SALİHA SULTAN | KARAR

Tiyatrocu Rasim Öztekin’in sıhhat meseleleri nedeniyle, İsmail Hakkı Dümbüllü’nün kavuğunu bu yıl bir öteki oyuncuya devredeceğini açıklamasıyla, klasik Türk tiyatrosunun kıymetli bir temsili olarak görülen kavuk tekrar tiyatro dünyasının gündemine oturdu. Öztekin’in açıklamasının akabinde Ezel Akay da bir imza kampanyası başlatarak yarım asır boyunca sırasıyla Münir Özkul, Ferhan Şensoy ve Rasim Öztekin’e devredildiği bilinen kavuğun bu defa bir bayan tiyatrocuya verilmesini teklif etti. Akay’ın teklifinin akabinde Demet Akbağ, Gülse Birsel, Sumru Yavrucuk, Melek Baykal üzere usta oyuncuların isimleri kavuk için deverana girdi. Tiyatro dünyası kavuğun yeni sahibinin kim olacağını merakla beklerken, araştırmacı Tekin Deniz ise, evvelki gün toplumsal medya hesabında kavuğun tarihine yönelik oluşturduğu zincirde, İsmail Dümbüllü’nün Münir Özkul’a kavuğu devrediş anının dokümanı olarak bilinen o meşhur fotoğrafı alıntılayarak “Münir Özkul’a, İsmail Dümbüllü tarafından verilmiş bir kavuk yok. O periyotta Münir Özkul sahneden kopmuştu ve çeşitli sıhhat problemleriyle uğraşıyordu. Haldun Taner ve Sadık Şendil, Özkul’u sahnelere döndürmeye uğraştılar. Bu da bir nevi moral gecesiydi. Özkul’a kavuğu değil fakat konutundaki Pişekâr takkelerinden birini verdi” diyerek yeni bir tartışma başlattı. Bilgi zincirinde son kelam olarak “Kavuk ailede. Münir Özkul yahut öbür biri hiçbir vakit almadılar. Alamadılar” diyen Deniz’i telefonla arayarak, KARAR okuyucuları için konuştuk.

Ferhan Şensoy, Münir Özkul’dan kendisine 1986 yılında devredilen temsili kavuğu Rasim Öztekin’e Mayıs 2016’da devretti.

Araştırmacı Tekin Deniz, dört beş aydır gündeme yansıyan sıkıntıda bilinenlerin yanlış olduğunu, kavuğun bir magazin eserine dönüştürüldüğünü düşünüyor. Klâsik Türk Tiyatrosu ve kavukla ilgili birçok araştırma yaptığını belirten Deniz “Dümbüllü’nün damadı Ferit beyefendi ile de konuştum bunu, aileyle de görüştüm. Ailenin şahsî arşivinde de söyleşileri var, damadın, torununun beyanları var, kavukla ilgili tartışmalardan duydukları rahatsızlığı açıkça beyan ediyorlar. Dümbüllü ismi üzerinden magazinsel gündem yaratılıyor” diyerek, kavuğun ailede olduğunun, yapılan tartışmaların onlara danışılmadan yapılmasından rahatsız olduklarının altını çiziyor. Deniz’in kavukla ilgili aktardıkları da şöyle: “Verilen bir kalfalık unvanı bu. Bu bir gelenek tamam, 250 yıllık bir geçmişi var. Dümbüllü’ye devreden Kel Hasan’a Abdürrezak Efendi yapıyor birinci teslimi. Siz derseniz bu kavuk artık bir simge, o vakit Dümbüllü’nün ismini kullanmayın aile incinmesin, olanı da öteki bir biçimde anlatmayın ki varolan deforme olmasın.”

Deniz Tekin, kavuğun evresini resmettiği söylenen bu fotoğrafın bir moral gecesi aktifliğine ilişkin olduğunu, Dümbüllü’nün Özkul’a kavuk değil Pişekar takkesi verdiğini ileri sürüyor.

