İKTİSAT SERVİSİ
Dövizde tekrar MB sarsıntısı… Üç lider yardımcısının vazifeden alınmasının akabinde kurda yaşanan dalgalanmanın tesiri sürerken Merkez Bankası faizde beklentilerin üstünde indirime gitti. İkazlara karşın alınan kararla son altı ayda TL’deki kıymet kaybı yüzde 30’u aştı. Son atılan ‘bu işin sonu belli’ adımı ‘Madem iş bu noktaya getirilecekti rezervler neden eritildi?’ dedirtti. Ekonomistler de “Ekonomik bir kabahat işlendi” yansısını gösterdi.
‘RASYONALİTE YOK NAZİRE YAPAR ÜZERE KARAR ALINIYOR’
Dr. Murat Kubilay: Kararın rasyonalitesini çözmek güç…
Yalçın Karatepe: Bilerek inatlaşıyorlar…
Kerim Rota: Müteahhitlere dövize endeksli garanti ödemelerinin artması ve taban fiyatın neredeyse dünyanın en düşüğü haline gelmesinden kim yarar sağlar?
Durmuş Yılmaz: Kredi maliyeti yükselecek, büyüyemeyeceğiz…
Olan tekrar millete oldu
KILIÇDAROĞLU: Şahıs ve şürekası ülkeyi açlığa yanlışsız götürüyor. Bu yapılanlar ya millete ihanet ya da bir sıhhat sorunu. Öteki izahı yok.
AKŞENER: Rasyonellikten uzak kararla olan yeniden hane halkına, esnafa oldu. Bu aziz millet bunu hak etmiyor. Çok yazık…
DAVUTOĞLU: MB enflasyonla uğraş edeceğine siyasetin güdümünde savruluyor. Milleti 1 ayda yüzde 15 fakirleştirdiğiniz yetmedi mi?
BABACAN: Talimatla 200 puan indi. Tekrar ediyorum, talimatla… MB’nin tek kolu kırık. Artık faizi indirse de bindirse de boş.
Merkez kelam dinledi dolar 10 liraya yaklaştı
Merkez Bankası siyaset faizinde yeni bir sürpriz yaptı. Lakin bu sürpriz beklentilerin karşıtında değil, üstünde oldu.
Ekonomistler 50-100 puan arasın faiz indirimi öngörürken Merkez 200 baz puanlık indirimle kuru tekrar patlattı. Karar öncesinde gevşemeye çalışan kur, sonrasında 9.49 ile yeni rekorunu kırdı. Euro ise tarihinde birinci defa 11 lirayı aştı. Ekonomistler, Merkez’in bağımsızlığının kalmadığını belirtirken Bloomberg ‘Central bank of Erdoğan’ başlığını attı.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), merakla beklenen faiz kararını verdi. En son toplantıda yapılan 100 baz puanlık düşüşten sonra ne enflasyon ne de kur yerinde durmuştu.
Tepe üstüne tepe gören dolar/TL’den sonra dün verilen kararla birlikte dorukta yeni sayı kaydedildi. Para Siyaseti Konseyi (PPK) faizi 200 baz puan indirerek, yüzde 18’den yüzde 16’ya çekti. Kararın akabinde döviz kurlarında yeni rekorlar kırılırken, dolar/TL 9.49 ile euro 11.05 ile tarihi tepelerini gördü. Gram altının fiyatı ise 541 lirayla tarihi doruğunu aştı.
Kararın akabinde Borsa İstanbul da yüzde 1’e yakın kıymet kaybetti. Merkez Bankası karara ait olarak ise PPK metninde şu tabirlere yer verdi:
“Enflasyonda son devirde gözlenen yükselişte; besin ve başta güç olmak üzere ithalat fiyatlarındaki artışlar ile tedarik süreçlerindeki aksaklıklar üzere arz taraflı ögeler, yönetilen/yönlendirilen fiyatlardaki artışlar ve açılmaya bağlı talep gelişmeleri tesirli olmaktadır. Bu tesirlerin arızi ögelerden kaynaklı olduğu kıymetlendirilmektedir. Başka taraftan, güçlü mali sıkılaştırmanın krediler ve iç talep üzerindeki yavaşlatıcı tesirleri devam etmektedir. Mali duruşun sıkılığı ticari kredilerde öngörülenin ötesinde daraltıcı tesir yapmaya başlamıştır. Bunun yanında, kişisel kredilerin ölçülü seyre dönmesi için güçlendirilen makro ihtiyati siyaset çerçevesinin olumlu tesirleri gözlenmeye başlamıştır.”
Öte yandan metinde konseyin para siyasetini etkileyebildiği talep ögeleri, çekirdek enflasyon gelişmeleri ve arz şoklarının yarattığı tesirlerin ayrıştırılmasına yönelik tahlilleri değerlendirdiği kaydedildi.
