Erdoğan’ın, dört yıldır tutuklu yargılanan Kavala’ya ait açıklama yapan büyükelçilerin ‘istenmeyen adam’ ilan edilmesi için 21 Ekim’de talimat verdiği ortaya çıktı. Eşi görülmemiş krize yol açan gelişme sonrası Dışişleri Bakanlığı bünyesindeki dairelerin ikili siyasi bağlantıları işaret ederek aksi tarafta görüş belirttiği öne sürüldü. Kırmızı evrakın Bakan Çavuşoğlu’na sunulduğu fakat Cumhurbaşkanı’nın talimatı geri çekmediği belirtildi.

‘PERSONA NON GRATA’DAN EN BÜYÜK ZİYANI TÜRKİYE GÖRÜR

Başkentlere resmi bildirimde bulunulmadığı kaydedilirken AP Lideri David Sassoli “Otoriterliğe kayışın göstergesi” argümanında bulundu. Almanya’da hükümetin kilit ortağı FDP’nin Sözcüsü Graf Lambsdorff “NATO birliğini zayıflatır” uyarısı yaptı. ‘Karşılıklılık’ prensibine dikkat çeken emekli büyükelçiler de karardan Ankara’nın ziyan göreceğini vurguladı. “Türkiye terslerinin eli güçlenir. Memleketler arası alandaki yalnızlık telafisi olmayan boyuta taşınır” dedi.

BATI’YLA İPLERİ KOPARABİLECEK BÜYÜKELÇİLER KARARINA DIŞİŞLERİ İKİ GÜN DİRENDİ

TÜRKİYE’Yİ DAHA ÇOK iZOLE EDER

Erdoğan’ın “Kavala özgür kalsın” bildirisine imza atan 10 elçinin istenmeyen kişi ilan edilmesi istikametindeki kelamları dünyada gündem oldu. Türkiye’yi izole edecek ve daha evvel görülmemiş krizlere kapı aralayacak atılım karşısında Dışişleri’nin iki gün boyunca direndiği lakin Erdoğan’ın talimatından vazgeçmediği ileri sürüldü. Ankara’nın tavrında yumuşamaya gidebileceği kaydedilirken karar için gözler bugünkü Bakanlar Toplantısı’nda…

Kanada, Fransa, Finlandiya, Danimarka, Almanya, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, İsveç ve Amerika Birleşik Devletleri’nin Ankara büyükelçilikleri 18 Ekim’de iş insanı Osman Kavala’nın tutukluğunun dördüncü yılında ortak açıklama yapmıştı. Ankara’ya Kavala’nın özgür bırakılması davetinde bulunulmuştu. Açıklama sonrası 10 elçi Dışişleri’nin çağrıldı. Afrika dönüşü uçakta “Bunları ağırlama lüksümüz olamaz” diyen Erdoğan’ın evvelki gün yaptığı persona non grata (istenmeyen adam-kişi) çıkışı şok tesiri yarattı. Cumhurbaşkanı, elçilerin istenmeyen kişi ilan edilmesi istikametinde Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na talimat verdiğini duyurdu. Dışişleri hususa ait resmi bir adım gelmezken yeni krizlere yol açabilecek atağa ait birçok kıymetlendirme yapıldı. Muhalefet, kelam konusu adımın ulusal çıkarları korumak ismine değil var olan ekonomik krize bir münasebet yaratmak ismine atıldığını savundu.

Erdoğan’ın Afrika ziyaretinden dönerken “Bunları ülkemizde ağırlamak üzere bir lüksümüz olamaz” kelamlarıyla işaret ettiği 10 büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmesine yönelik talimatın Dışişleri Bakanlığı’na birebir gün (21 Ekim) iletildiği öğrenildi. Bakanlığın, Cumhurbaşkanlığı’ndan gelen bu talimat karşısında iki gün boyunca teşebbüste bulunduğu lakin başarılı olamadığı tabir edildi.
ANKA’nın aktardığına nazaran ikili siyasi alakaları ele alan daireler bunu durdurmak için aksi görüş belirtti. Hiyerarşi içerisinde bu görüşler Erdoğan’a iletilmesi gayesiyle Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na sunuldu. Fakat iki gündür yapılan tüm teşebbüslere karşın Erdoğan’ın talimatından vazgeçmediği öğrenildi.

