Çocuk Vakfı, hükümetin çekilmeyi düşündüğünü belirttiği İstanbul Kontratı ile ilgili açıklama yaptı. Mukavelenin kusursuz olmadığı belirtilen açıklamada çekilmek yerine mukavelede güncelleme yapılmasının gerektiği belirtildi.

Vakfın açıklaması şöyle:

“Açıklamanın Münasebeti

İstanbul Kontratı ile ilgili açıklama ve teklif notu, Sözleşme’nin onaylanmasından bu yana ilgili mevzuatın düzenlenmesi, uygulama sonuçları, çocuk, bayan ve erkeklerin yaşadıkları mağduriyetlerin giderilmesi konusunda Çocuk Vakfı Müracaat Heyeti Üyelerinin kıymetlendirme ve teklifleri, Sözleşme’yi imzalayan ülkelerdeki tartışmalar, şimdi Sözleşme’yi onaylamayan ülkelerin yaklaşımları ve İstanbul Mukavelesi Türkiye İzleme Kümesi ( GREVİO ) Raporu ( 2018 ) dikkate alınarak hazırlanmıştır.

Açıklama ve teklif notu okunduğunda anlaşılacağı üzere Çocuk Vakfının yaklaşımı, günlük siyasetin dışında kalarak kamuoyu önünde Sözleşme’yi savunan ve Sözleşme’den çekilinmesini öneren tarafların yanında değil, sorunun öznesi olan bayana karşı ve aile içi şiddet karşısında ve bayana hürmet temelinde KADIN’dan yana taraf olarak somut tekliflerde bulunan bir tavrı ortaya koymaya yöneliktir. Çocuk Vakfının varoluş münasebeti hiçbir ayrım gözetmeksizin çocuktan ve onu direkt ve dolaylı ilgilendiren her gerçeklikten yana tereddütsüz taraf olmaktır. Bu bağlamda tarih boyunca bayana yönelik bütün eşitsizliklerin çocuk sıkıntısına da dönüştüğünü görmekteyiz. Üçüncü unsurda sorunlu bir formda tanımlanmasına rağmen, İstanbul Sözleşmesi’nin kız çocuklarına yönelik şiddeti Mukavele kapsamında kabul etmesi bizce tesadüf değil yerinde bir kabuldür…

BAYAN EVVEL İNSANDIR

Cinsiyet, bireylerin siyasi, kültürel, ideolojik, ırki ve kültürel tercihi değil, doğuştan kazanılmış ve hiçbir gücün ve yasanın değiştiremeyeceği üniversal bir haktır. Unutulmamalıdır ki bayan evvel insan’dır. Çok sık vurgu yapılan, müspet ayrımcılık söylemi bayana karşı bir müdafaa kalkanı oluşturuyor gözükse bile baştan insan onuruna alışılmamıştır.

Bugün Türkiye’nin asıl beka problemi aile ve çocuk sıkıntısıdır. Bayan ise bu meselelerin biriktiği öbektir. Bu öbekten bakıldığı vakit sıkıntıların hem ana kaynağı hem de yayılım alanı açıkça görülecektir.

“SÖZLEŞME ÇEKİNCESİZ KABUL EDİLMİŞTİR”

İstanbul Mukavelesi, Türkiye’nin Avrupa Kurulu Devir Başkanlığı ve Avrupa Kurulu Parlamentosu Meclis Başkanlığı periyodunda inisiyatif alması ile hazırlanmasına öncülük ettiği ve birinci olarak Türkiye tarafından imzalanan (11 Mayıs 2011), 47 ülkenin imzaladığı bir kontrattır. Kontrat, TBMM Genel Kurulu’nda oy birliğiyle onaylandığı tarihten (24 Kasım 2011) yürürlüğe girdiği (1 Ağustos 2014) tarihine kadar toplumda tartışılmadığı üzere, TBMM basamağında Sözleşme’nin bugün tartışılmakta olan boyutu üzerinde ülke yaklaşımı ortaya konulamamış ve Mukavele çekincesiz kabul edilmiştir.

