İKTİSAT SERVİSİ

Türkiye’de her yıl iktisada ait yapılan ataklar tıpkı kısır sonuçları doğuruyor. Merkez Bankası’nın perşembe günü vereceği faiz kararı öncesi de yeniden belirsizlik rüzgârı piyasaları olumsuz etkiliyor. Cumhurbaşkanı’nın faiz hassasiyetiyle birlikte hareket alanı sıkışan MB telaffuz değişiklikleriyle günü kurtarmaya çalışıyor. Faizde indirim beklentisi oluşurken ısınan piyasalar kuru vurdu. Dolar temmuz başından bu yana birinci kere 8.70’in üstünü gördü.

‘GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER İÇİN DERT BAŞLIYOR, TEDBİR ŞART’

Yabancı yatırımcılar erken bir faiz indiriminin riskine dikkat çekti. İçerideki tesirle birlikte dış piyasalarda yaşanan çalkalanma meçhullüğü artırdı. Ekonomist Mahfi Eğilmez “Dolar FED öncesi paha kazanıyor. TL hem bu nedenle hem de MB toplantısı öncesindeki belirsizlik nedeniyle bedel kaybediyor” dedi. Rıdvan Baştürk de “Gelişmekte olan ülkeler için büyük kasvetler başlıyor. İç tarafta tedbir almazsak bundan en çok biz etkileniriz” tabirini kullandı.

SERT CEREYAN HEM İÇERİDE HEM DE DIŞARIDA

İktisat siyasetlerinde her kezinde tıpkı kusur yapılıyor. Artan enflasyon baskısı ve faiz iletileri TL’ye her geçen gün biraz daha bedel kaybettiriyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın faiz hassasiyetiyle birlikte hareket alanı sıkışan Merkez, atak yerine telaffuz değişiklikleriyle günü kurtarmaya çalışıyor. Daha öncede yapılan çeşitli teşebbüslerle kur kısa soluklu tutulmuş akabinde yeni rekorlara imza atmıştı. Öte yandan dışarıda esen FED rüzgarı da TL’yi cereyanda bırakıyor.

Piyasalar haftanın birinci gününe hareketli başladı. Dışarıda esen sert rüzgarlara karşılık, içerideki atılımlar TL ve dolarda sert dalgalanmalara neden oldu. Öte yandan Merkez Bankası’nın atakları ve siyasetin enflasyon baskısı da piyasalarda faiz indirimi algısına neden oldu. 19,25 ile Merkez Bankası siyaset faizinin üzerine çıkan enflasyonla birlikte Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu’nun da telaffuzlarını değiştirdi. Daha evvel manşet enflasyonda yüzde 5 gayesini her keresinde yineleyen Merkez Bankası, en son toplantısında çekirdek enflasyon bildirisi vermişti. Bununla birlikte faiz indirimi güçlenmiş, dolar/TL’de sert hareketler görülmeye başlandı. Enflasyon için yine gündeme gelen fahiş fiyat operasyonlarıyla artan maliyetlere tahlil değil hatalı aranmaya başlanması da dikkat çeken atılımlar ortasında. Ayrıyeten bu hafta dışarıda da tabir yerindeyse kıyamet kopuyor. Global piyasalar Fed’in 22 Eylül’deki kararı odaklandı. Dünyaca ünlü kurumların beklentisi Fed’in tahvil alım azaltımına Aralık’ta başlayacağı istikametinde. ABD Merkez Bankası’nın (Fed) 22 Eylül’de vereceği iletiler piyasaların seyri açısından epeyce değerli. Yatırımcılar, güçlü gelen son bilgilerin akabinde, varlık azaltımının ne vakit başlayacağına dair yeni sinyal almaya çalışacak. Global piyasalarda bu hafta ayrıyeten, Japonya Merkez Bankası ve İngiltere Merkez Bankası’nın faiz kararları da takip edilecek. Çinli gayrimenkul şirketleri kaynaklı sert satışlar ve Fed beklentileri risk iştahını sınırlarken, Avrupa borsalarında da haftanın birinci süreç gününde sert satışlar görüldü. Böylelikle dolar/TL , çarşamba günü yapılacak Fed toplantısı öncesinde güçlenen dolar ve global risk iştahının azalmasıyla Temmuz başından bu yana birinci kez 8,70’in üzerini gördü. Geçen hafta ortasından sonra yaptığı atakla 8.42 düzeylerinden 8.65’in üzerine çıkan dolar/TL, yeni haftanın birinci gününde de yükselişini sürdürdü. Dün sabah stlerinde 8.64 seviyesinde yatay hareket eden dolar/TL, süreçlerin artmasıyla 8.70’in üzerine çıktı. Geçtiğimiz haftayı 1.419 puandan kapatan BİST 100, yeni haftaya yüzde 0,98 düşüşle 1.405 puandan başladı ve dün günün birinci yarısında 1.395 puana gerileyerek 3 Ağustos sonrası en düşük seviyeyi gördü. Endeks bu ay yüzde 5 paha kaybetti. Euro da gün içinde 10.22 düzeylerine kadar çıktı.