Dışişleri tahlil yolu ararken kimi bakanların yaptığı sert açıklamalar da dikkat çekmişti. 10 büyükelçilik de başta Protokol Dairesi olmak üzere Dışişleri ile temasa geçerek bilgi almaya çalıştı, lakin kendilerine şimdi bir bildiri yapılmadığı öğrenildi. Diplomatik kaynaklar, büyükelçilere Türkiye’den ayrılmaları için şimdi bir bildiri iletilmediğini söz etti. DW Türkçe de ANKA üzere Dışişleri Bakanlığı yetkililerinin, Erdoğan’ı bu istikamette bir adım atmaması için ikna etmeye çalıştığını aktardı. Diplomasideki karşılıklılık prensibi uyarınca 10 büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmesi halinde Türkiye’nin bu ülkelerdeki büyükelçilerinin de tıpkı teknikle geri gönderilmesi gündeme gelecek.

Reuters’a konuşan diplomatik bir kaynak ise 10 büyükelçi ile ilgili kararın bugünkü Bakanlar Toplantısı’nda alınabileceğini ve tansiyonun düşürülmesinin mümkün olduğunu söyledi. İsmi açıklanmayan kaynak, bu istikametteki bir kararın potansiyel diplomatik yansımaları nedeniyle tansiyonun düşürülmesinin mümkün olduğunu belirtti. Reuters “Diplomatlar hudut dışı kararlarından hâlâ kaçınılabileceğini umuyor” derken “Dışişleri Bakanlığı cumhurbaşkanının talimatını hâlâ yerine getirmedi; ki bu türlü bir adım, Erdoğan’ın 19 yıllık iktidarında Batı’ya bugüne dek yaşanan en derin çatlağa yol açacaktır” yorumuna yer verdi. Haberde, Erdoğan’ın 30-31 Ekim’de Roma’da yapılacak G-20 tepesinde ABD Lideri Biden’la görüşeceğini de dikkat çekildi.

Reuters, Ankara’nın geçmişte de ABD ve Fransa ile yaşanan tansiyonlarda yaptığı misal çıkışların somutlaşmadığını da belirtti. Erdoğan’ın Fransa ve ABD’ye yönelik boykot davetleri hatırlatıldı. Ajans, diplomatik krizin TL’nin rekor düzeylerde bedel kaybettiği bir periyoda denk geldiğine de işaret etti. BBC Türkçe’ye bilgi veren Türk yetkililer de şimdi zamanlamanın net olmadığını sürecin takip edilmesi gerektiğini söyledi.

ÇAVUŞOĞLU’NA DAVET

Erdoğan’ı uyarmalı aksi takdirde affını istemeli

Eski diplomat, EDAM lideri ve Carnegie Europe araştırmacısı Sinan Ülgen, yaşananların NATO müttefikleri ortasında görüşmemiş bir düzeyde olduğunu söyledi. Ülgen, Ankara’nın bu tarafta bir adım atmamasını umduğunu tabir ederek “Türkiye son yıllardaki tansiyonların akabinde dış siyasetini yeni bir raya oturtmayı hedefliyordu. Bu yüzden açıklamanın zamanlaması da uygunsuz oldu. Bunun ardındaki mantık sorgulanacaktır. Bu, Türkiye’de dış siyasetin iç çekincelerin esiri olmasıyla yakından bağlantılı. Dış siyasette müesses nizam kabul edilebilir bir formül bulmak için var gücüyle çalışıyor. Ancak vakit tükeniyor” dedi.

ABD merkezli niyet kuruluşu Washington Institute’tan Soner Cağaptay Türkiye’nin en fazla ticaret yaptığı 10 ülkenin yarısının bu listede yer aldığına dikkat çekti. Çağaptay “Seçim öncesi iktisadın durumunu ve tabanının içinde bulunduğu şartları düzgünleştirmek için ticarete ve yabancı yatırıma muhtaçlık duyan Erdoğan için bunun iyi sonuçları olmayabilir” dedi. Türkiye’nin son 50 yılda sadece 1986’da Suriye ve Libya, 1989’da da İran büyükelçilerini istenmeyen kişi ilan ettiğini hatırlatan Çağaptay, Erdoğan’ın bu açıklamayı piyasaların kapalı olduğu Cumartesi gününde yapmasının Türk iktisadı için büyük bir baht olduğunu söyledi.

Emekli Büyükelçi Oğuz Demiralp “Sonuçları iyi olmayacaktır. Persona non grata ilan ettiğinizde o ülkeler de karşılık da verirse Türkiye’nin memleketler arası platformlardaki tüm diplomatik temaslarını olumsuz etkileyecektir” dedi. Mevzuya ait VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Demiralp “Avrupa İnsan Hakları Kontratı ve o çerçevedeki AİHM’in kararına uyulmaması, Türkiye’nin Avrupa Kurulu üyeliği boyutunda tartıştırmaktadır. Türkiye’nin Batı dünyasında izolasyonu arttıracaktır” diye konuştu.

