Afganistan’da merkezi hükümetin düşmesinin akabinde maaşların ödenemediği ülkede bir de kuraklık sorunu, bilhassa kırsal kesimde yaşayanları farklı yerlere göç etmeye zorluyor. Lakin rastgele bir geliri olmayanlar gittikleri yerlerde de açlık ve yoksulluk sorunu ile karşı karşıya kalıyor.
Yerinden edilenlerin kaldığı kampları ve köyleri dolaşan AFP muhabirleri, küçük kızlarını 550 ile yaklaşık 4 bin dolar ortasında değişen paralara satmak zorunda kalan yaklaşık on beş şahısla görüştü.
Ülkenin batısındaki kuraklık nedeniyle konutlarından ayrıldıktan sonra yerleştikleri kampta kocası, ailenin açlıktan ölmemesi için iki küçük kızlarını satacaklarını söylediğinde, Fehime çok ağlamış.
Üstleri başları çamur içinde 6 yaşındaki Ferişte ile bir buçuk yaşındaki kız kardeşi Şükriye, delikli brandalarla kaplı, kil barınakta annelerinin yanında gülümsüyorlar.
Müstakbel kocalarının ailelerine şimdi satıldıklarından habersizce ki eşleri de şimdi reşit yaşlarda değiller.
Büyük kız için yaklaşık 3 bin 350 dolar, kız kardeşi için de 2 bin 800 dolar ödenmiş.
Paranın tamamı ödendiğinde, ki bu yıllar alabilir, iki kız anne babalarına ve Badğis kentinin Kale-i Nav ilçesinde yerlerinden edilenlerin kaldığı göçmen kampına veda edip buradan ayrılacaklar.
Euronews’in haberine nazaran, Ferişte ile Şükriye kardeşlerin yürek burkan kıssası, ülkenin en fakir noktalarından olan bölgede, birden fazla kuraklık nedeniyle yerinden edilen binlerce aile ortasında trajik halde yaygın bir durum.
Uygulama gitgide yaygınlaşıyor. Kamp ve köy yetkilileri, 2018’de baş gösteren kuraklıktan bu yana onlarca hadiseyi sayıyor. Bu sayı, 2021’deki kuraklıkla birlikte daha da fazlalaşmış.
Fehime’nin komşusu 25 yaşındaki Sabire’nin ailesi, bir bakkaldan yiyecek ödünç almış.
Dükkan sahibi, borçlarını geri ödememeleri halinde onları mahpusa attırmakla tehdit etmiş.
Aile, borcunu ödemek için 3 yaşındaki Zakire’yi satmış.
Zakire’nin satıldığı yer, ailenin borçlu olduğu dükkan.
Yani 3 yaşındaki Zakire, dükkan sahibinin 4 yaşındaki oğlu Zebiullah ile evlenecek.
Müstakbel kayınbabası, Zakire evlilik yaşına gelinceye kadar beklemeyi kabul etmiş. Zakire ise bu durumdan bihaber.
“Böyle olduğu için keyifli değilim fakat yiyip içecek hiçbir şeyimiz yoktu.” diyen Sabire “Böyle giderse üç aylık kızımızı satmak zorunda kalacağız.” diyor.
Sekiz ya da dokuz yaşındaki kızı Aşo’yu ailesinin borçlu olduğu 23 yaşındaki bir adama satan öbür bir komşu Gül Bibi ise “Çok kişi kızlarını satıyor.” kelamlarıyla durumu anlatıyor.
Şahsın artık İran’da olduğunu söyleyen anne Gül Bibi, adamın kızı Aşo’yı almak için geleceği günden korkuyor.
Çadırın yanından geçerken konuşmaya kulak konuğu olan bir öteki kamp sakini Hayatullah da, “Doğru olmadığını biliyoruz lakin öbür seçeneğimiz yok.” diye konuşuyor.
Kale-i-Nav’daki öteki bir kampta, Muhammed Assan, 9 yaşındaki kızı Siana ile 6 yaşındaki İdi Gül’ün fotoğraflarına bakıp göz yaşı döküyor. Kızlarını o yaşta kentten çok uzakta bir yere satmış.
“Onları bir daha hiç görmedik.” diyen Muhammed Assan “Bunu yapmak istemezdik ancak başka çocuklarımızı beslemek zorundaydık.” kelamlarıyla neden kızlarını çocuk yaşta sattığını anlatıyor.
“Kızlarım orada daha iyi durumdalar.” diye kendini teselli etmeye çalışan Muhammed Assan, bir yandan da komşuları tarafından kendilerine verilen ekmek kırıntılarını gösteriyor ve ekliyor: Günde tek öğün yiyoruz, o da işte bu ekmek modülleri.”
