Dört yıldır tutuklu yargılanan Osman Kavala üzerinden Batı’yla yaşanan emsalsiz krizin önüne geçmek için Dışişleri iki gün formül aradı. Sonunda 10 elçilik, ülkenin iç işlerine karışmamayı thhüt eden Viyana Sözleşmesi’nin 41’inci unsuruna riayet ettiklerini duyurdu. Bakanlar toplantısı devam ederken gelen açıklamalar tansiyonu düşürdü. Beştepe kaynakları da açıklamanın Erdoğan tarafından olumlu karşılandığını bildirdi.

ERDOĞAN: NİYETİMİZ KRİZ ÇIKARMAK DEĞİL ARTIK DAHA DİKKATLİ OLURLAR

Cumhurbaşkanı ise büyükelçiler krizine ait “Niyetimiz asla kriz çıkarmak değil, ülkemizin egemenlik haklarını korumak. Açıklamalarla iftiradan geri dönüldü. Bu büyükelçilerin artık beyanlarında daha dikkatli olacaklarına inanıyoruz” dedi. Erdoğan şöyle devam etti: Türkiye üzere misyon sahibi bir ülkede hiçbir karar tesadüfen alınmaz, hiçbir hareket bilinçsiz yapılmaz. Biz ne yaptığımızı, sonucunda nelerin ortaya çıkacağını iyi biliyoruz.

Kabine öncesi sürpriz görüşme

Cumhurbaşkanı, bakanlar toplantısı öncesi MHP önderini kabul etti. Beştepe’de gerçekleşen görüşmeye ait kareler Cumhurbaşkanlığı’nın toplumsal medya hesabından paylaşıldı. Erdoğan ve Bahçeli, son olarak 1 Ekim’de TBMM’de bir ortaya gelmişti.

DAVUTOĞLU’NDAN 10 BÜYÜKELÇİ REAKSİYONU

Biz bu krizi niçin yaşadık?

10 büyükelçi bir ortaya gelip açıklama yaparsa bunun ismi diplomatik rezalet olur. Gereken karşılık verilir fakat diplomatik alakalar kesilmez. Erdoğan’ın en üst perdeden başlattığı kriz tek cümleyle yumuşadı. Elçiler esasen uymaları gereken muahedeyi teyit etti. Ne oldu artık? ‘Pişmanız’ mı dediler? Hayır. 10 ülke de dahil herkes Cumhurbaşkanı’nın zati atacağı geri adıma yer oluşturdu.

BEŞTEPE’DE SÜRPRİZ TEPE

Cumhurbaşkanı Erdoğan, MHP Genel Lideri Devlet Bahçeli’yi Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde kabul etti. Elçiler krizinin ele alınacağı Bakanlar Toplantısı öncesi yapılan görüşme bir st sürdü. Önderlerin programında yer almayan görüşmenin akabinde rastgele bir açıklama yapılmadı.

KAVALA KRiZi BiTTi

Erdoğan’ın Kavala bildirisine imza atan 10 elçinin istenmeyen kişi ilan edileceğini duyurmasıyla başlayan kriz sona erdi. Elçiliklerin paylaşımıyla yumuşayan gergin atmosfer, Ankara’nın atılıma olumlu yaklaşımıyla bitti. Kurun rekor üstüne rekor kırdığı beş günlük bıçak sırtı süreçte 9.85’i gören dolar 9.57’ye indi.

Kanada, Fransa, Finlandiya, Danimarka, Almanya, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, İsveç ve ABD Ankara büyükelçilikleri 18 Ekim’de iş insanı Osman Kavala’nın tutukluğunun dördüncü yılında yaptıkları ortak açıklama ile “Kavala özgür bırakılsın” davetinde bulunmuştu.