KLASIK TÜRK TİYATROSUNU TEMSİL EDEN YOK

Deniz, kavuğun artık bir bayan oyuncuya verilmesi konusunda ise şu yorumu yapıyor: “Tamam, bayanlara müspet ayrımcılık yapın buna kim itiraz edebilir. Lakin ortaoyunu, tuluat yapmak isteyen kimse yok ki. Bu kavuk, klâsik Türk tiyatrosunu temsil ediyor. Bizim sonçuta iki orta oyunumuz var, Kavuklu ve Pişekar ile Hacivat ve Karagöz. Kavukla anılıp, bu oyunları oynayan var mı şu an? Dümbüllü’nün kavuğu nasıl aldığı Sadi Yaver’in ‘Dümbüllü İsmail Efendi’ kitabında anlatılıyor. Metin Ant kavuk nedir, pişekar neyi temsil ediyor araştırmalarında anlatıyor. Kavuğun Minür Özkul’a devredildiği söyleniyor fakat devredilmedi. Özkul’a ustam diyen Nejat Uygur dahi Özkul için ‘geleneksel Türk tiyatrosunun temsilcisi olamaz’ diyor. Zira Özkul da yalnızca birkaç İbiş rolü oynamıştır, o kadar. Eren Aysin, Ayşegül Yüksel ile de bu mevzuyu tartıştım daha evvel, Ferhan Şensoy oyunlarında bu formları kullanıyor dediler, ben ‘sizin muhakkak bir geleneğin oyunlarını kullanmanız sizi o geleneğin temsilcisi yapmaz’ diyerek itiraz ettim. Ferhan Şensoy, Haldun Taner’in öğrencisidir ve yaptığı şey kabare tiyatrosudur. Oyunculuğunu sorgulamak kimsenin haddi değil, o başka husus lakin kabare tiyatrosunu taşıyan değerli bir isimdir, klâsik tiyatronun değil.” Kelamlarını “Kavuk bir ustalık nişanesi” diyerek sürdüren Tekin Deniz, “Kavukla anılan Ferhan Şensoy, Rasim Öztekin bunu bir temsil aracı olarak görmediler, hiç değilse Ramazandan Ramazana bir ortaoyunu örneği sergileyebilirlerdi” fikriyle, Dümbüllü’nün kavuğunun lakin klasik Türk tiyatrosunda bir usta-çırak bağı ile anılabileceğinin kıymetini vurgulayarak, kavukla anılan isimlerin bu tiyatronun temsilcisi olamayacağını ileri sürüyor.

GÖMÜLEMEYİNCE, TABUTUN BAŞINA KOYULDU

Tekin Deniz, kavuğun ailede oluşunu Dümbüllü’nün cenaze fotoğrafıyla belgelendirerek aktarıyor: “Dümbüllü, kendisine çıraklık ve kalfalık etmiş kimse olmadığı için bir Kavuklu yetişmediğini söyledi. Kavuğun da kendisiyle birlikte gömülmesini vasiyet etti. Ama diyanetten yetkililer dinen uygun olmadığını söylediler. Kavuk gömülmedi. Ailede kaldı. Bugün de ailede. Inançta. Dümbüllü’nün kavuğu gömülmedi fakat aile tabutunun başına konulmasını istedi. İşte tabutun başındaki görülen bu kavuk, şu çok konuşulan kavuk. Münir Özkul’a 1968 yılında verilseydi, 1973 yılında tabutun başında olmazdı zati.”

KLÂSIK TİYATRO HORLANDI

Tekin Deniz, tiyatro dünyasının kavuğa gösterdiği ilgiyi yüzeysel bularak, “Abdurrezak Abdi’nin mezarı yok şu an, Kadıköy’deki istimlak çalışmaları sırasında yola gitti. Kel Hasan’ın mezarını sorun, kimse bilmez nerede. Kimsenin temelinde bu hususta bildiği bir şey yok, bu duyarsızlığa çok şaşırıyorum. Gelenek temelinde horlanmış bir şey zira Türk toplumunda ve tiyatrosunda. Haldun Taner, halkçı tiyatro, halktan olan tiyatroyla ilgili ‘Geleneksel tiyatro horlandı, avamın işi olarak görüldü’ der. Ancak kavuk konusu magazinel olduğu için herkes konuşuyor.”

Karar