Öncü göstergeler yurt içinde iktisadi fliyetin dış talebin de tesiriyle güçlü seyrettiğine işaret eden Merkez, “Aşılamanın toplumun geneline yayılması salgından olumsuz etkilenen hizmetler, turizm ve irtibatlı bölümlerin canlanmasına ve iktisadi fliyetin daha istikrarlı bir bileşimle sürdürülmesine imkan tanımaktadır. Güçlü tüketim malları talebi yavaşlarken, dayanıksız tüketim mallarında bir toparlanma gözlenmektedir. TCMB, fiyat istikrarı temel gayesi doğrultusunda enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 amacına ulaşıncaya kadar elindeki tüm araçları kararlılıkla kullanmaya devam edecektir” açıklamasını yaptı.
TEK CENT HARCAMADAN PİYASA RAHATLAMIŞTI
Eski Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal periyodunda kur tarafına tek cent harcanmadan TL’de güçlü bir bedel artışı olmuştu. O devirde dolar 4 aylık süreçte 8.50 düzeyinden 6.90’a kadar gerilemişti. Naci Ağbal’ın o devirde bu başarısı toplum tarafından da takdir edilmiş ama, Cumhurbaşkanı tarafından vazifeden alınmıştı. Bu değişim sonrasında kur krizi tekrar başladı. Merkez Bankası eski lideri Naci Ağbal 18 Mart 2021’de siyaset faizini 200 baz puan artırarak tahminen piyasa beklentisinin de üzerinde bir artış yaptı ve piyasanın önüne geçerek geleceği yönlendirmeye çalışmıştı.
‘BU OPERASYONU KİM İSMİNE ÇEKTİNİZ?’
Gelecek Partili Serkan Özcan faiz kararını şöyle yorumladı:
“Enflasyon TÜİK sayılarına nazaran bile TÜFE’de yüzde 19 ÜFE’de yüzde 44 olmuşken faizi yüzde 16’ya düşürüyorsanız, açıklama metninde güya iktisat biliyormuş üzere ya da bilime ve akla hürmet duyuyormuş üzere davranmanıza gerek yok. Biraz gerçek olun. ‘Bu operasyonu kimin ismine çektiniz?’ Ülkeye bu berbatlığı yapan bürokratlara, yapmayın, gün gelir bunun hesabını hukuk önünde verirsiniz demek, tehdit değildir. Bu ülke hiç kimsenin babasının çiftliği değil” sözlerini kullandı. Kerim Rota ise “Müteahhitlere dövize endeksli garanti ödemelerinin artması ve taban fiyatın neredeyse dünyanın en düşüğü haline gelmesinden kim yarar sağlar?” dedi.
‘ŞAHA KALKAN İKTİSAT DEĞİL DÖVİZ KURU’
CHP’li Faik Öztrak “Enflasyon artıyor. TL benzerleri içinde en çok kıymet kaybeden para ünitesi. Yeniden benzerler içinde en yüksek CDS bizde. Buna karşın TCMB gerisi gerisine faiz indiriyor. Ortada itimat veren bir program yok. Bu, talimatla faiz indirildiği izlenimini artırıyor. Döviz kurunu şaha kaldırıyor” dedi. Gelecek Partiili Mustafa Mente “MB’nin yakıcı ekonomik krizi derinleştirip iktidardan toptan kurtulmak için işi hızlandırmaya karar verdiğini düşünüyorum. Ülkemizde şirketler için faizin düzeyi kıymetlidir fakat dövizin düzeyi ondan en az iki kat daha önemlidir” diye konuştu. İYİ Partili Durmuş Yılmaz ise “Kredi maliyeti yükselecek, büyüyemeyeceğiz, işsizlik artacak, hayat pahalılaşacak, yoksullaşacağız, ileride daha yüksek faizimiz daha kıymetsiz paramız olacak. Son birkaç yıldır oynaya geldiğimiz saklambacı oynamaya devam edeceğiz. Orta gelir kapanı” sözlerini kullandı.
‘EKONOMİK KABAHAT İŞLENDİ’
Ekonomistler de karara reaksiyon gösterdi. Ekonomist Uğur Gürses “Ciddi önemli PPK metni üzerine yorum yapıp, bu kararda rasyonel bir tutamak arayanlar, şaşkınlıktan uyanın… Neydi o kelam? “Atın mevti arpadan olsun” muydu? Yandı gülüm keten helva…Çok yazık” dedi. Ekonomist Baki Demirel ise “TCMB siyaset faizini 200 baz puan indirdi. Bravo bence kasım ve aralık ayında 700 baz puan indirirlerse tek haneli faize düşerek şahlanacağız” yorumunu yaptı. Ekonomist Cüneyt Akman da “Dedik fakat değil mi? İktidarımızın en mantıksızı tercih etmek üzere bir huyu var” tabirlerine yere verdi. Ekonomist Veysel Ulusoy, bunun tam bir saçmalık olduğunu, kararı verenlerin iktisadın ‘e’sinden bile anlamadığına vurgu yaptı. Ulusoy “Ekonomik hata işlendi” diye konuştu. Ekonomist Mahfi Eğilmez ise şu yorumu yaptı: “Bir ülkede beşerler merkez bankasının alacağı karar üzerine tez oynuyorsa o ülkede para siyaseti değil siyaset parası vardır.”
