Antalya‘nın Manavgat ilçesinde 28 Temmuz 2021 Perşembe günü meydana gelen nın ıstırabı dinmemişken Muğla‘nın Datça ilçesi, Adana, Osmaniye, Kocaeli, Mersin, Elazığ, Hatay, Kırıkkale, Kayseri ve Ankara‘nın Polatlı ilçesinde peş peşe yaşanan yangınlar nedeniyle binlerce hektar ormanlık alan kül oldu. Orman yangınlarına müdahalede yetkili kurum olan Tarım ve Orman Bakanlığı, son yılların en büyük yangınına karşı yetersiz kalmakla eleştirildi.
Muğla’nın Milas ilçesine bağlı Çökertme mahallesinde çıkan orman yangını
YANGIN SÖNDÜRME UÇAĞI MUAMMASI
2019 yılına kadar orman yangınlarına envanterindeki 9 uçakla müdahale eden ‘nun (THK) yaşanan ‘yangın fırtınası’nda neden kullanılmadığı merak konusu oldu. Orman yangınlarında tecrübeli olan THK, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2020-2021 yılları için yaptığı yangın söndürme ihalesine ‘yetersiz’ olduğu gerekçesiyle alınmadı.
Daha evvel THK’nın uçaklarıyla ilgili yaptığı açıklamada, “Oradaki uçakların motorları, pervaneleri yok. Yani rezillik diz boyu” kelamlarını kullanan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, son yangınların akabinde kelamlarını tekrarladı: “Dünyada sayılı itfaiye örgütlerine sahip ülkelerden biriyiz. THK’nın uçağı varmış, bilmem neymiş. THK’nın şu anda elinde buralarda rahatlıkla kullanılabilecek uçak yok.”
Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli de, “THK ile sorunumuz yok, olmaz da. Elindeki uçakla ilgili sorun, uçabilecek kapasitede değil, uçsa da performans verecek kapasitede değil” açıklamasını yaptı.
THK yangın söndürme uçakları / Ankara – Etimesgut
‘ATIL’ DENİLEN THK UÇAKLARI HANGARDA GÖRÜNTÜLENDİ
Ege ve Akdeniz bölgelerinde orman yangınları devam ederken, DW Türkçe’den Alican Uludağ, THK uçaklarını Ankara’nın Etimesgut ilçesinde görüntüledi. Canadair CL-215 model 7 adet uçak, Türk Hava Kurumu Üniversitesi’nin yerleşkesinde tutuluyor.
THK Meydan İşletme Müdürlüğü’nün önündeki apronda kızağa çekilen uçakların dış görünüşlerinin sağlam olduğu görülüyor. Üzerinde ‘Türk Hava Kurumu’ ve ‘Orman Genel Müdürlüğü’ yazılı olan uçakların pervanelerinin ise sökülü olması, Erdoğan’ın “Uçakların pervaneleri yok” kelamlarını akıllara getirdi.
THK’nin teknik uzmanlarının, uçakları gün içerisinde çalıştırarak apronda gezdirdiği görüldü.
THK yangın söndürme uçakları / Ankara – Etimesgut (2 Ağustos 2021)
THK UÇAKLARIN BAKIMINI NEDEN YAPMADI?
İdare heyeti üyelerinin birçoğunun ayrılması hasebiyle mahkeme tarafından 16 Ekim 2019 tarihinde Türk Hava Kurumu’na kayyum atandı. Kayyum Heyeti Lideri Cenap Aşçı, son yangınlarla ilgili bir televizyon kanalına yaptığı açıklamada, “Bu uçakları 2018’e kadar Orman Genel Müdürlüğümüzün yangın söndürme operasyonlarında kullandık. Lakin 2010’dan sonra kurumda başlayan mali krizde bu uçakların yıllık bakımları yapılmamış. Gruplar Kanada’dan gelip bu uçaklara baktılar. Bir ekip kesimlerin standart dışı olduğunu tespit ettiler. Onları tamamlamaya çalıştık. Bu uçaklarımızı 2020-2021 ihalelerinde kullanamadık. Uçakları kaldırmamız için 4 milyon dolarlık bir yatırım yapmamız lazım. Türk Hava Kurumu’nun yangın deneyimini kullanmak için Rusya’dan uçak kiraladık” dedi.