Elçilerin Dışişleri’ne çağrıldığı kriz, içişlerine müdahale tartışmaları sonrası tırmandı. Erdoğan, 21 Ekim’de “Bunları ülkemizde ağırlamak üzere bir lüksümüz olamaz” kelamları ile persona non grata (istenmeyen kişi) ilanının sinyalini verdi. Akabinde üç gün sonra Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na talimat verdiğini kamuoyuna duyurdu. Dışişleri’nin Cumhurbaşkanlığı’ndan gelen talimat karşısında iki gün boyunca teşebbüste bulunduğu fakat başarılı olamadığı ileri sürülmüştü.

ERDOĞAN’A BRİFİNG VERİLDİ:

Cumhurbaşkanı Başdanışmanı İlnur Çevik “Erdoğan büyükelçiler konusunda çok kararlı” dedi. Bloomberg haber ajansına konuşan kaynaklar ise 10 büyükelçinin ‘istenmeyen kişi’ ilan edilmesinin ekonomik ziyanları konusunda Cumhurbaşkanlığı’na brifing verildiğini söyledi. Bloomberg ‘Ankara’da bu kararın hayata geçirilmemesinin’ yollarının arandığını duyurdu. Haberde “Erdoğan’ın idaresi 10 ülkenin büyükelçilerinin resmen persona non grata ilan edilmemesi için seçeneklerini değerlendiriyor” denildi.

AB’DEN ANKARA’YA AİHM İLETİSİ:

Alman hükümeti, Fransa Dışişleri ve Finlandiya Cumhurbaşkanı bahse ait açıklamalar yaptı. Alman hükümet Sözcüsü Steffen Seibert “Türkiye Cumhurbaşkanı tarafından yapılan yorumlar karşısında kaygılı ve şaşkınız, anlamakta zahmet çekiyoruz. Lakin Türkiye tarafından şimdi resmi bir bildirim yapılmadı. Bekleyip görmek zorundayız. Misal tehditlerden etkilenen ortaklarla yakın istişare halindeyiz” dedi. Fransa Dışişleri Bakanlığı da resmi bir bilginin gelmediğini açıkladı. Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinisto emsal açıklamayı yaptı. AB Türkiye Delegasyonu Lideri Büyükelçi Nikolaus Meyer-Landrut ise spekülasyonlara girmeyeceğini belirterek “Avrupa Konseyi’nin kurucu üyesi olarak da bütün üye devletlerin olduğu üzere Türkiye’nin de bu kurulun kurumlarına riayet etmesi gerekiyor. Örneğin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de bu kurumlarından bir tanesi, onun kararlarına uygun hareket etmesi bekleniyor” diye konuştu.

EN SON ALMANYA VE FRANSA PAYLAŞTI:

‘Diplomaside görülmemiş kriz’ riskini barındıran tansiyon öncesi Türkiye, Beştepe’deki Bakanlar Toplantısı’nda kilitlendi. Toplantıyla eş vakitli olarak evvel ABD’nin Ankara Büyükelçiliği’nden yapılan akabinde Almanya ve Fransa hariç öbür yedi ülkenin de toplumsal medyadan paylaştığı Viyana Sözleşmesi’nin 41. unsuruna atıfta bulunulan açıklama tansiyonu yumuşattı.

ABD’nin Ankara Büyükelçiliği Twitter hesabından yaptığı açıklamada, 18 Nisan 1961 tarihli Diplomatik Bağlar Hakkında Viyana Sözleşmesi’nin 41. hususunu hatırlattı. “ABD, Viyana Sözleşmesi’nin 41. Maddesi’ne riayet etmeyi teyit eder” tabirine yer verdi. Akabinde Kanada, Hollanda ve Yeni Zelanda elçilikleri de çevirisine ait çeşitli tartışmalar yapılan bildirisi paylaştı. Finlandiya, Danimarka, Norveç ve İsveç elçilikleri ise ABD’nin iletisini retweetledi. Birkaç st sonra Almanya ve Fransa elçilikleri de ABD’nin açıklamasını paylaştı.