İstanbul Kontratı İzleme Kümesi GREVİO birinci raporunda (2018), Türkiye’nin bayana yönelik şiddetin aktif formda önlenmesi tarafındaki çalışmalarından “ telaşlı “ olduğunu açıklamıştı. Sözleşme’nin uygulanmasıyla ortaya çıkan sonuçlar karşısında, 6284 sayılı kanunun geliştirilerek tekrar düzenlenmesi yanında Aile Hukuku, Çocuk Hukuku, Ceza Hukuku çerçevesinde ve bütün bileşenlerini kapsayacak formda bayana karşı ve aile içi şiddetin önlenmesi için düzenleme yapılması gerekirken Kontrat tartışmaya açılmıştır. Bayana yönelik şiddetin siyasi görüş bağlamında tartışılması sonucunda rastgele bir tahlil üretilemediği üzere, kelam konusu şiddetin önlenmesi istikametinde adımlar da atılamamış oldu. Türkiye’de niyet hareketlerinin insan hakları temelinde bayan problemlerini çözmeye yönelik bakış açıları geliştiremediği sonucuna da ulaşılmıştır.

“İHMAL EDİLEN AİLE KURUMU ZAYIFLATICI ÖGELERE AÇIK HALE GELDİ”

Dünyada cinsiyetsizlik ve farklı cinsel yönelimlerin yaygınlaştırılmasına yönelik akımların olduğu ve bu akımların medya ve bağlantı gücünü kullanarak toplumları dönüştürücü emellerinin olduğu bilinmektedir. Bu mevzuda gösterilen hassaslık anlaşılmak ve paylaşılmakla birlikte tartışma yeri olarak İstanbul Sözleşmesi’nin sembolleştirilmesi sorunu odağından uzaklaştırmaktadır. Aile kurumunu güçlendirici, aile problemlerini çözmeye yönelik siyasetler geliştirilmediği sürece hiçbir enstrümanın, propagandanın yardımı olmaksızın toplumsal erimenin artarak devam edeceği unutulmamalıdır. Ülke ölçekli bir aile siyaseti olmadıkça ne aile, ne bayan, ne de çocuk korunamaz. Çok uzun yıllardan beri ihmal edilen aile kurumu, bütün bireyleri ile birlikte zayıflatıcı ögelere açık hâle gelmiştir. Asıl endişelenilmesi gereken budur.

Bu durum ise, İstanbul Sözleşmesi’nin eksiksiz, yanılgısız bir Mukavele olduğu manasına gelmemektedir. İstanbul Sözleşmesi’ne yüklenen çok manalar, mukavele ortadan kalkınca her şeyin düzeleceği yahut kontrata taraf olmakla bayana yönelik şiddetin ortadan kalkacağı üzere bir yanılgıya yol açmaktadır. Sözleşme’ye dair kuşku ve tasaların aşılması sıkıntı değildir. Aşağıda teklif 1’de belirtilen beyanda bulunma yöntemi ile tereddütler giderilebilir. Fakat problemin temeli; Sözleşme’den evvel de var olan ve artarak devam eden bayana yönelik ve aile içi şiddetin temel kaynağı olan aile kurumunun zayıflamasıdır. Bayan, çocuk, erkek; kime yönelirse yönelsin aile içi şiddetin temel sebeplerinden biri aile kurumunun zayıflamasıdır.

“ŞİDDET ORTAYA ÇIKTIKTAN SONRA KORUYAN BİR ANLAYIŞ VAR”

İstanbul Sözleşmesi’ne yöneltilmesi gereken temel tenkit, şiddeti önleyici değil şiddet ortaya çıktıktan, isimli bir olaya dönüştükten öbür bir tabir ile bayan mağdur olduktan sonra onu müdafaaya alan anlayışa tartı vermesidir. Kontrat, şiddet ortaya çıktıktan sonra devreye giren sistemleri temel alan, şiddetin ortaya çıkmasını önleyici hizmet ve düzenekleri ise gereğince barındırmayan bir görünüme sahiptir. Bilhassa aile içi şiddetin hiçbir surette ortaya çıkmaması aile kurumunun sağlıklı işleyişi için gerekli toplumsal hizmet ve takviyelerin verilmesi ile mümkün olabilecekken Mukavele aile boyutunu ihmal etmekte, önleyici önlemler konusunda rastgele bir vizyon ortaya koymamaktadır. 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun da Mukavele ile emsal bir içeriğe sahiptir. Kanunun isminde “ailenin korunması” sözü geçmekte lakin kanun metninde ailenin korunmasına dair en ufak bir karara yer verilmemektedir. Müdafaanın öncelikli şartının, müdafaa gerektiren aksiliklerin ortaya çıkmasını engellemek olduğu gerçeği, bu düzenlemelerde ihmal edilmiştir. 6284 sayılı Kanunun, Sözleşme’den kopuk ve genel kararlar içermesi ve uygulanmasında ortaya çıkan adaletsiz sonuçlar bu kanunun yine düzenlenmesini zarurî duruma getirmiştir.

