TÜİK bilgilerine nazaran enflasyon, haziranda aylık yüzde 1.94, yıllık 17.53 oldu. Üretici fiyatlarında yıllık sayı ise yüzde 42’ye ulaştı. Doğalgaz ve elektrik artırımının yansıtılmadığı tabloda, her kalemde fiyatlar tırmandı. Temmuzda memurların artırım oranı yüzde 5.45, emeklilerinin ise yüzde 8.45 olarak gerçekleşti. Daha evvel eksi düzeylerde olan haziran enflasyonunun son 3.5 yılda artıya geçmesi ‘sistem’ tesirini ortaya koydu.

ÜRETİCİNİN MALİYETİ FIRLADI, FİYATLAR ADIM ADIM TIRMANACAK

Gelecek Partili Kerim Rota “Cumhurbaşkanlığı Sistemi’yle 9 yılda oluşması beklenen enflasyon 3 yılda gerçekleşti” dedi. Uzmanlardan ‘zam sağanağı kapıda’ değerlendirmeleri geldi: Üretici fiyat endeksi rekora gidiyor. Tüketici fiyatları daha da yükselecek demektir. Bu enflasyonu yüzde 19’luk faizle tutacağını sanan MB, faiz indirimi bekleyen Külliye’ye hâlâ ‘temmuz-ağustosu görelim, faize bakarız’ diyor mu?

ENFLASYON FIRTINASI

Başkanlık sistemiyle birlikte alınan süratli kararlar mutfaktaki yangını arttırırken, yapılan müdahalelere karşın yangın sönmüyor. Son 3.5 yılda alınan kararlarla birlikte elektrik ve doğal gaza çok artırımlar gelirken, enflasyonda da tablo tıpkı. Haziran ayında enflasyon genel olarak düşüş trendine girerken 2003-2017 ortasında eksi düzeyde olan fiyat artışları 2018-2021 Haziran’da mevcut hükümet devrinde neredeyse görülmemiş düzeyde.

Hükümet iktisatta hayli ‘iyiyiz’ ve ‘uçuşa geçeceğiz’ bildirileri verirken, artırımların gerisi arkası kesilmiyor. Mutfaktaki yangın müdahalelere karşın söndürülemezken, tüketici artık markete girmeye bile korkuyor. 1 Temmuz prestijiyle yapılan elektrik ve doğal gaz artırımları da dikkat çekerken, Temmuz 2021 enflasyonu için sessizlik sürüyor. Başkanlık sistemiyle birlikte süratli kararlar alınıyor lakin, tüketici için olumlu tarafta bir değişiklik görülmedi. Bir gecede özelleşme kararlarına imzalar atılırken öte yandan da artırım furyası durmuyor. 2010 ila 2017 ortasındaki 7 yıllık periyotta elektriğe yüzde 54 artırım yapılmasına karşın yalnızca son 3.5 yıllık dönemde bu oran yüzde 123’ü buldu. Doğal gaz fiyatları ise tıpkı devirde yüzde 93 arttı. Artık de benzeri bir tablo enflasyon bilgilerinde kendini gösterdi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına nazaran, Türkiye’nin enflasyonu Haziran 2021’de bir evvelki yıla nazaran 17,53 artarken, bir evvelki aya nazaran ise 1,94, bir evvelki yılın aralık ayına nazaran yüzde 8,45 arttı. On iki aylık ortalamalara nazaran ise yüzde 14,55 artış gerçekleşti. Mayıs ayında gerileyen enflasyonun kısıtlamaların ortadan kalkmasıyla Haziran’da yüzde 1,5 civarı artması ve yüzde 17’ye yükselmesi bekleniyordu. Lakin enflasyon haziran ayında beklentileri aştı. Açıklanan bu bilgilerle birlikte enflasyon, son 2 yılın en yüksek düzeyine ulaştı. Son yılların en yüksek enflasyonuna ulaşılırken, başkanlık sisteminden sonra da enflasyon ikinci sefer tepe yaptı. Geçmiş yıllara bakıldığında enflasyon daima düşüş gösterirken, 2003-2017 Haziran devrinde artış yüzde 0,76’yı geçmedi. Tersine bu devirde yüzde 1,4’e varan düşüşler bile gerçekleşti. 15 yıllık süreçte ortalama enflasyon -0,15 olurken, başkanlık periyodunda Haziran ayına karşın düşüş görülmedi. 2018 yılında enflasyon birinci kere yüzde 2,61 artarken, artık de ikinci rekor geldi. Son 4 yıllık başkanlık periyodunda de fiyatlardaki ortalama artış yüzde 1,43 olarak kayıtlara geçti.

