Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısım Lideri Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu başkanlığındaki arkeolog ve antropologlardan oluşan 10 kişilik takım, 9 Haziran’da Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün müsaadesiyle Gürpınar ilçesinde arkeolojik yüzey araştırmalarına başladı. Çalışmalar 30 Haziran prestiji ile sonuçlandırıldı.

Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu, Urartuların, Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki sonlu alanlarda tarım faaliyetlerini yürütebilmek için çok sayıda gölet, baraj ve su bendi inşa ettiklerini ve ziraî alanları nizamlı bir biçimde sulamak ve suyu halka sistemli bir formda ulaştırabilmek için göletler, barajlar ve kanallar açtıklarını söyledi.

Daha evvel bilinen ve hala kullanımda olan birtakım su kanalları ve göletlerin olduğunu belirten Prof. Dr. Çavuşoğlu bu su kanalarının da Van Ovası’nın ziraî faaliyetleri için kıymetli rol oynadığını söz etti.

Prof. Dr. Çavuşoğlu, Urartuların bu güç ve zahmetli imar faaliyetlerini yapmalarının ana sebebinin, kısa ve kurak gecen yaz ayında verimli ziraî eserler elde etmek, hayvanların su muhtaçlığını karşılamak ve uzun geçen kış mevsimini rahatlıkla atlatabilmek olduğunu söyledi.

Araştırmalarda yeni bilgilere ulaştıklarını belirten Prof. Dr. Çavuşoğlu, Tutmaç, Salih Dinçer, Pir ve Işıkpınar göletlerini keşfettiklerini söyledi.

Global ısınma ile birlikte kuraklık devri yaşandığına da dikkat çeken Prof. Dr. Çavuşoğlu, bölgede yaşanan kuraklıktan Gürpınar’ın da nasibini aldığını belirterek, “Özellikle hayvancılıkla uğraşan bu bölgede kuraklık büyük külfet oluşturuyor. Eski periyotlarda de bu kuraklık muhtemelen vardı. Kuraklığı atlatmak, hayvanlarını otlatmak, bağ ve bahçelerini sulamak için bilhassa Urartuların göletler ve kanallar açtıklarını çok iyi biliyoruz ki; bu yaptığımız araştırmada 4 tane çok hoş Urartu devrine ilişkin gölet tespit etmiş olduk” dedi.

Urartuların yaptığı göletlerin bilhassa 2 bin ve üzeri rakımlarda olmasının çok enteresan olduğunu belirten Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu, şöyle konuştu:

“Bunlardan Tutmaç göleti çok kıymetli. 2 bin 800 yıl evvel yapılan gölet, hala kullanılıyor ve şu an su tutuyor. Bu gölet, göçmen kuşların da uğradığı bir yer. Bir oburu Salih Dinçer göletiydi. Şu an kurumuş, daha doğrusu kaynak var. Ancak kaynak bu yıl kuraklık nedeniyle kurumuş. Köy muhtarının toprağı içinde yer aldığı için bu göleti Salih Dinçer Göleti olarak isimlendirdik.

Son yıllara kadar bu gölet etkin olarak kullanılıyormuş, bu yıl kuraklık nedeniyle kurumuş vaziyette. Bulunan Pir Göleti de çok değerli ama onun da kurumuş olduğunu, su kalmadığını gördük. Gölet 50 metre uzunluğunda ve 30 metre genişliğinde, 5 metre derinliğindedir. Gölette biriktirilen suyun istendiği vakit tahliye edilmesi ve sulama kanallarına aktarılmasını sağlayan savak kısmı ise göletin batı kısmında bulunmaktadır.

Işıkpınar Göleti ise Gürpınar ilçesi Işıkpınar köyü içerisinde yer almaktadır. Gölet 30 metre uzunluğunda, 25 metre genişliğindedir. Göletin etrafında suyu toplamak emeli ile yaklaşık 2,5 metre kalınlığında bir bent inşa edilmiş. Bu gölette toplanan su köyün kuzey altında bulunan bağ ve bahçelerin sulanmasında kullanılmıştır. Göletin etrafında ve içerisinde Urartu Devri’ne ilişkin seramikler tespit ettik.”

Urartuların inşa ettiği bu sulama kanallarının Urartulardan sonra bölgede varlık gösteren medeniyetler tarafından, hatta bir kısmının günümüzde bile kullanıldığına dikkat çeken Prof. Dr. Çavuşoğlu, “Urartular tarafından yapılan baraj, göletler ve sulama kanalları yaklaşık olarak 2 bin 800 yaşında olmalarına karşın, hala çalışıyor olmaları, dünyada seçkin rastlanan birer eser olmaları açısından da hayli kıymet arz ediyor” dedi.

Prof. Dr. Çavuşoğlu, “Şu an bulduğumuz 4 gölet yaptığımız yüzey araştırmalarında literatüre yeni girmiş göletler. Bunlar da tescil edilmeleri için bölge konseylerine iletilecek. Bulduğumuz yeni yerlerin turizme kazandırılmasını istiyoruz. Eski çağda insanların yapmış olduğu göletleri barajları sulama kanallarının turizme kazandırılması için teşebbüste bulunuyoruz. Bizi bu yüzey araştırmasında destekleyen Kültür ve Turizm Bakanlığı’na ve bize dayanak veren Gürpınar Belediye Lideri Hayrullah Tanış’a teşekkür ediyorum” diye konuştu.