Hasta karısının hekim masraflarını ödemek zorunda olan Assan’ın hala borcu var. Birkaç gün evvel de dört yaşındaki kızı(nı satmak) için bir alıcı aramaya başlamış.
Yırtık çadırın altında oturan eşi Dada Gül, “Bazı günler deliriyorum, çadırdan dışarı çıkıyorum ve nereye gittiğimi nitekim bilmiyorum.” diyor.
Çocuğunu satma kararının akabinde annelerin zahmeti başlıyor.
Satılan kızlar ekseriyetle 10, 12 yaşına gelene kadar aileleriyle kalıyor daha sonra kime satıldıysa oraya gidiyor ve ayrılık başlıyor.
Yeniden kuraklık nedeniyle konutundan ayrılıp göçmen kampına yerleşmek zorunda kalan 43 yaşındaki Rabia, o dehşetli tarihi ertelemek için elinden gelen her şeyi yaptığını anlatıyor.
Yaklaşık 550 dolara satılan 12 yaşındaki kızı Habibe’nin bir ay evvel ayrılması gerekiyormuş. Lakin Rabia, kızının müstakbel kocasının ailesine bir yıl daha beklemeleri için yalvarmış.
Gözleri yaşlı Habibe ise, “Annemle kalmak istiyorum,” diye iç geçiriyor.
Yiyecek içecek bir şeyleri olsa Rabia kızını geri alabileceğini söylüyor. Fakat şimdilik kendisi ve öteki üç çocuğunun geçimini zar sıkıntı sağlayacak kadar parası olduğunu belirtiyor.
11 yaşındaki oğlunun günde yarım dolara bir fırında çalıştığını ve dokuz yaşındaki oğlunun da 30 sente çöp topladığını aktarıyor. Rabia, “Kalbim kırık lakin oğullarımı kurtarmak zorundaydım” diyor.
Kamplarda kalan beşerler günde birkaç sentle, dilenerek ya da el arabası itip hamallık yaparak para kazanıyor.
Yaklaşmakta olan kıştan nasıl kurtulacaklarını da kara kara düşünüyorlar.
Abdul Rahim Ekber, her gece fakir ailelere yardım etmek için ekmek topluyor.
Çocuk evlilikleri için “Bu kampta bunu yapan yüz aile gördüm. Kendi kardeşim bile onlardan biri.” diyor.
Bir gün evvel, yardım istemek için Taliban yetkililerine gitmişler. Oradan da sonuç alamamışlar.
Badğis kentinde besin yokluğu nedeniyle nüfusun yüzde 90’ının risk altında olduğunu söylüyor.
Badgis’in Taliban tarafından atanan süreksiz valisi Mevlevi Abdulsettar, ‘evliliklerin’ ekonomik sıkıntılardan kaynaklandığını, Taliban tarafından dayatılan bir kural olmadığını söyleyerek hükümeti savunuyor.
Taliban’ın ağustos ayında iktidara gelmesinden evvel, daha evvelki hükümet periyodunda kızlar için en az evlilik yaşı 16 idi.
Unicef’in 2018 tarihli raporuna nazaran, Afgan ailelerinin yüzde 42’sinin 18 yaşından evvel evlenen bir kızı bulunuyor.
Evlilik olarak isimlendirilen bu durumun en kıymetli nedeninin mali sebepler olduğu belirtiliyor.
Zira evlilik (karşılığı alınan para) bir ailenin hayatta kalmasını sağlamanın yolu olarak görülüyor.
Lakin erken evlenen kızlar da çocuk yaşta doğum yapma yahut aile içi şiddet üzere önemli risklerle karşı karşıya kalıyor.
Erkek açısından ise genç bir kız satın almak daha avantajlı. Zira yaşı büyük bir bayandan daha az masraflı oluyor.
Felaket, biraz daha güneyde, Afganistan’ın üçüncü büyük kenti olan Herat’taki yerinden edilenlerin kaldığı kamplara da uzanıyor. Badğisli yerinden edilmiş Allahudin, 10 yaşındaki kızını orada sattığını söylüyor.
“Başka bir seçeneğim olsaydı asla yapmazdım.” diyen Allahuddin, beş yaşında öteki bir kızının daha olduğunu ve yapabilse onu da satacağını söylüyor.
Kendi öz kızlarını satan babaların acısı ise gözlerinden okunuyor.
Ses tonları ve gözleri, ailelerinin geçimini sağlayamamanın çaresizliğini yansıtıyor.
Badğisli eski bir çiftçi olan Baz Muhammed, “Bunun gerçek olmadığını biliyorum lakin yapmasaydım hepimiz (açlıktan) ölecektik.” kelamlarıyla neden kendi kızını sattığını anlatıyor.
Karar
