde epey düşük karbon salımı kıymetlerine sahip bir ülke olarak bu bahiste da üzerimize düşeni yapmakta kararlıyız. Ülkemize kelam verilen dayanakların sağlanmasıyla birlikte ve ulusal katkı beyanımız çerçevesinde, Paris İklim Mutabakatı’nda belirtilen konulara uygun adımlarımızı atacağız. Karbon nötr amacını, 2053 vizyonumuzun birinci ve en değerli amaçlarından biri olarak milletimize armağan ediyoruz. Avrupa Yeşil Mutabakatı’na ahenk için gereken hareket planını da devreye almış bir ülke olarak, bu süreci muvaffakiyetle yürüteceğimize yürekten inanıyoruz.”
İKİLİ GÖRÜŞMELER
Erdoğan, ziyareti kapsamında pek çok devlet, hükümet, milletlerarası kurum ve sivil toplum kuruluşu temsilcisiyle görüşmeler yaptığını, bu çerçevede, BM Genel Sekreteri’nin yanı sıra Hırvatistan, Slovenya, Gine Bissau, Polonya, Ukrayna, Finlandiya, Burundi ve Irak cumhurbaşkanları, Birleşik Krallık, Gürcistan ve Arnavutluk başbakanları, Libya Başkanlık Kurulu Lideri ve FIFA Lideri ile görüştüğünü hatırlattı. Erdoğan, “Bir öbür sözle, Amerika’da bulunduğumuz müddet zarfında toplam 14 ikili görüşmemiz oldu. Bu görüşmelerin, Genel Kurul’a hitabımın çabucak akabinde gerçekleşen biri hariç tamamına, Türkevi binamız mesken sahipliği yaptı.” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, ziyaretinin ve temaslarının, şimdiki sorunlara dair tavır ve önceliklerinin, memleketler arası topluluğun dikkatine getirilmesi bakımdan son derece verimli olduğuna inandığını belirtti.
AFGANİSTAN KONUSU
Erdoğan, değerlendirmelerinin akabinde gazetecilerin sorularını da yanıtladı.
Türkiye’nin Afganistan’daki rolü ve stratejisinin ne olacağına ait soru üzerine Erdoğan, “Burada evvelki gün Amerika’nın değerli bir yayın organıyla yaptığımız mülakatta da söyledim; 20 yıl evvel Amerika Afganistan’a niye girdi? Afganistan’da ne işi vardı ve artık Afganistan’dan niçin çıkıyor? Herhalde bunun bir bedelinin olması lazım? Ve bu kadar mülteci şu anda nereye gidecek? Türkiye’nin kapıları açması ve bunları kabul etmesi düşünülemez. Burası bizim için bir açık hava koridoru değil.” dedi.
Bu türlü bir şeyi kabullenmenin kolay olmadığını, bunun bir maliyeti ve bedelinin olduğunu lisana getiren Erdoğan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Amerika burada ‘Kapılar açılsın ve Afgan halkı Türkiye’ye girsin’ diyemez. Gerçekten bu türlü bir şeye biz, açık da değiliz, müsde de etmeyiz. Afgan halkı bizim için kardeş halktır. Tarihe dayalı bir geçmişimiz var ancak bu kuru kuruya bir kardeşlik olmuyor. Tıpkı şeyi biz Suriye’de de yaptık. Birebir durum Irak’ta oldu. Bunları bu türlü toparladığımız vakit, geçmişten alırsak girip çıkanla neredeyse 10 milyona varan bir sayı kelam konusu. Şu anda bunun 5 milyonu Türkiye’de kaldı. Burada bu bedeli ödemesi gereken Amerika’dır. Amerika’nın bununla ilgili adımlar atması lazım. Lakin şu ana kadar bu türlü bir hava görünmüyor. Amerika’nın bu noktada kapıları açmak üzere bir sıkıntısı şu anda yok üzere. Ancak kapsayıcı, kuşatıcı bir idare Afganistan’da oluşursa, bu idareyle birtakım görüşmelerimiz olabilirse ve sahiden sağlıklı bir irtibat kurabilirsek, bundan sonra ne olabileceğinin adımlarını bu görüşmelerden sonra atabiliriz.”
Türkiye’nin Afganistan’da altyapı ve üstyapı yatırımlarının olduğunu ve bu yatırımlardan rahatsız olmadıklarını, bundan sonraki süreçte de bu çeşit adımları atabileceklerini söyleyen Erdoğan, “Ama Taliban’ın şu andaki yaklaşım usulüne bakıldığında kucaklayıcı, kuşatıcı bir idare mlesef oluşmadı. Şu anda yalnızca kimi sinyaller geliyor; birtakım değişikliklerin olabileceği, idarede kimi kuşatıcı, kapsayıcı bir havanın oluşacağı istikametinde. Bunu doğal daha şimdi görmüş değiliz. Şayet bu türlü bir adım atılabilirse o vakit birlikte neler yapabileceğimizi kendileriyle görüşme, konuşma noktasına gidebiliriz. Kaldı ki kendi içlerinde de şu anda birtakım sorunlar yaşanıyor. Bu badireleri aşabilirlerse ve ondan sonra Türkiye ile kimi görüşmeler olursa, adımlar atılabilirse bunları nasıl gerçekleştiririz, nasıl bir yol haritası belirleriz, ona bakar, ona nazaran de Afganistan’la bu türlü bir adımı gerçekleştirmiş oluruz.” değerlendirmesinde bulundu.