Kelam konusu 41. hususun bilhassa ikinci kısmında yer alan ‘içişlerine müdahale’ kısmını vurgu yapılarak ‘elçiliklerin geri adım attığı’ formunda değerlendirmeler yapıldı. 41. husus yer alan “Ayrıcalıklarına ve bağışıklıklarına hâlel gelmeksizin, bu üzere ayrıcalıklardan ve bağışıklıklardan yararlanan bütün şahıslar kabul eden Devletin kanunlarına ve nizamlarına riayet etmekle yükümlüdür. Anılan Devletin iç işlerine karışmamakla da bu şahıslar keza yükümlüdür” tabirlerine dikkat çekildi. Ayrıyeten, ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price de 18 Ekim’de Osman Kavala’ya yönelik açıklamanın Viyana Sözleşmesi’nin 41. unsuruyla dengeli olduğunu belirtti.

AK PARTİ ‘NET DURUŞ’ DEDİ:

Anadolu Ajansı, Cumhurbaşkanlığı kaynaklarının ABD ve öbür büyükelçiliklerin açıklamalarının Erdoğan tarafından olumlu karşılandığını bildirdi. Yaşanan gelişmeler sonrası güne 9.85’ten başlayan dolar kuru 9.57 düzeyine geriledi.

AK Parti Sözcüsü Ömer Çelik ise Türkiye’nin diplomatlara karşı misafirperverliğine işaret etti. ‘Kurallara riayet ederek bağları güçlendirmek için çalışan diplomatların her vakit takdir edildiğini’ kaydeden Çelik “Ülkemizin içişlerine ve egemenlik haklarına karışma manasına gelen her beyanı en güçlü formda reddettik ve reddedeceğiz. Cumhurbaşkanımız devletimizin başı olarak bu duruşu en net ve en güçlü halde ortaya koymuştur. Türkiye’nin bu hassasiyeti, Viyana Sözleşmesi’nin 41. hususunda açıkça tabir edilmektedir” paylaşımı yaptı.

AK Parti Genel Lider Yardımcısı Hamza Dağ ise “Ülkemizin dirayetli duruşu sayesinde, 10 büyükelçi içişlerimize ve yargı bağımsızlığımıza müdahale teşebbüsünden geri adım attı. Türkiye’yi masada dizayn etmeye çalışan bu cins teşebbüsler, bugün olduğu üzere bundan sonra da boşa çıkacaktır” görüşünü savundu.

ARTIK BEYANLARINDA DİKKATLİ OLACAKLARINA İNANIYORUZ

Erdoğan, 3 st 40 dakika süren Bakanlar Toplantısı’nın akabinde daha evvel istenmeyen kişi ilan edilmeleri tarafında talimat verdiği 10 büyükelçi hakkında konuştu.

Yapılan açıklamalarla ‘bühtan dönüldüğünü’ söyledi:

“Geçmişte ülkemizi istedikleri üzere yönlendirebilenler, Türkiye artık kendi duruşunu sergilemeye başladığında paniğe kapıldılar. Kendi yasama ve yürütme organlarımızın bile anayasa gereği işine karışamadığı yargımızı, bir küme büyükelçinin sigaya çekmesine tahammül edemeyiz. Bağımsız ve tarafsız yargımızla, yargı mensuplarımıza yönelik bu saygısızlığa gereken karşılığı vermek devletin başı olarak herkesten evvel bizim misyonumuzdur. Türkiye’nin nezaketini zf görerek eski alışkanlıklarına yönelenler, yaptıkları yanlışı kabul etmedikleri sürece hak ettikleri yanıtı alacaklardır. Ülkemizin bağımsızlığına ve milletimizin hassasiyetlerine hürmet duymayan hiç kimse, sıfatı ne olursa olsun bu ülkede barınamaz. Türk yargısı kimsenin buyruğuna girmez, saygısızlığa gereken yanıt verilmiştir. Büyükelçilerin hadsiz açıklamaları direkt ülkemizin egemenlik haklarını gaye aldı. Bizim niyetimiz asla kriz çıkarmak değil, ülkemizin onurunu ve egemenlik haklarını korumaktır. Bugün tıpkı büyükelçiler yaptığı açıklamayla bühtandan geri dönmüştür. Büyükelçilerin artık Türkiye’nin egemenlik hakları konusundaki beyanlarında daha dikkatli olacaklarına inanıyoruz.”