ENFLASYON SORUNU BÜYÜYOR

Tüketici yıllık enflasyonunun Ekim ayına kadar mevcut yüzde 19.25 civarında yüksek düzeylerde kaldıktan sonra Kasım’dan itibaren baz tesirinin de katkısıyla düşüşe geçmesi bekleniyor. Hükümet yıl sonunda enflasyonun yüzde 16.2’ye gerilemesini beklerken Goldman Sachs ve Deutsche Bank’ın beklentisi enflasyonun yüzde 16.7’ye düşeceği formunda. Birçok analist bu düşüşün son çeyrekte en az bir faiz indirimi için alan oluşturabileceğini düşünüyor. Türkiye’nin güçlü ithalatı TL’deki bedel kaybı ile birleşerek düşürülmesi sıkıntı bir enflasyona neden olurken bu da faiz indirimlerini öteleyen ana etken pozisyonunda. İthal fiyatları yüzde 50’ye yaklaşan üretici fiyatları enflasyonunun da ayrıyeten ana nedeni.

CÜRETİ OLANA TL TAVSİYESİ

Credit Agricole, Türk lirasının cazip faiz oranları ve sonlu oynaklık ile başka gelişen ülke para ünitelerinden ayrıştığını ve “cesareti olanlar” için ilgi cazip carry trade fırsatları sunduğunu belirtti. Türk lirasındaki yüzde 19 faiz oranının başka yüksek faiz veren para üniteleri Rus rublesi, Hint rupisi ve Meksika pesosuna kıyasla daha avantajlı olduğunu ve Türk lirasının düşük oynaklığından ötürü carry trade/volatilite oranı düşünüldüğünde cazip olduğunu belirtti. Türk lirasının hamaseti olanlar için ilgi alımlı carry trade fırsatları sunduğunu belirten Gelişen Piyasalar Araştırma Müdürü Sebastien Barbe, “Buradaki risk ise erkenden gelebilecek büyük bir faiz indirimi” dedi. Barbe, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın dördüncü çeyrekten itibaren kademeli bir faiz indirimine başlamasının temel senaryoları olduğunu söyledi. Fed’in varlık alımı azaltımının Kasım ayından evvel başlamayacağını düşündüklerini belirten analistler, birçok gelişen ülke merkez bankasının Fed’den evvel para siyasetlerini sıkılaştırdıklarını belirtti.

‘TETİK BU AY ÇEKİLMEYECEK’

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın uzun vakittir istediği faiz indirimi için yer hazırlamaya başlarken birden fazla analist, bankanın enflasyondaki yükselişi dikkate alarak tetiği bu ay çekmeyeceğine inanıyor. TCMB’nin siyaset faizi, mart ayında Erdoğan’ın Şahap Kavcıoğlu’nu misyona atamasından beri yüzde 19’da sabit tutuluyor. Faiz yüzde 19 ile dünyanın en yükseklerinden biri olmasına rağmen enflasyonun geçen ay prestijiyle altında bile kaldı. TCMB’nin 23 Eylül Perşembe günü TSİ 14:00’da sonuçlarını açıklayacağı Para Siyaseti Şurası (PPK) kararı öncesi Reuters öne çıkan 4 soru şöyle derledi: Aylar süren sıkı siyaset yanlısı açıklamaların da dayanağıyla haziranda dolar/TL tarihi tepelerinden gerilerken, TCMB son haftalarda açıklamalarını değiştirdi. Ekim ayının birinci gününde yatırımcılarla gerçekleştirilen toplantıda Kavcıoğlu, uzun müddettir tekrar ettiği enflasyon üzerinde siyaset faizi thhüdünü tekrar etmedi.