‘KARARI MB LİDERİ DEĞİL SARAY VERDİ’
CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, kararla ilgili şunları söyledi: “Doğrudan Merkez Bankası’nın bağımsız olmadığı ve sarayın müdahale ettiği kanısındayım. Bunu aslında Erdoğan tekraren söz etti. Bu da alışılmış Türkiye’nin felaketi demek. Doğrusunu isterseniz yani bu kadar ithalata bağımlı olan dolar kurunun ya da döviz kurunun bu kadar yükselmesi bütün fiyatların yükseleceği manasına geliyor. Doları olanlar bundan son derece mutlular, dolarla ihale verenler bundan son derece mutlular. Gelir dağılımında önemli bozulmaya yol açacak, yoksullar daha yoksul, varlıklılar daha varlıklı olacak. Herhalde sarayın izlediği iktisat siyaseti da bu.”
‘MİLLET BUNU HAK ETMİYOR’
Merkez’in kararını pahalandıran İYİ Parti Genel Lideri Meral Akşener “Ciddiyetsiz bir iktidarın, atadığı liyakatsiz bir bürokrat aracılığıyla verdiği, rasyonellikten uzak bir kararın sonucunda olan tekrar hane halkımıza, esnafımıza ve KOBİ’lerimize oldu. Bu aziz millet bunu hak etmiyor. Çok yazık” dedi.
‘BU KADAR FAKİRLEŞTİRDİĞİNİZ YETMEDİ Mİ?’
Kararı kıymetlendiren Gelecek Partisi Genel Lideri Ahmet Davutoğlu “TCMB enflasyon ile gayret edeceğine siyasetin güdümüne girmiş savruluyor. Milleti 1 ayda yüzde 15 fakirleştirdiğiniz yetmedi mi? Minimum fiyatı pula döndürüp emekçiyi namerde muhtaç ettiğiniz yetmedi mi? KOİ müteahhitlerine yaptığınız garanti ödemelerini yüzde 50 arttırmanız yetmedi mi?” açıklamasını yaptı.
‘SİZ BUNU ANCA DUŞTA GÖRÜRSÜNÜZ’
DEVA Partisi Lideri Ali Babacan “Merkez Bankası tek kolu kırılmış, tek kolla uğraş etmeye çalışan yalnız bir kurum.
Ülkedeki bütün hukuksuzluğun, yanlışların, iktisatla ilgili bütün kusurların telafisini Merkez Bankası’nın yalnızca ve yalnızca faiz siyasetiyle düzeltmesi mümkün değil. Faizi indirse de bindirse de sabit tutsa da boş. Hiçbiri işe yaramayacak. Merkez Bankası’nın öncelikle bağımsız olması lazım. Dört yıllığına atanan bir Merkez Bankası Başkanı’nı üç dört ayda vazifeden alıp oburunu koyarsanız, o Merkez Bankası liderinin söylediği lafa hiç kimse prestij etmez. Merkez Bankası Lideri çıkıyor, konuşuyor: ‘Şunu şöyle, bunu bu türlü yapacağız’. Ya senin yarın misyonda olacağının garantisi yok. Tahminen yarın gideceksin. Ne söylesen boş. Zannediyorlar ki ‘Talimat verirsek, Merkez Bankası faizi indirirse ülkede faizler inecek’. Siz bu başla bunu hayalinizde görürsünüz, yapamazsınız” diye konuştu.
‘KAFAMIZA DİREKT SIKSAYDINIZ’
İşi tek makul kısmının olduğunu paylaşan ekonomist Murat Kubilay, indirimle ilgili şöyle devam etti: “Kararın rasyonalitesini çözmek sıkıntı, elbet Erdoğan’ın tesiri aşikar. Lakin bu seferki ‘faiz sebep enflasyon netice’ inancının da ötesinde, Kılıçdaroğlu’na nazire yapmak formunda. Bu karar sonucu piyasa faiz ve kurlarını kestirmek güç; net olan iktidarın yolun sonuna geldiği.” Ekonomist Yalçın Karatepe de “Kafamıza direkt sıksaydınız. Faizlerde 200 puan indirim yapıldı. Kur fırladı 9.50. Bilerek ve isteyerek inatlaşıyorlar” yorumunu yaptı.
Karar