Emekli Büyükelçi Faruk Loğoğlu da “Türkiye’deki şurası idare sistemine bakıldığında bunun uygulanabileceğini düşünüyorum. ‘Talimat verdim’ dediği için uygulanabilecektir. Uygulanmaması gerektiğini umuyorum. Dışişleri Bakanlığı’nın bunun misillemelere, reaksiyonlara yol açacak bir pandora kutusu olduğunu anlatmasını umut ediyorum. Umarım verilebilecek karşı reaksiyonları Dışişleri’nin anlatması imkanı olur lakin bundan şüpheliyim. Dışişleri Bakanlığı’nın yapması gereken Cumhurbaşkanı’nı bunun Türkiye’nin aleyhine olacağı konusunda uyarmaktır fakat yapmayacaktır diye düşünüyorum” dedi.

CHP Genel Lider Başdanışmanı Ünal Çeviköz: “Ülkemizde misyon yapan 10 Büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmesi Türkiye’nin memleketler arası alandaki yalnızlığını telafisi olmayan bir boyuta taşıyacaktır. Dışişleri Bakanı’nın bu yanlıştan dönülmesi için gereğini yapacağını umuyorum. Aksi takdirde vazifeden affını istemesi gerekir.”

KENDİ AYAĞIMIZA SIKMAYALIM

TBMM Dışişleri Komitesi üyesi ve CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer “ABD dahil 10 ülkede bulunan Büyükelçilerimiz de hudut dışı edilecek’’ dedi. İstenmeyen kişi kararı sonucu Türkiye’yi yeni bir ekonomik krizin beklediğini savunan Çakırözer, Sözcü TV’ye yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Dış siyasetimiz ulusal olmalıdır. 10 Büyükelçinin hudut dışı edilme kararı büsbütün gündemi değiştirmek, artırımları, pahalılığı, ekonomik krizi ve işsizliği unutturmaya yönelik bir teşebbüstür. ‘AİHM kararını uygulayın’ diyenlerden şikayetçi olmak büsbütün iç siyasete yönelik bir teşebbüstür. Bu bahiste AKP iktidarı Anayasa değişikliği yaptı. Mahkemeler bu kararlara uymak zorundadır. Yargı bağımsızlığından rahatsız olsalar Trump aradığında Rahip Bronson, Merkel aradığında gazeteci Deniz Yücel olayında şikayet ederlerdi. Bu çok tehlikeli bir oyun. 10 ülkenin içinde Türkiye’nin en kıymetli ticaret ortakları var, müttefiklerimiz var. Bu durum öbür bir ekonomik ve siyasi krizi de tetikler. O ülkelerdeki Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçileri de geri gönderilecek ve ekonomik bağlantılar de tahminen durma noktasına gelecektir. Kendi ayağımıza kurşun sıkmamamız gerekir. Türkiye’nin yeni krizlere tahammülü yoktur.”

‘NE AKLA YATKIN NE DE DİPLOMATİK’

Almanya Dışişleri Bakanlığı mevzuyu öbür dokuz ülkeyle istişare ettiklerini açıklarken, kurulacak koalisyon hükümetinin kilit ortakları Hür Demokrat Parti (FDP) ve Yeşiller’den sert açıklamalar geldi. DW Türkçe’nin aktardığında nazaran FDP’nin dış siyaset sözcüsü Alexander Graf Lambsdorff “Aralarında Almanya’nın ve birçok müttefik NATO ülkesinin temsilcilerinin de bulunduğu on büyükelçinin hudut dışı edilmesi kararı makul olmadığı üzere diplomatik de değil; bu adım ittifakın birliğini zayıflatır” dedi. Lambsdroff, Erdoğan’ın da bunu arzulamayacağını belirtti. Almanya Federal Meclis Lider Yardımcısı Yeşiller partili Claudia Roth ise Türkiye’ye yaptırım uygulanmasını talep etti. Hristiyan Demokrat Birlik’in (CDU) dış siyaset sözcüsü Norbert Röttgen ise “Cumhurbaşkanı Erdoğan ülkesini Avrupa ve Batı’dan uzaklaştıracak bir adım atıyor” dedi.

‘AB’DEKİ TÜM TÜRK DİPLOMATLARI HUDUT DIŞI EDELİM’

ABD Dışişleri Bakanlığı yetkilisi haberleri takip ettiklerini ve mevzuya netlik getirmesi için Türkiye Dışişleri Bakanlığı’yla bağlantıya geçtiklerini söyledi.

Norveç Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Trude Mseide ise “Büyükelçimiz istenmeyen kişi ilan edilmeyi hak edecek hiçbir şey yapmadı” dedi, Türkiye’den şimdi kendilerine bir bildiri iletilmediğini söyledi ve “Türkiye’yi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni imzalayarak uymaya thhüt ettiği demokratik standartlar ve hukukun üstünlüğüne uymaya davet etmeyi sürdüreceğiz” tabirlerini kullandı.