SON ÇEYREKTE DÜŞÜŞ BEKLENİYOR

Şahap Kavcıoğlu ayrıyeten, manşet enflasyon göstergeleri yerine daha düşük düzeyde olan çekirdek enflasyona odaklanmanın pandemiden çıkış periyodunda daha uygun olduğunu da belirtti. Kavcıoğlu 8 Eylül’deki konuşmasında “enflasyonun kısa vadeli oynaklıklardan arındırılmış ana eğilimini ölçmeye yarayan çekirdek enflasyon göstergelerinin kıymetini artırmakta” dedi ve Para Para siyaseti duruşunun enflasyondaki düşüşü sağlayacak sıkılıkta olduğunu tabir etti. TCMB yılın son çeyreğinde enflasyonda besbelli düşüş bekliyor. Yatırımcılar bu telaffuz değişikliklerini faiz artışının gündemde olmadığı ve faiz indirimlerin yaklaştığı biçiminde yorumladılar. Reuters anketine katılan 16 ekonomistten 14’ü yılın son çeyreğinde indirim beklerken ankete birinci sefer bu ay bir iştirakçi da olsa faiz indirimi beklentisi girdi.

23 EYLÜL SÜRPRİZ OLABİLİR

Spinn Consulting kurucu ortağı Hasret Derici Şengül, “Birçok kişi bu ay faiz indirimi beklemese de bankanın aktüel yönlendirmesi, şayet banka çekirdek enflasyondaki düşüşü kalıcı görürse 23 Eylül’de bir faiz indiriminin sürpriz olmayacağına işaret ediyor.” Yatırımcılar artık TCMB’nin bir siyaset kusuru yapabileceği tasasını daha sık lisana getiriyorlar. Birçok analist kredi faizlerinin yüksek seyretmesi yüzünden 2023’te şiddetli bir seçimle karşı karşıya olan Erdoğan’ın gevşeme yanlısı adımlar için sabrının azaldığını düşünüyor. Epey azınlıkta da olsa birtakım bankacılar süratli indirimlerinin ise bir erken seçim habercisi olabileceğini düşünüyor.

‘TL BELİRSİZLİK NEDENİYLE BEDEL KAYBEDİYOR’

Ekonomistler de dolar/TL’deki dalgalanmayı kıymetlendirdi. Ekonomist Mahfi Eğilmez “Dolar, Fed toplantısı öncesi bedel kazanıyor. TL, hem bu nedenle hem de TCMB toplantısı öncesindeki belirsizlik nedeniyle kıymet kaybediyor” dedi. Analist Rıdvan Baştürk ise “Dolar kuru için çok uyardım. Bu nedenle içim rahat. Bir anda 8.72’ye gitti. Bu ortam sorunların olacağı bir ortam. Gelişmekte olan ülkeler için büyük sorunlar başlıyor. İç tarafta tedbir almazsak bundan en çok biz etkileniriz” diye konuştu. Ekonomist Mustafa Sönmez ise şu yorumu yaptı: “23 Eylül’de Merkez Bankası’nın siyaset faizini yüzde 19’dan aşağı çekmesi, yalnızca bir ihtimal. Fakat pas geçmesi, tıpkı tutması da bir ihtimal ve daha olası. Yükselen döviz fiyatından döviz almaya yeltenenler, yeterlice tartmalı. Bu rejimde her hinlik, melanet var.” Karar muharriri ekonomist Oğuz Demir “7 Eylül günü birinci fişeği TCMB Başkanı’nın “çekirdek enflasyon” vurgusu attı ve bizi öbür gelişmekte olan ülkelerden ayırdı” yorumunu yaptı.

AVRUPA PAYLARI ÇAKILDI

Avrupa pay senetleri, Çin’deki gayrimenkul krizi ve bu hafta yapılacak Fed toplantısı öncesi artan tasaların riskten kaçınma eğilimini güçlendirmesinin akabinde son bir ayın en büyük düşüşünü gerçekleştirdi. Stoxx Europe 600 Endeksi 22 Temmuz’dan bu yana en düşük düzeyini gördü. Ham husus payları, demir cevheri fiyatlarındaki düşüşün derinleşmesi ve baz metallerdeki kayıplarla birlikte en fazla düşen dal oldu ve ham unsur şirketlerini içeren alt endeks yüzde 3,8 geriledi. Almanya gösterge endeksi DAX yüzde 1,6 düştü.

Karar