1915 olaylarının yıl dönümü kabul edilen 24 Nisan, uzun yıllar Türkiye-ABD bağlarında kırılganlık oluşturdu. Liderlerin seçim öncesinde Ermeni lobilerine verdiği ‘soykırım açıklaması’ vaadinin gerçekleşmesine bugüne dek Türkiye’nin diplomatik teşebbüsleri pürüz oldu. Ankara, Carter’ın 1978’de başlattığı, Clinton’ın ise 1993’te kalıcı hale getirdiği ‘açıklama geleneğine’ karşı bu yıl kayıtsız kaldı. Kurumlar bu tarafta bir efor göstermedi, yalnızca ABD’deki Türk STK’ların Joe Biden’a mektubuyla yetinildi.
ERDOĞAN-BIDEN ORTASINDA 88 GÜNDÜR GÖRÜŞME YOK
Biden, seçim sürecinde Trump’tan yana hal alan Erdoğan’la temas kurmadı. 24 Nisan bildirisinde ‘soykırım’ sözünün yer alıp almayacağına Kongre’nin karar vereceği belirtildi. Temsilciler Meclisi ve Senato’nun argümanları destekleyen kararlarına bakıldığında Türkiye yanlısı bir tavsiye beklenmiyor. Uzmanlar, Türkiye’ye yönelik suçlamanın ilgilerde onarılamaz hasara yol açacağını belirtiyor. Türkiye’nin ortak hassasiyeti konusunda iktidar kadar muhalefete, iş dünyasına ve STK’lara da vazife düşüyor.
TÜRKİYE’NİN 24 NİSAN SESSİZLİĞİ
Donald Trump devrinde Rahip Brunson krizi ve S-400 yaptırımlarıyla gerilen Ankara-Washington münasebetlerinde kritik bir viraj olan 24 Nisan da yaklaştı. Her yeni ABD Başkanı’nın seçimden evvel Ermeni lobilerinin takviyesini almak için vadettiği ‘soykırım’ açıklaması bugüne kadar diplomasi ile engellendi. Lakin bu yıl Ermeni argümanlarının sembolik gününe 7 gün kala Ankara’ın hâlâ tesirli bir adım atmaması Biden’in ‘soykırım’ sözünü kullanabileceği tasalarını artırdı.
1915 olaylarının yıldönümü kabul edilen 24 Nisan, uzun yıllar Türkiye-ABD ilgilerinde kırılma noktalarından birini oluşturdu. Liderlerin seçim öncesinde Ermeni lobilerine verdiği ‘soykırım açıklaması’ vaadinin gerçekleşmesine bugüne dek Türkiye’nin diplomatik teşebbüsleri pürüz oldu. ABD liderleri da bugüne kadar 1915 olaylarıyla ilgili ‘Büyük felaket’ sözlerini kullanmayı tercih etti. Bunun birçok nedeni var. Türkiye’nin NATO üyeliği ve ‘stratejik müttefik’ bunlardan yalnızca iki sebepti. Ankara, Carter’ın 1978’de başlattığı, Clinton’ın ise 1993’te kalıcı hale getirdiği ‘açıklama geleneğine’ karşı bu yıl bir hafta kalmasına karşın hala kayda kıymet bir teşebbüste bulunmadı. Kurumlar da bu istikamette bir efor göstermedi. Yeni lider Joe Biden, seçim sürecinde selefi Donald Trump’tan yana hal alan Cumhurbaşkanı Erdoğan’la temas kurmadı. 24 Nisan iletisinde ‘soykırım’ sözünün yer alıp almayacağına Kongre’nin karar vereceği belirtildi. Temsilciler Meclisi ve Senato’nun argümanları destekleyen kararlarına bakıldığında Türkiye yanlısı bir tavsiyenin çıkmayacağı belirtiliyor. Uzmanlar, Türkiye’ye yönelik mümkün bir ‘soykırım’ suçlamasının bağlarda onarılamaz hasara yol açacağı ihtarında bulunuyor. Fakat Türkiye’nin ortak hassasiyeti konusunda iktidar kadar muhalefete, iş dünyasına ve STK’lara da vazife düştüğü vurgusu da yapılıyor.