100 TL’NİN SATIN ALMA GÜCÜ 17 LİRAYA DÜŞTÜ

100 TL’nin satın alma gücünden bahseden Murat Kubilay şunları paylaştı: “100 TL’nin satın alma gücü 2003’ten bugüne 16.9 TL’ye düştü. Yıllık TÜFE yüzde 17,53 ve ÜFE yüzde 42,89. Artırım yağmurunun sonu hala ufukta görünmüyor. Aylık fiyatlar artsa da yıllık enflasyonu düşüyor gösteren baz tesiri önümüzdeki 2 ayda yok. Çarşıda ve istatistiklerde fakirleşmeye devam.” Karar muharriri ve ekonomist Oğuz Demir de “Eğer maliyetlerde bariz bir düşüş olmazsa ki olacak üzere görünmüyor yıllık enflasyonu yine yüzde 20’de göreceğiz. Renkli göstergeler maliyetleri, siyah fiyatları gösteriyorsa enflasyon nereye sarfiyat diye? Ve bu ayki datalarda doğalgaz ve elektrik artırımı ile bu artırımların yarattığı ek maliyetler daha yok” dedi.

EKONOMİSTLER YÜZDE 3,2 HESAPLADI

Akademisyenlerin kurduğu Enflasyon Araştırma Grubu’nun (ENAG) paylaştığı bilgilere nazaran, enflasyon; haziran ayında yüzde 3,28 arttı, altı aylık artış ise yüzde 19,16 oldu. ENAG, tüketici fiyat endeksi (TÜFE) bilgilerini açıkladı. Buna nazaran; TÜİK’in 1,94 olarak açıkladığı haziran ayı enflasyonu 3,28 oldu. ENG’ın araştırmasına nazaran son altı ayda TÜFE’deki artış yüzde 19,16 olarak gerçekleşti. ENAG’in datalarına nazaran, enflasyon sepetinde yer alan meyve-sebzedeki aylık fiyat artışı yüzde 17,23 oldu. Besin başlığında tuzlar ve baharatlar aylık yüzde 4,04, kahvaltılık besinler ise yüzde 0,22 artış kaydetti. Haziran ayında fiyatı en fazla yükselen küme ise yüzde 21,34 ile elektrikli konut aletleri eser kümesi oldu. Düğün dönemi devam ederken bilhassa beyaz eşya ve mobilyadaki artış dikkat çekti. Mobilyada aylık fiyat artış yüzde 16,50 olurken, beyaz eşyada ise yüzde 11,35 olarak gerçekleşti. Mesken paklık gereçlerinin fiyatı ise aylık yüzde 13,86 oldu. ENAG’ın metodoloji konusunda paylaştığı bilgilere nazaran hesaplama formülü ve yaklaşımda fiyat endekslerinin elde edilmesinde ortak standart enflasyon hesaplama metodu kullanılıyor.

ERTELENEN BİR TÜKETİCİ ENFLASYONU VAR

Ekonomistler de TÜİK’in enflasyon datalarını kıymetlendirdi. Toplumsal medya üzerinden yorum yapan ekonomist Prof. Dr. Mehmet Hasan Eken “Haziran 2021 enflasyonu beklentilerin üzerinde açıklandı. Aylık Tüfe yüzde 1,9 yıllık Tüfe yüzde 17,53. Şayet elektrik ve doğal gaz artırımı haziranda açıklansaydı enflasyon daha yüksek olurdu ve memur ve emekliler daha adil bir artırım alacaktı. Aylık Üfe yüzde 4,01 yıllık Üfe ise yüzde 42,89 olarak açıklandı. Üfe-Tüfe makası yüzde 25,36 olarak gerçekleşti. Bunun manası şudur ertelenen bir tüketici enflasyonu var ve gelecekte süratle üst çıkacak. Bu ortada piyasanın Tüfe beklentisi yüzde 1,4 seviyesindeydi. Bu kestirimde bulunanların hepsi sınıfta kalmıştır” diye konuştu. İktisatçı Hayri Kozanoğlu “İşte bu fark yahut makas önümüzdeki aylarda tüketici fiyatlarının düşmeyeceğini hatta artacağını gösteriyor” dedi.

MERKEZ’İN DİĞER DERMANI GÖZÜKMÜYOR?

