İstanbul’un değerli edebiyat muhitlerinden biri olan Üsküdar, geçtiğimiz hafta sonu KARAR müellifi, şair Ömer Erdem’i ağırladı.

Yeni şiir kitabı ‘Güneş Kalır Bir Başına’ geçtiğimiz günlerde Everest Yayınları tarafından okura sunulan Fazilet, semtin öne çıkan kitap kahvelerinden Tekin Kitabevi’nde okurlarıyla bir ortadaydı. Aktifliğe Hüseyin Akın, Hamid Ömeri, Cennet İmata, Selim Sener, Atakan Yavuz, İsmail Karakurt, Enes Batman, Yunus Karadağ üzere şairin edebiyat dünyasından okurları da dinleyici olarak katıldı.

Ömer Erdem’in 11’nci şiir kitabı ‘Güneş Kalır Bir Başına’ Ekim 2021’de okura sunuldu. Kitapta şairin daha evvel birtakım mecmualarda yer alan şiirlerinin yanı sıra daha evvel hiçbir yerde yayımlanmış birçok şiiri de birinci sefer şiirseverlerle buluşuyor.

Kitabevinin önündeki sokakta yapılan yol çalışması nedeniyle elektrik kesintisinin gölgesinde gerçekleşen söyleşide, mevsimin son güneşi, son kitabındaki yerine hürmeten olsa gerek aktiflik boyunca şairi aydınlattı. Bu ortada meraklısına Erdem’in yeni kitabında yer alan çabucak her şiirinde ‘güneş’ metaforuna yer verdiğini, kitabın adeta baştan sona güneşe selam durduğunu aktarayım. Bu şiirlerin yarısı daha evvel kimi mecmualarda yayımlanmış, öteki yarısı ise birinci defa kitapta okurunun karşısına çıkıyor.

ŞAİRİN KAYNAMA NOKTASI ŞAHSİDİR

Fazilet, söyleşisine bu şiirlerden biri olan, kitabın birinci şiiri ‘Asıl O Zaman’ı okuyarak başladı. Hal bu türlü olunca da sohbetine okurunun aklına birinci gelen soru ile, “Güneşle alıp veremediğin nedir?” karşılığıyla devam etti. Dinleyicilerine öncelikle eski edebiyatçıların ‘sanatın şahsi bir sorun olduğu’ görüşünü hatırlatan Fazilet, şairin kaynama noktasının da her vakit şahsi olduğunu vurgulayarak “Bu kaçınılmazdır. Sanat öteki bir ruhun öteki bir ruha geçirebileceği bir şey değil, sanatkarın kendisinde ontolojik bir açıklık olacak ki bir kaynama olsun. Bu güneş sorunu de benim son yıllarda yaşadığım enteresan bir durumla ilgili” dedi. Erdem’in ‘güneş’le problemi ise kendi cümleleri ile kısaca şöyle:

“Mayıs 2020’de KARAR’da yazdığım bir yazının başlığı da bu idi, ‘Güneşle Konuşmalar’. Ramazan ayının ikinci günüydü, Bir öğlen sonrası st dört civarlarında uyudum yatak odamda. Yatak odam bir bahçeye bakıyor, pencereden karşı apartmanlara kadar ağaçlar ve sonunda gökyüzü görünüyor. İzleyenler hatırlar bir Fransız sineması var ‘Kelebekler ve Dalgıç’, sinemada kaza geçirmiş bir adam her tarafı sarılı bir halde uyanır, yalnızca kirpiklerini oynatabiliyordur, büyük bir travma yaşadığı için şuurunu el yordamıyla yakalamaya çalışır. Ben de uyandım, gözlerimi kırpıştırıyorum, bir tuhaflık var zira. Güneş kendi formunu kaybetmiş ve binlerce buğday başağına dönüşmüştü, manzaralar birbirine karışıyordu. O başakların ortasından bir anda metal bir şey geçti mavi gökyüzünden, bir uçak, ama gökyüzüne hakikat geçmedi de benim beynime geldi, beynimin uzayında kaybolup gitti.” Fazilet, yaşadığı bu harikulâde halin akabinde telefonuna baktığını ve peşinden yaptığı görüşmeleri de gerçeklikte algılayamadığını aktararak daha sonra iftar yemeği sırasında tanıdığı birinin mevt haberini almasının akabinde yaşadıklarını ise şöyle anlattı: “Sonra çay faslına geçtik, eşime dedim ki sana bu vefat eden kişi ile ilgili komik bir şey anlatmak istiyorum ancak ayağa kalkmam gerekiyor dedim. Zira ben komik bir şey anlatırken evvel kendim gülerim, bu hususta yeteneksizim. Tekrar bu türlü bir gülme halinde kelama başlarken birden teğe yüzümün sol tarafının aşağı hakikat çekildiğini hissettim. Bana bir şey oluyor dedim ve aynaya koştum ve yüzümün kaydığını gördüm.”