BU YIL MAKÛS SÜRPRİZ OLABİLİR:
Bu ortada uzmanlar Biden’ın, Beyaz Saray’a yerleşmesinin üzerinden 5 aydan fazla bir vakit geçtiğini lakin Ankara, hala Biden’dan telefon beklerken 24 Nisan’da berbat bir sürprizle karşılaşabileceğini belirtiyor. Yeniden uzmanların tezine nazaran Biden’ın 1915 olaylarına ait Ermeni tezleri için ‘soykırım’ nitelendirmesinde bulunmaya hazırlandığı söz ediliyor. Bu kapsamda ABD’li bir küme senatör, Biden’a, 1915 olaylarını ‘soykırım’ olarak tanıma daveti yapan bir mektup gönderdi. Demokrat Senatör Bob Menendez ile Cumhuriyetçi Senatör John Cornyn’in yaptığı ve 38 senatörün imza attığı mektup, Senato Dış Münasebetler Komitesi tarafından duyuruldu. Mektuptta, Biden’ın geçen yıl yaptığı bir konuşma hatırlatılarak, “Ermeni soykırımı gerçeğini resmen tanıma davetini güçlü biçimde yapmak üzere size yazıyoruz. Geçmişte Ermeni soykırımını soykırım olarak tanımıştınız, artık Lider olarak yeniden birebir şeyi yapmaya çağırıyoruz” denildi. 2019 yılında ABD Kongresi’nin her iki kanadında da kabul edilen “1915 olaylarının soykırım olarak tanınması” istikametindeki karar tasarılarına atıf yapılarak Lider Biden’ın da olayı “soykırım” olarak resmen tanıması istendi.
CENEVRE VE AİHM HATIRLATMASI:
tkurumların sessiz kaldığı süreçte ABD’deki Türk STK’ları Joe Biden’a mektup gönderdi. Türk Amerikan Yönlendirme Komitesi (TASC) tarafından Biden’a gönderilen mektupta “24 Nisan’daki başkanlık bildirinizin Osmanlı-Ermeni trajedisini soykırım cürmü olarak nitelendirmemesi Türk Amerikan toplumu için önemlidir” denildi. Mektupta, TASC’nin Amerika’da Türk, Azerbaycan ve Türkçe konuşan toplumlardan siyasi ve dini geniş bir yelpazede bir milyon kişiyi temsil ettiğine işaret edilerek, Biden’ın ülkedeki mevcut derin ayrılıkları iyileştirme misyonunu destekledikleri kaydedildi. 1885-1919 yılları ortasındaki Ermeni isyanları ve Osmanlı’nın bunlara verdiği karşılıklar sonucu yaşanan trajik can kayıplarından derin ıstırap duyulduğu vurgulanan mektupta “Soykırım suçlamalarından fazla uzlaşmak, aralık katetmek için adil ve uygun bir yoldur” sözü paylaşıldı. Mektupta, BM Cenevre kontratı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına nazaran Ermeni olayının “soykırım” olarak görülmediği hatırlatılarak, “24 Nisan’da iftira atmaktansa, Ermenileri ve Türkleri ortak kökleri üzerine inşa etmek ve karmaşık geçmişle uygun bir halde hesaplaşmak ismine bir ortaya getirmek için liderlik etmeye davet ediyoruz” denildi.
İŞTİRAKİNE BÜYÜK ZİYAN VERİYOR:
Washington merkezli Türk-Amerikan Dernekleri Asamblesi (ATAA) de Biden’a açık bir mektup göndererek, 24 Nisan’da yapacağı açıklamada, Ermeni propagandalarını değil temsil ettikleri yarım milyon Türk kökenli Amerikan toplumunu da dikkate almaları davetinde bulunuldu. Mektupta, tarihin manipüle edilerek yanlış yorumlanması ve milletleri lekeleme eforlarının ABD’deki ve dünyanın her yerindeki Türkleri gücendirdiğinin altı çizilerek, Ermenilerin dayattığı “soykırım” sözü için “Her teşebbüs Türk Amerikan toplumuna ve ABD-Türkiye iştirakine büyük ziyan veriyor” denildi. Osmanlı Ermenileri trajedisi tartışmalarının açık ve titiz formda yapılacak tarihi ve tüzel araştırmalarla çözülebileceği vurgulandı.
Karar