İstanbul Sözleşmesi’nin bir öbür eksikliği, şiddeti doğuran toplumsal ve ekonomik farklı sebepleri kapsamı içerisine almayarak şiddetin desteğini toplumsal cinsiyet ile sınırlandırmasıdır. Bu rastlantısal değildir ve Kontrat bir tercihte bulunmaktadır. Bu sonlandırma, bayana karşı şiddet ile gayret kapsam ve içeriğini zayıflatma değerine yapılmış politik bir tercihtir. Milletlerarası mukaveleler daha çok ülkenin imzalaması ve faal bir uygulamanın ön kaidesi olan içeriğin benimsenmesi bakımından mümkün olduğunca geniş kapsam ve esneklikte hazırlanan evraklar olmalarına karşın İstanbul Kontratı bu sonlandırıcı yaklaşımı tercih etmiştir. Cinsiyetsizlik ve farklı cinsel yönelimlerin yaygınlaştırılması için elverişli bir tüzel taban ve meşruiyet sağlayacağına yönelik tasaları giderecek kararların bulunmaması da kontratın eksiklilerindendir.

“BU ÇARESİZLİK SARMALI DEVAM EDECEKTİR”

İstanbul Sözleşmesi’nde tartışılan kavramlar, Türkiye’nin onayladığı çok sayıda Çocuk/Genç/Kadın/Aile/İnsan Hakları evrakında yer almış kavramlardır. Çağdaş uygarlığın insan hakları bağlamında seküler lisan ve söylemi karşısında tahlil üretemeyen toplumlar, tahlile yönelik lisan ve telaffuz geliştirmedikçe bu çaresizlik sarmalı devam edecektir.

Kontrat, bu sıkıntılarına karşın bayanlara yönelik ve aile içi şiddetle gayret bakımından değerli bir referans olma özelliğini korumaktadır. Bu nedenle; Türkiye, Sözleşme’den çekilmek yerine Sözleşme’nin eksiklerinin giderilmesi için Avrupa Kurulu nezdinde üye ülkeleri harekete geçirerek inisiyatif almalıdır.

“EKSİKLİKLER GİDERİLMELİDİR”

Sözleşme’nin 10. yılı olan 2022 yılında Avrupa Konseyi’ne sunulacak ve 10 yıllık uygulamanın tahlilini içerecek kapsamlı ortak çalışmalar ile Sözleşme’nin daha aktif hâle getirilmesi, eksikliklerinin giderilmesi, aile kurumunun güçlendirilmesi ve şiddetin ortaya çıkmasını önleyici hizmetlerin kontratın temelli ögesi hâline geleceği değişiklik teklifleri ortaya konulmalı ve Türkiye bu hususta öncü bir rol üstlenmelidir. Bunu yaparken, ülkemizde aktif uğraşın sağlanabilmesi için öncelikle ülke ölçekli aile siyaseti geliştirilmeli ve iç mevzuattaki eksiklikler de acilen giderilmelidir.

İstanbul Mukavelesi özelinde Sözleşme’nin imzalanması ve onaylanması evrelerinde başka evraklarda izlenen yol izlenebilir, Kontrat kavramlarına ve kararlarına yaklaşımı ve çekinceler ortaya konulabilirdi. Türkiye, Sözleşme’ye taraf ülke olarak uygulama sürecini ve toplumdaki tartışmaları dikkate alarak Sözleşme’nin 72. unsuruna dayanarak Sözleşme’yi nasıl anladığını ve yaklaşımını Avrupa Konseyi’ne bildirebilir. Türkiye, bir adım daha ileri giderek Sözleşme’yi imzalayan ülkelerdeki tartışmaları ve Sözleşme’yi şimdi onaylamamış 13 ülkenin münasebetlerini de dikkate alarak Sözleşme’nin yenilenmesine de öncülük edebilir.