2018 yılından bu yana yangın söndürme uçaklarının neden bakımlarının yapılmadığı sorusu yöneltilen THK Kayyum Heyeti Lideri Cenap Aşçı, soruyu karşılıksız bıraktı. DW Türkçe’nin haberine nazaran, THK yetkilileri uçakların uçuşa emniyetli olmadığını lisana getirirken, 2018 yılında uçaklar için Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nden ‘uçuş için emniyetlidir’ raporu alındığı belirtildi.
THK yangın söndürme uçakları / Ankara – Etimesgut (2 Ağustos 2021)
AB’DEN GELEN UÇAKLAR, THK UÇAKLARIYLA BİREBİR
Avrupa Birliği (AB), Türkiye’nin talebi üzerine, Akdeniz ve Ege’de devam eden yangınlarla çabaya takviye olmak maksadıyla Hırvatistan’dan 1, İspanya’dan ise 2 Canadair uçağının Türkiye’ye gönderilmesi kararı aldı. AB’nin gönderdiği uçakların 3’ü de Canadair CL-415 modelinden oluşuyor. THK Gökçen Havacılık’ın sitesinde yer alan bilgilere nazaran ise Türkiye’nin yangın söndürme uçak filosunda ise 11 adet M-18 Dromader, 9 adet Canadair CL- 215 model yangın söndürme uçağı bulunuyor.
THK’nin eski yöneticilerine nazaran, Avrupa Birliği’nin gönderdiği CL-415 tipi uçaklar ile onarılmadığı için kullanılmayan Türkiye’deki CL-215 modeli uçaklar ortasında çok fazla fark bulunmuyor. Yöneticiler bir an evvel gerekli adımların atılıp Türkiye’deki CL-215 modeli uçakların yangınlarla gayrette devreye sokulması gerektiğini belirtiyor.
Hırvatistan’dan Türkiye’ye gelen Canadair CL-415 yangın söndürme uçağı
“İSTENİRSE 2 UÇAK 5 GÜNDE HAZIR HALE GETİRİLEBİLİR”
THK bünyesinde yer alan 9 adet CL-215 tipi uçakların 2’sinin havalandırılması için talimat verildiği istikametinde duyum aldığını belirten eski THK Merkez Denetleme Şurası Lideri Bayram Duman, “Yangın çıkalı 5 gün oldu. Benim aldığım net bilgi, 2 uçağımız talimat gelirse 5 gün içerisinde havada olur” tabirlerini kullandı ve elde olan CL-215 model uçakların havalanması için gerekli mühletlere dair şunları kaydetti:
“2 uçak 5 gün içerisinde talimat verildiği anda denetimleri yapılıp uçuşa hazır hale gelir. Bir uçak modülleri geldiği anda yedi günde uçuşa hazır olur. 3 uçak yıllık bakıma hiç girmedi, bunların da sisteme girmesi için kesimleri geldiği anda 20 ile 30 gün içerisinde uçuşa hazır hale gelir. 3 uçak da motor ve iniş ekipleri takıldığı anda, o biraz sürer, 6-7 ay içerisinde onarılır uçar hale gelir. Bu sayede 9 uçağımız olur.”
THK envanterinde yer alan Canadair CL-215 model yangın söndürme uçağı
TÜRKİYE’NİN KAÇ YANGIN SÖNDÜRME UÇAĞI VAR?
Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, Türkiye’nin elinde orman yangınlarıyla gayret edecek bir uçak filosunun bulunmadığını açıkladı. Türk Hava Kurumu’nun envanterinde ise 9 yangın söndürme uçağı bulunuyor ama 2019 yılında kuruma kayyum atandıktan sonra periyodik bakımların yapılmaması hasebiyle uçaklar kullanılamıyor. THK’nın tecrübeli yangın söndürme uçak pilotlarının ve teknisyenlerinin bir kısmı da 2020 yılında ‘maddi gerekçelerle’ işten çıkarıldı.
Türkiye, 2019 yılından sonra Rusya’dan kiraladığı 3 yangın söndürme uçağıyla orman yangınlarına müdahale ediyor. Geniş coğrafyaya sahip Türkiye’de yalnızca 3 yangın söndürme uçağının bulunması kamuoyunda tenkit konusu oldu. 3 kiralık uçağında haricinde Tarım ve Orman Bakanlığı‘nın orman yangınlarıyla çabada kullanılmak üzere 38 helikopter, 9 insansız hava aracı ve 1 insansız helikopteri bulunuyor.