Ekonomist Uğur Gürses “Yüzde 1,42’lik medyan ‘piyasa beklentisi’ne karşılık yüzde 1,94’lük TÜFE artışı görüldü. ‘Sopa gölgesi’ altındaki kurumlardan gelen ‘piyasa beklentisi’ diye oluşan bir referans anlamsızdır bu ülkede. Haziran ayında yüzde 2,5’luk çekirdek enflasyonla birlikte, son üç aylık çekirdek enflasyon ivmesi yüzde 25’e yaklaştı. Bu enflasyonu yüzde 19’luk faizle tutacağını sanan Banka idaresi, faiz indirimi bekleyen Külliye’ye hala ‘Temmuz-Ağustos’u görelim, faize bakarız’ mı diyor?” tabirini kullandı.

‘FAİZ İÇİN HALA AĞUSTOS MU BEKLENİYOR?

Ekonomist Mahfi Eğilmez “Üretici fiyat endeksi rekora gidiyor. Tüketici fiyatları daha da yükselecek demektir. TCMB’nin faizi artırmaktan diğer dermanı görünmüyor. Fakat tekrar söyleyeyim: Enflasyona gerçek ve kalıcı tahlil arıyorsak faiz artırımıyla değil, hukukun üstünlüğünü sağlayarak başlamak gerek” dedi. Analist Zafer Yükseler de “Hızlı Tüketilen Eserler Fiyat Endeksi (HTFE) Haziran ayında yüzde 1,79 artmıştır. Yıllık artış yüzde 17,81, altı aylık artış ise yüzde 8,54 olmuştur” açıklamasını yaptı.

YURT İÇİNDE MALİYETLER DURMUYOR

Türkiye İstatistik Kurumu bilgilerine nazaran, Yİ-ÜFE, haziranda bir evvelki aya nazaran yüzde 4,01, geçen yılın aralık ayına nazaran yüzde 22,04, geçen yılın birebir ayına nazaran yüzde 42,89 ve on iki aylık ortalamalara nazaran yüzde 25,38 yükseldi. Endüstrinin 4 dalının haziranda yıllık bazda değişimleri, madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 35,34, imalatta yüzde 45,87, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 11,22, su temininde yüzde 28,59 artış olarak gerçekleşti. Bu kümelerin aylık değişimlerine bakıldığında ise madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 2,92, imalatta yüzde 3,78, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 7,46, su temininde yüzde 0,19 artış görüldü. Ana sanayi kümelerinin yıllık değişimleri incelendiğinde, orta malında yüzde 54,89, güçlü tüketim malında yüzde 33,05, dayanıksız tüketim malında yüzde 28,25, güçte yüzde 41,74, sermaye malında yüzde 31,65 artış yaşandı. Bu kümelerin aylık değişimlerine bakıldığında ise orta malında yüzde 4,26, güçlü tüketim malında yüzde 2,56, dayanıksız tüketim malında yüzde 2,57, güçte yüzde 7,28, sermaye malında yüzde 2,51 artış kayıtlara geçti. Yıllık en düşük artış yüzde 10,43 ile giysi eşyasında gerçekleşti.

KISITLAMA KALKTI CÜMBÜŞ FİYATLARI ARTTI

Ana harcama kümeleri prestijiyle haziranda, aylık bazda artışın yüksek olduğu kümeler sırasıyla yüzde 4,5 ile mesken eşyası, yüzde 4,46 ile cümbüş ve kültür, yüzde 3,82 ile lokanta ve oteller oldu. Haziranda aylık bazda düşüş gösteren tek küme yüzde 0,01 ile alkollü içecekler ve tütün olarak kayıtlara geçti. En az artış gösteren ana kümeler yüzde 0,35 ile haberleşme ve yüzde 0,8 ile sıhhat olarak belirlendi. TÜFE’de ana harcama kümelerinde haziranda yıllık bazda en yüksek artış yüzde 26,29 ile ulaştırmada görüldü. Ulaştırmayı yüzde 25,69 ile konut eşyası, yüzde 19,99 ile besin ve alkolsüz içecekler izledi. Haziranda 2020’ye nazaran artışın düşük olduğu ana kümeler sırasıyla yüzde 2,01 ile alkollü içecekler ve tütün kümesi, yüzde 6,13 ile haberleşme, yüzde 7,05 ile giysi ve ayakkabı olarak belirlendi. Haziranda, endekste kapsanan 415 unsurdan 55’inin ortalama fiyatında düşüş gerçekleşirken, 54’ünün ortalama fiyatında değişim olmadı. 306 unsurun ortalama fiyatında ise artış gerçekleşti.

Karar