BM’DE ISLAHAT ÖNERİSİ
Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Daha Adil Bir Dünya Mümkün” isimli kitabında BM’nin, bilhassa de Güvenlik Kurulu’nun kapsamlı bir ıslahata muhtaçlığı olduğu istikametindeki görüşünü lisana getirdiği hatırlatılarak, “Bu bahiste umutlu musunuz?” sorusu üzerine, “Tabii umutsuz bu işler olmaz. Yola çıkarken bir umutla yola çıkıyorsunuz ve tüm dünyaya, tüm insanlığa bir sinyal veriyorsunuz.” karşılığını verdi.
“Nedir bu sinyal?” diye soran Erdoğan, şöyle devam etti:
“Türkiye şöyle bakıyor; artık dünya Birinci Dünya Savaşı’nın koşullarında değil, İkinci Dünya Savaşı’nın kurallarında da değil. Öyleyse biz insanlığa bir sinyal verelim. 194 ülke daima birlikte bir dayanışma içerisinde olabilirsek, bu işin kaidelerini zorlayabilirsek, tüm medya dünyası, STK’larla daima birlikte bu kaideleri zorlarsak o vakit tekrar bu daimi üyeler kendilerini denetim etmek zorundadır. Bu 5 daimi üyenin iki dudağı ortasında bir dünya düşünebilir miyiz, bu türlü bir şey olabilir mi? 10 süreksiz üye, 5 daimi üye, 15 kişi bir ortaya gelsinler, dünyayı istedikleri üzere yönlendirsinler; bu türlü bir şey olmaz! Zati bundan, bu 10 süreksiz üye de şikayetçi. Zira onlara ‘Kaldır elini, indir elini’ diyorlar. Nasıl isterlerse öyle… Bu türlü bir şey olabilir mi? Aslında oradaki 10 süreksiz üye de vitrin süsü olduğunu biliyor. Artık onlar da herhalde vitrin süsü olmaktan nedamet getirmektedir. O vakit o denli bir adım atalım ki, bu adımı atmakla bir sefer daimi üyeleri zorlamamız lazım. Türkiye olarak biz zorlayacağız ve zorluyoruz.”
Bütün milletlerarası toplantılarda da bunu lisana getirdiklerini ve buna devam edeceklerini vurgulayan Erdoğan, “Geçici üyelere de diyoruz ki, ‘Siz de zorlayın.’ Afrika’ya sesleniyoruz; ‘Afrika sen daima bu türlü mi gideceksin? Süreksiz üye olarak Birleşmiş Milletlerde bulunmak suretiyle ne yapıyorsunuz? Yapabildiğiniz bir şey var mı? Rastgele bir şeyi, oyunu değiştirebiliyor musunuz?’ Yok. Öyleyse bu oyunu değiştirebilmek için biz diyoruz ki ‘Gelin hepinizin daimi üye olma talihiniz olsun.’ Yani bunların hiç umursamadığı rastgele bir Afrika ülkesi bile BM Güvenlik Kurulu’nda daimi üye olma bahtına sahip olmalı. Bunu başarabildiğimiz vakit dünyadaki tüm devletlere sahiden bir hak teslim edilmiş olur. Aksi takdirde, bu türlü bir dünya, yaşanılır bir dünya değildir.” değerlendirmesinde bulundu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, ıslahatın, öncelikli olarak Güvenlik Kurulu’nun veto yetkisinin kaldırılmasından başlaması gerektiğini önerdiği hatırlatılarak, “Diğer üyeleri bir ortaya getirip bu tarafta bir uzlaşı sağlamak için siz bir adım atacak mısınız?” biçimindeki soru üzerine, “O radikal adımı esasen orada söylüyorum. Nedir o radikal adım? Bu bahiste, 5 daimi üye dışındaki 189 ülkenin tamamı şayet kararlı adım atacak olursa o vakit biz bu daimi üyeleri köşeye sıkıştıracağız. Bu daimi üyeleri köşeye sıkıştırmak için bunun bir yol haritası var. Bu yol haritası nedir? Bu hususla ilgili Birleşmiş Milletler Genel Şurasına yazılı dayatmalarla ve dünyada ağır bir kovalamacayla, icabında inanılmaz genel şura toplamak suretiyle kimi adımları atma bahtını yakalayabiliriz.” cevabını verdi.