GÜNEŞLE ALAKAM DİĞER BİR YERE EVRİLDİ

Akabinde imajlı görüştüğü tabibin kendisine yüz felci geçirdiğini söylediğini aktaran Fazilet, daha sonra tedavi gördüğünü belirterek, bu yaşadıklarından sonra güneş ile başlayan ‘şahsi’ münasebetini şu cümlelerle anlattı: “Beklemediğim bir şeydi benim için, yüzüm benden kaçtı. Ancak aslında güneş beni uyarmış. Beynimde, zihnimde bir tuhaflık varmış, güneş o başaklara bürünerek beynimde bir parçalanma yaşadığımı, ışıkların koordinatlarının birbirini tutmadığını bana söylemiş. Büyük bir savaşçı olduğum için yüzümü geri kazandım daha sonra. Ve ondan sonra güneşle olan münasebetim daha öbür bir şeye evrildi. Bu tehlikeyle birlikte güneşi düşünmeye başladım, güneş ondan sonra başımın yerine geçti, ben kemikli etli, üzerinde saç olan bir organla değil güneşin kendisiyle kentin içinde hayatı yaşamaya başladım ve bundan büyük bir haz duymaya başladım.” Bu tecrübenin kendisine çocukluğundan beri merak duyduğu tabiata karşı yeni bir şuur geliştirdiğini söz eden Fazilet, “Doğa bende bir bilgi olmaktan kurtulmak istiyordu, diyordu ki artık benim şuurum ol ve hassaslığında bunu taşı… Ve işte sonra bu kitaptaki şiirleri yazmaya başladım.” Fazilet, aslında kitapta ‘Gölge’ kısmı de olacağını lakin güneş ve gölge birbiriyle yarışacağı için son anda bir karar verip kitabı ayrıştırdığını da kelamlarına ekledi.

HER KİTAP ŞAİRİN KENDİNİ YİNE DÜZENLEME EFORU

Şair Fazilet, kitabına dışarıdan bir gözle baktığında kendi görüşlerini şöyle aktardı:

“İki şeyin olması gerektiğin fark ettim. Birincisi, şahsiyet. Her şiirde şairler bunu yaşar, her şiir allak bullak, itimadı sarsılmış, kopuk, haksız, kaba, ekşi, çürümüş, dağılmış hayatı adeta bir düzenleme eforu denebilir. Şair yazdığı her şiirle hayatın akışına müdahale eder, bu hassaslık ve şuurda değilse şiire de bulaşmamalı. Zira her bir şiir bu dağılmış paramparça olmuş çürümüş hayatın, karmaşanın bir kendisine getirilme halidir. Yani şiirin bir tezi varsa aslında daima bu parçalanmaya, dağılmaya, çürümeye teşne hayatın maddi ve manevi ögelerini insan ismine yaşanabilir olabilmesi için bir nizam teklifinde bulunma uğraşıdır. Her kitapta şair için bir kendisini yine düzenleme gayretidir, bu bir eksiği giderme değil, bir yine düzenleme eforu. Hani bir kıyafeti uzun müddet giyeriz, çok sevdiğimiz için almışızdır, onu uzun mühlet giyeriz ancak bir müddet sonra ondan ayrılmamız yeni bir şey giymemiz gerekir… Bu onun değersizliği demek değildir, yeni bir kisveye bürünme halinden bahsediyorum. Hacı Bektaş Veli üzere mutasavvıfların dediği üzere ‘yeni bir don giyme’ hali… Onlar bir güvercin, bir ceylan donuna bürünürler hani. Bu varlığın sonsuz var olma hakkını yaşamaktır. Şair ise bunu deneyim ederken yalnızca şahsı ismine değil, lisanla birlikte bütün insanlık ismine bunu deneyim eder. Ben de birinci planda yeni kitabımı yeni bir don giyme, kendimi yeni bir tertibe sokma olarak şablonlayabilirim. Arının bal yaparken oluşturduğu petek gibi…”