KAPICIDA OTOMOBİL VAR

Türkiye’ye ekonomik akın yapıldığını öne süren Erdoğan “Ülkemizin izlediği iktisat siyasetini hâlâ anlamamış olanlar, dönüp Ulusal Mücadele’ye bakmalıdır” dedi ve ekledi:

“Dünyayı ve ülkemizi okurken insanlarımızın yaşadığı badireleri asla görmezden gelmiyor, tahlili için çalışmaktan geri durmuyoruz. ‘Evine götürmeye ekmek yok’ diyor, yok bu türlü bir şey. Kim diyor bunu, CHP’lisi, İP’lisi. Bunlarda edep, haya yok. Ne ar kaldı, ne namus kaldı, ne haya kaldı. Her konutta otomobil var, kapıcısında otomobil var, şu anda ikinci el otomobil yetişmiyor zati. Bunları nasıl görmemezlikten geliyorsunuz. Lakin bunu televizyon ekranlarından vatandaşa anlatır, vatandaşı kandırabilirsiniz fakat bizi kandıramazsınız. Zira hepsinin istatistiklerini tutuyoruz.

Maliyetlerdeki yükselişin ötesinde fırsatçılık yapanlara da göz açtırmayacağız. Bu husustaki kontrolleri ve müeyyideleri sıkılaştırıyoruz. Bu periyottaki talihsizliğimiz global kriz ile ülkemize yönelik akınların tepe yapmış olmasıdır.”

‘YARGI BAĞIMSIZ KİMSE MÜDAHALE EDEMEZ’

10 ülkenin büyükelçilikleri tarafından yapılan Osman Kavala açıklamasına, Yargıtay ve HSK’den cevaplar geldi. Her iki kurum da yargının bağımsız olduğunu savundu. Hakim ve Savcılar Kurulu’nun açıklamasında “Tüm resmi ve özel kurum ve kuruluşlar ile birey ve toplulukların yargı bağımsızlığına hürmet göstererek, yargılama süreçlerine müdahale niteliği taşıyacak her türlü hareket ve telaffuzdan kaçınması kıymet arz etmektedir” denildi. Yargıtay Lideri Mehmet Akarca da “Bağımsız yargıya hiçbir makam, merci, güç içeride yahut dışarıda tavsiye ve telkinde bulunamaz, buyruk ve talimat veremez” dedi.

‘BU DİPLOMASİNİN BAŞARISIDIR GARABETTEN DERS ÇIKARILSIN’

CHP’li Ünal Çeviköz:

On büyükelçinin persona non grata ilan edilmesi üzere bir kusurun önüne geçilmesine yönelik gayretlerin sonuç verdiği anlaşılıyor. Diplomasinin başarısı bir sefer daha görüldü. Bu tahlile emek veren ve sonuca yardımcı olan Dışişleri Bakanlığımızın mensubu olmakla gurur duyuyorum.

DEVA Partili Mustafa Yeneroğlu:

Keskin sirke küpüne ziyan verir. Hele dış siyasette ülkenin menfti gereği her vakit sağduyulu hareket etmek gerekir. Persona non grata’dan vazgeçilmesi hakikat bir karar. Umarım bu yaşanan garabetten ders çıkartılır. Demek ki; Cumhurbaşkanı sonunu hesap etmeden konuşmaması gerekiyormuş.

İYİ Partili Ahmet Erozan:

Buram buram pazarlık kokuyor… Erdoğan’ın ‘Günah çıkarın, ben de tükürdüğümü yalayayım’ dediği anlaşılıyor. Başka Büyükelçiliklerin de emsal açıklamalar yapmaları beklenir. Sonunda Erdoğan’ın ‘affedici kimliği’ öne çıkarılacaktır.