TÜRKİYE-ABD MÜNASEBETLERİ
Afganistan ve Suriye bağlamında Türkiye-ABD alakalarının seyrini nasıl gördüğünün sorulması üzerine ise Erdoğan, “Türk-Amerikan bağlarında sağlıklı bir sürecin işlediğini doğrusu söyleyemem. Niçin? Bakın biz F-35’leri aldık, 1 milyar 400 milyon dolar ödeme yaptık ve bu F-35’ler bize teslim edilmedi. Amerika evvel bunu bir kez halletmeli. Bize S-400 konusunu mazeret edip F-35’leri vermemek, her şeyden evvel bir kez devletler ortası bağlarda ne diplomasi noktasında ne de münasebetler noktasında bir kimlik ortaya koymaktır. Amerika’nın evvel bunu bir kez düzeltmesi lazım.” dedi.
Erdoğan, memleketler arası hukuka dayalı olarak ne yapılması gerekiyorsa yapacaklarını vurgulayarak, “Bize daima S-400’ü dayatmalarını bir kere bizim kabul etmemiz mümkün değil. Bizim için S-400 işi bitmiştir. Buradan geri adım atmamız da mümkün değil. Amerika’nın bunu memleketler arası diplomaside, ilgilerde hakikat bir yere oturtması gerekir. Fakat şu ana kadar bunu oturtamadılar. Biz Türkiye olarak dürüst davranıyoruz, duruşumuz dürüsttür lakin Amerika mlesef dürüst davranmadı, davranmıyor.” diye konuştu.
“SAYIN BİDEN İLE İYİ BAŞLADIK DİYEMEM”
Türkiye ile Amerika ortasında 20 milyar dolar civarında ticaret hacmi bulunduğunu ve bunun artmasını istek ettiklerini belirten Erdoğan, savunma endüstrisine yönelik adımlar attıklarını ve atmaya da devam edeceklerini söyledi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, şöyle konuştu:
“Şunu da bilmeleri gerekir ki artık eski Türkiye de yok. Bu Türkiye öbür bir Türkiye. Savunma endüstrisinde de biz her geçen gün daha ileri gidiyoruz, daha ileri gideceğiz. Lakin yarın ‘Niçin F-35’i almıyorsun?’ diyemezler. Vermezsen almayız. O vakit biz daha diğer kapılara da müract ederiz. Burada CBS ile yaptığım röportajda onlara da onu söyledim. ‘Yani öbür yerlerden almayı mı düşünüyorsunuz?’ diye sordu. ‘Gerekirse alırız’ dedim. Sen bana artık Patriot vermeyeceksin, ondan sonra biz S-400’ü aldığımızda ‘Niye S-400’ü aldın?’ diyeceksin. Türkiye, kendi savunmasına yönelik ne gerekiyorsa onu alır. Gerekirse bunları üretmeye de başlar. Aslında şu anda başladık. Bundan sonra bunu daha da ileri safhalara taşıyacağız. İnşallah kendi insansız savaş uçaklarımızı da üreteceğiz. Bunu da görecekler. Bu adımları da inşallah atıyoruz. Temennim odur ki iki NATO ülkesi olarak birbirimize hasmane değil, dostça davranalım. Fakat iki NATO ülkesi olarak şu andaki gidiş pek hayra alamet değil. Benim Başbakan, Cumhurbaşkanı olarak yaklaşık 19 yıllık yöneticilik hayatımda Amerika ile olan münasebetlerimde geldiğimiz nokta mlesef iyi bir nokta değil. Ben oğul Bush ile iyi çalıştım, sayın Obama ile iyi çalıştım, sayın Trump ile iyi çalıştım lakin sayın Biden ile iyi başladık diyemem.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, kimi ülkelerin Afganistan, Suriye ve sistemsiz göç üzere hususlarda sorumluluktan kaçtığı belirtilerek, “Özellikle ABD idaresi her ne kadar görünürde diplomasi vurgusu yapsa da adeta ‘benden sonrası tufan’ havasında. Mevcut resmi nasıl yorumluyorsunuz?” sorusu üzerine, şu karşılığı verdi:
“Tabii kendisi ‘Benden sonrası tufan’ dediyse, birebir şeyi ona da söylerler. Amerika şu anda şayet Afganistan’da bir şekillendirme yapamadıysa burada düşünmek lazım. Şu anda Afganistan’da Amerika’nın bir yönlendirme yahut bir şekillendirme durumu olmuştur diyebilir miyiz? Hayır. İşte her şeyi bıraktı, gidiyor. Lakin artık bir bedel çıkacak ortaya. Bu bedel nedir? Şu anda Taliban’ın elindeki silahlara baktığınız vakit, bu silahlar Amerika’nın silahları. Münasebetiyle bu bedeli de ödemek durumunda kalacaktır. Buradan bir yere daha geliyorum. Sayın Trump devrinde binlerce tır silah, mühimmat terör örgütlerine verildi. Bunları ben sayın Trump’a tekraren söz ettim, anlattım. Artık tıpkı durum Biden devrinde de var. Tekrar Biden terör örgütlerine silah, mühimmat, araç gereç taşımaya başladı. Biz bunu elimizi kolumuzu sallaya sallaya seyredecek değiliz. Dikkatle takip ediyoruz. Vakti, sti geldiğinde de söylenmesi gereken neyse onu da kendilerine söyleriz.”
Karar