ŞAİR İNSANI UYGUNLUĞUN HİZASINA İŞARETLEMEKLE MÜKELLEFTİR

Her kitabın kaçınılmaz olarak bir edebiyat ortamına da doğduğunu vurgulayan Fazilet, kitabının Türk şiirindeki yerine dair ise şu görüşlerini lisana getirdi: “Bugün de Türkiye’deki şiir ortamını ziyadesiyle dağınık görüyorum. Bu dağınıklığın şiirin siyaset ile çok yan yana gelmesi ile, Türkiye’nin bir şiddet, kötülük toplumuna hakikat evrilmesiyle ilgisi var. Şiir, kitap, şairler insanı düzgünlüğün hizasına işaretlemekle mükelleftir bana nazaran. Bu manada kitabımın sürmekte olan Türk şiirinin yeterliliğinin bir nişanesi olmasını istek ediyorum. Doğal bunu belirleyecek olan ben değilim, eleştirmenler, sanatkarlar, gazeteciler bunu yapacak olanlar… Lakin şunu biliyorum ki yerini bulamama, yersizlik, yurtsuzluk çok gayri insani bir şey.”

ŞİİR ‘MAL’ DEĞİLDİR O YÜZDEN İTHAL EDİLEMEZ

Sohbetinde, Türk şiirinin bugünkü durumuna da değinen Erdem’in, yayıncıların şiir kitabı basmaya yanaşmamasından sitayişle bahsederek, şu kıymetli tespitini de dinleyicilerle paylaştı: “Düşündüm, neden Türkiye’de şiir yersiz, yurtsuz ve sahipsiz. Vardığım sonuç şu, şiir, ithal edilemeyen bir şey. Romanı, sinemayı, müzikali, tiyatroyu, konserleri ithal edebiliyoruz. Bunları ötekileştirmek için söylemiyorum, ben de okuyor, izliyor ve dinliyorum. Fakat baktım ki ithal edilemeyen tek şey şiir. Zira iş ciddileşiyor şiire geldiği vakit. Şiir lisanın tam yüreğinden tutulan o denli bir şey ki, onu fakat çok yüksek derecede çevirebildiğinizde insanlara ulaştırabildiğiniz vakit ‘mala’ dönüşebilir. Bunun için ise çok yüksek birikim gerekiyor, düşünün çağdaş şiirin kültlerinden Ezra Pound’un Kantolar’ı Türkçeye çevrileli daha birkaç yıl oldu. Lisana bağlı bir sanat olarak şiir o denli bir yerde duruyor ki bir toplum ya kendisini onun en kıymetli olduğu yerden yine icad edecek, yani şiirin kıymeti kadar kendisinin de kıymetli olduğunun farkına vararak şiiri sahiplenecek ve sahiplenmekle birlikte şiirin yol açacağı sonuçlar ortaya çıkacak. Şiir neye hizmet eder? Berbatlığın engellenmesine, insani bedellere, özgürlüklere, sevmenin, aşkın, büyüklüğün, insanı insan yapan temel pahaların kristalize olabilmesine. Şiir yoluyla insan olmanın potansiyelinde bulunan bütün büyüklükleri bilmeye başlarız. Şiir öbür disiplinlerde olmayacak kadar bize güçlü bir imkan veren bir bilme sistemidir. Bu bilme formülünü kazanan her beşere bakıyoruz ki artık nizam bozucudur, itiraz eder. Yani şiir ‘ithalat rejimine’ karşı durur.”

Erdem’in sonunda kitabını da okurlarına imzaladığı aktiflikte üzerinde durduğu mevzular günümüz Türk şiiri üzerine düşünen herkesin zihninde gezinen sorulara değerli bir karşılık niteliğindeydi.

Karar