Eski Washington Büyükelçisi Namık Tan:

On büyükelçi düştüğümüz çukurdan kurtulmamız için bir ip atmışa benziyor. Bizimkilerin bu açıklamaların üzerine atlaması bir danışıklı dövüşün de işareti. Yani, bizi kendi kendimizi düşürdüğümüz çukurdan kurtarmak için attığınız ipi tutmaya hazırız diyor bizimkiler…

Emekli büyükelçi Uluç Özülker:

ABD bu açılımıyla aslında hem bağları hem genel manada herkesi kurtarmış oldu. ABD bu açılımı yapmakla ‘Ben aslında gereğini yaptım, şikayetimi ilettim, gündem yarattım, maksadıma vardım’ demiştir. Güzel olmuştur.

Elçilere yargının baskıyla karar alacağını kim öğretti

Gelecek Partisi başkanı Ahmet Davutoğlu, elçiler krizini kıymetlendirdi. “On büyükelçi güya Osmanlı’nın son devrindeki İstanbul sefirleri üzere Ankara’ya talimat vermeye kalkıyor” diyen Davutoğlu “Peki bu büyükelçilere siyasi baskı ile yargının karar alacağını kim öğretti” diye soru ve şöyle devam etti:

“Amerikan lideri buyruğu verdi, rahip Brunson’u sonraki gün özgür bıraktılar. Merkel talimatı verdi, Deniz Yücel’i özgür bıraktılar. Yabancılar yargının Cumhurbaşkanına ve iktidara dönük baskılara nazaran işlediği sonucuna nasıl vardılar? Bu yolu kim açtı arkadaşlar? Yargımızı diğer milletlerin başkanlarının baskısı karşısında kırılgan yapanlar kim? ‘Emret Erdoğan bıraksın’ sistemini gören büyükelçiler durur mu? 10 Büyükelçi de kalkıp hiçbir diplomatik teamüle uymayan, sömürge valisi edasıyla Türk yargısına ve Türkiye’ye ültimatom veriyorlar. Bu türlü bir rezillik olabilir mi? Siz büyükelçi misiniz aktivist misiniz? Bu rezalete gereken yanıt verilir. Lakin bu karşılık en fazla ticaret yaptığımız ülkelerle diplomatik ilgileri kesmek olmaz.

Erdoğan’ın en üst perdeden neredeyse 10 ülke ile tüm ilgileri kesmeye kadar varan bir tonda başlattığı kriz tek cümle ile yumuşadı. Büyükelçilikler zati uymakta oldukları bir mutabakata uymaya devam edeceklerini söylediler. Ne oldu artık? Kavala açıklamasından pişmanız mı dediler? Bir daha bu türlü açıklama yapmayacağız mı dediler? Hayır. 10 ülke dahil herkes Erdoğan’ın aslında atacağı geri adıma yer oluşturdu. Madem istenmeyen adam ilan edeceğiz diye hamaset yapıp kendini meydanda alkışlatıyorsun; sonra da 24 st geçince geri adım atıp ülkeyi ikinci sefer rezil etmeyeceksin. Ya yapmayacağın şeyi söylemeyeceksin ya da söylüyorsan yapacaksın. Bu türlü bir başkanın bu türlü bir ülkenin kelamını artık kim ciddiye alır. Bu milletin onuru bu kadar ayaklar altına alınır mı? Yarın birebir tehdidi savursanız herkes diyecek ki ‘geri adım atmaları bir satırlık, hiçbir maliyeti olmayan açıklamaya bakar’. Kıymetli olan bir krizi süreksiz bir mühlet için atlatmak değil, bu krize yol açan zihniyeti, sistemi ve üslubu terk etmektir. Bu büyükelçiler nasıl bu türlü bir açıklama yapabilmişler? Bunun sebebi de bu iktidardır.”

Karar