“TÜRKİYE BAYANA YÖNELİK ŞİDDETLE FAAL ÇABADA EDECEĞİNİ AÇIKLAMALI”

İstanbul Kontratı, 6 yıllık uygulanma evresinde bayana yönelik ve aile içi şiddetin önlenmesinde kâfi olmadığı üzere bu devirde şiddet daha da artış göstermiştir. Türkiye, bu etapta İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmek yerine, hem bayana yönelik hem de aile içi şiddetle aktif uğraş edeceğini açıklamalıdır. Zira bayana yönelik ve aile içi şiddetin nedeni İstanbul Kontratı olmadığı üzere, bu mukavele bayana karşı şiddetin önlenmesi için yol haritalarından sırf biridir. Kaldı ki; Türkiye bu cins problemlerini kendi hukuku ve kavramları ile çözebilecek potansiyele ve birikime sahiptir. Dileriz Türkiye bu potansiyel ve birikimi ile koronavirüs salgını sonrası ortaya çıkan dünyadaki insan açığı karşısında bölgesel değil, global tahlil teklifleri geliştiren, bayana yönelik ve aile içi şiddeti minimum seviyeye indiren örnek bir ülke durumuna gelir…

Çocuk Vakfından Beş Teklif

1.Türkiye’nin, taraf olduğu İstanbul Sözleşmesi’nin başta çekince konulamayacak unsurlar olmak üzere, tartışılan bütün kavramlar ve telaffuzlar ile Sözleşme’nin uygulanmasından kaynaklanan meselelerin ve eksikliklerinin nasıl giderileceği noktasında bütün tarafların görüşlerini yansıtacak bir rapor hazırlayarak Sözleşme’nin güncellenmesine öncülük etmesi; Sözleşme’de tereddüt oluşturan kararların Türkiye tarafından ne halde anlaşıldığı ve uygulanacağı konusunda Avrupa Konseyi’ne bildirimde bulunulması; bu gayretlerin sonuçsuz kalması hâlinde Sözleşme’nin askıya alınması yahut çekilme kararının gündeme alınması.

“KADININ MAĞDUR EDİLMESİ ÖNLENSİN”

2.Koronavirüs salgını sonrası ortaya çıkan yeni sosyolojiyi dikkate alarak bayana yönelik ve aile içi şiddetin boyutlarını kapsayan siyaset ve strateji geliştirilmesi, İstanbul Kontratı ve ilgili mukavelelerin hayata geçirilmesi maksadıyla temel yaklaşımı mağdur bayanın korunması değil, bayanın mağdur edilmesinin önlenmesi olan Aile İçi Şiddet ve Bayana Yönelik Şiddetin Önlenmesi Stratejisi ve Acil Hareket Planı hazırlanması.

3.İstanbul Sözleşmesi’nin uygulanmasına yönelik hazırlanan 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesi Kanunu’nun Uygar Hukuk, Aile Hukuku, Çocuk Hukuku, Ceza Hukuku çerçevesinde ve 5395 sayılı Çocuk Müdafaa Kanunu, 4721 sayılı Uygar Kanun, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda ailenin korunması, çocuğa karşı şiddet, aile içi şiddet, bayana karşı şiddet ve toplumsal şiddeti önleyici, kollayıcı ve caydırıcı gücün arttırılmasını kapsayacak yasal düzenlenmelerin gerçekleştirilmesine öncelik verilmesi.

4.Toplumsal bütün özne ve paydaşların iştiraki ile Aile, Çocuk, Genç, Bayan, Yaşlı Siyasetlerinin güncellenmesi ve geliştirilmesi.

5.Aile ve Çocuk Bakanlığı’nın kurulması: Aile ve Toplumsal Siyasetler Bakanlığı ile Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’nın birleştirilmesi aile, çocuk, genç, bayan, yaşlı ve engellilerin problemlerini çözümsüzlüğe ittiği üzere Bakanlık, aile, çocuk, bayan, genç, yaşlı ve engelli meselelerinin çok uzağına düşmüştür. Hiç vakit kaybetmeden toplumsal aktifliği ve fonksiyonu ailenin bütün öznelerinin meselelerini çözmeyi amaçlayan, fonksiyonu yardım dağıtmakla hudutlu olmayan, icracı istikameti faal bir Aile ve Çocuk Bakanlığı kurulması.”

Karar