Avrupa Parlamentosu Lideri David Sassoli de Twitter hesabından “10 büyükelçinin istenmeyen kişi ilan edilmesi Türk hükümetinin otoriterleşmesinin bir işareti” paylaşımında bulundu.

Sassoli “Bizi sindiremeyeceksiniz. Osman Kavala’ya özgürlük” tabirlerini kullandı. Yeni Zelanda Dışişleri Bakanlığı ise Türkiye’den resmi bir bildirim almadan bahisle ilgili yorum yapmayacaklarını söyledi. Danimarka Dışişleri Bakanı Jeppe Kofod da şimdi resmi bir bildirim almadıklarını, mevzu hakkında müttefik ülkelerle irtibat içinde olduklarını söyledi ve ekledi:

” Alman diplomat ve Münih Güvenlik Konferansı Lideri Woflgang Ischinger, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda Türkiye’nin bu türlü bir adım atması durumunda AB’nin ortak bir tavır alarak Avrupa Birliği’ndeki tüm Türk diplomatları hudut dışı etmesini önerdi.

‘Seçime yönelik atak, TL’ye ziyan verecek’

Erdoğan’ın 10 ülkenin büyükelçilerinin ‘istenmeyen kişi’ ilan edilmesi için talimat verdiğini açıklaması dünya basınında geniş yer buldu.

Financial Times: Bu karar Ankara’nın Washington ve AB ile münasebetleri onarmak için son periyotta sarf ettiği gayretleri mahvedebilir ve iktisada dair tasaların ortasında son haftalarda sert düşüş yaşayan TL’ye daha da ziyan verebilir.

BBC: Neler yaşanacağı bilinmeyen. Bu çok cüretkâr bir atılım, muhtemelen bir güç gösterisi; bilhassa de seçimlere bir buçuk yıl kala, iç siyasete yönelik.

New York Times: Bu çıkış, yorumcuların Erdoğan’ın sendeleyen iktisada dair tasasıyla ilişkilendirdiği kısa vadeli yumuşamanın akabinde Batı’yla soğuk bağlara dönüşü gösteriyor.
Die Welt: Batı’ya karşı sert tavır, Erdoğan’ın iç siyasette dayanak toplamak için kullandığı denenmiş ve sınanmış bir strateji. Ama bu sefer taktik işe yaramayabilir.

‘Dünyadan uzaklaşıp Rusya ve Çin’in ortağı olmak rasyonel değil’

Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı, Bağlantı Lideri Mustafa Mente, büyükelçilerinin kovulması talimatı verilen 10 ülke Türkiye’nin ihracat, turizm ve yabancı sermaye sayıları içindeki hissesini anlattı.

“Erdoğan’ın geliştirdiği alternatifler nerelerdir? Blöf mü, strateji mi?” diye soran Mente, toplumsal medya paylaşımında şunlara yer verdi: “ABD, Almanya, Fransa, Hollanda, Danimarka, Finlandiya, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda bu yılki ihracatımızın % 25,44’ünu satın alıyorlar. Almanya 1, ABD 2, Fransa 7, Hollanda 8. en büyük pazarımız. Erdoğan 10 gelişmiş ülkenin büyükelçilerinin istenmediğini Afrika seyahatinde açıkladı.

En son ziyaret ettiği Angola, Togo ve Nijerya’nın ihracatımızdaki hissesi % 0.58. Yani neredeyse istatistiki yanılgı düzeyindeler. Turizm için bilgilerin sağlıklı olması açısından pandemi öncesi 2019 sayılarından bakarsak; on ülke gelen turistin % 19,6’sını oluşturuyor. Nijerya, Togo ve Angola’nın olduğu öbür diğer Afrika ülkeleri kümesi ise % 0,07’lik bir hisseye sahip. Türkiye’deki yabancı sermaye stokuna baktığımızda 2002 yılından bu yana ülkeye 170 milyar USD direkt yabancı sermaye girmiş. Bu stokun % 36,20’sini bu 10 ülke oluşturuyor. Son gidilen üç Afrika ülkesinin Türkiye’de kayıtlara giren rastgele bir yatırımı yok. İktidarın oyunu içerideki tüm kurumsal kapasiteyi yok edebilir, ana ortaklarını kaybettirir ve özel bölümü de yıllarca içinde çıkamayacağı bir darboğaza sokabilir. Gelişmiş dünyadan uzaklaşıp Rusya ve Çin’in ortağı olmak rasyonel değildir. Hem bu ülkeler Türkiye’ye çeşitli sebeplerle kuşkulu bakıyorlar hem de Türkiye’nin muhtaçlık duyduğu pazar, sermaye ve teknoloji transferi gereksinimini karşılayamazlar.”

Karar