Birtakım Avrupa ülkelerinin sahip olduğu yangın söndürme uçak sayısı ise şöyle:
Yunanistan: 38 uçak
Fransa: 26 uçak
İtalya: 19 uçak
İspanya: 17 uçak
Türkiye: 3 uçak (kiralık)
Envanterinde 9 uçağı olan Türk Hava Kurumu’nun en son misyon yaptığı 2018 yılında 5,3 bin hektar orman yanarken 2019 yılında 11,3 bin hektar, 2020 yılında ise 20,9 bin hektar ormanlık alan ziyan gördü.
TÜRKİYE’DEKİ ORMAN YANGINLARI NEDEN KULLANILMIYOR?
Diken’e konuşan eski THK Lideri Erdoğan Karakuş, şu an Rusya’dan alınan büyük uçakların kullanıldığını belirterek, “Dağlık topraklarda çıkan yangınlarda küçük uçak kullanılır, büyük uçak kullanılmaz” dedi.
Yangın söndürebilecekken ormanların yanlış siyasetlere kurban edilmesi karşısında öfkeli olduğunu lisana getiren Karakuş, “Çok üzgünüm. Bu duruma tahammül dahi edemiyorum” dedi.
Karakuş, helikopterlerle orman yangınlara müdahale edilmesinin son derece yanlış ve tehlikeli olduğunu söyledi: “Çam yangınlarında helikopter kullanıldığı vakit helikopterin pervanesinin yarattığı rüzgar, yanan çam kozalaklarını çok uzaklara fırlatır ve bu nedenle oralarda da yangın başlar ve yangın söndürülemez.”
“YANGINA 15 DAKİKADA GİDERSENİZ SÖNER”
THK Lideri olduğu devirde yangınla tesirli çaba ettiklerini belirten Karakuş şöyle dedi: “19 tane kıvrak uçağım vardı. Küçük uçak yani. Bu uçaklar dağların dorukların ortasına girip orada ateşin olduğu yere suyu vurur. Bunlar yapılmadığı surette orman yangınlarının önünün kesilmesi mümkün değildir. Ben THK’nın lideriyken bir yılda hatırladığım kadarıyla 176 yerde yangın çıktı. Hepsini söndürdüğümüz için orman yangınları gündem bile olmadı.”
10 uçağın kenarda atıl olduğunu belirten Karakuş, kullanılır durumda olan 6 uçağın da su ölçüsü az olduğu gerekçesiyle kullanılmadığını söyledi: “Orman yangını başladıktan 15 dakika sonra söylediğim uçaklarla oradaysanız, yangın söndürülüyor.”
THK envanterinde yer alan Canadair CL-215 model yangın söndürme uçağı
“RUS UÇAKLARI 10 TON SU ATIYOR LAKİN VADİLERE GİREMİYOR”
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın yangın söndürme uçağı ihalesine THK 2 yıldır katılamıyor. Son olarak 9 Mart 2021’deki ihaleye de katılmadı. THK’nın ihaleye kendi uçaklarıyla katılamamasının nedeni ise 5 bin litre kaidesi. THK’daki uçaklar ise 4 bin 900 litre su kapasitesi var.
3 Rus uçağının Türkiye’ye bedeli günlük 1.3 milyon lira olmak üzere toplamda 203 milyon lira.
Karakuş bu münasebete itiraz ediyor ve Rus uçaklarının büyüklüğü nedeniyle yangını söndüremeyeceğini söylüyor: “Yangınlarda küçük uçak kullanılır esasen. Büyük uçak kullanılmaz. Rusya’dan aldığımız uçak 10 ton atıyor fakat büyük olduğu için vadilere giremiyor. Bu nedenle söndüremez.”
“SABOTAJI YAPANLARIN İŞTAHINI ARTIRIYOR”
Sabotaj tezleriyle ilgili de değerli bir noktaya dikkat çekti Karakuş: “Ormanları yakıyorlar. Daha evvel de oluyordu. Lakin siz yangını söndürünce adam diyor ki ‘Bu iş olmuyor.’ Lakin artık olduğunu görüyor.”
Karakuş, kısa müddette denetim altına alınamayan yangınların, sabotaj olaylarını artırabileceği konusunda ihtarda bulundu.
Fransa’da orman yangınına müdahale eden yangın söndürme uçakları
Karar
