BİLGEHAN UÇAK

Sunay Akın’ın son oyunu ‘Yüz Yüze’ Mona Lisa tablosuyla başlıyor, Yasal devriyle devam ediyor, akabinde Ulusal Gayret hareketine geliyor. Jön Türkler, Atatürk, Kemalistler, derken Nazım Hikmet’le Sabahattin Ali’nin fotoğrafları… Ve onlara dair birer küçük anekdot. Büyük bir alkış tufanıyla bitiyor oyun… Seyircinin bu çokça alkışladığı Nazım Hikmet ve Sabahattin Ali kısımları üstünde biraz durmak istiyorum.

Öykü şu: Osmanlı’nın birinci doğumevini açan Besim Ömer Paşa, bir gün karşı konakta uyurgezer bir çocuk görür ve yakalar. Sonradan anlarız ki, yakalayarak tahminen de hayatını kurtardığı bu çocuk, geleceğin büyük hikaye müellifi Sabahattin Ali’dir. Esasen Akın da Sabahattin Ali’nin fotoğrafını yansıtırken bir yandan ‘Aldırma gönül aldırma’ dizelerini mırıldanıyor. Alkış, kıyamet…

Bir öteki yerde ise külhanbeyleri işgal İstanbul’unda geceleri sarhoş İngiliz askerlerini dövüyorlar. Olay alışılmış İstiklal Caddesi civarlarında geçiyor. Lakin yürekli genç bir oğlan var. Bir gün, işler aksiye dönüp hepsi yakalanınca o son anda bir bakkalın yardımıyla kurtuluyor. Bakkal da ona “Anadolu’ya gidip Kemalistlere katılmasını” öneriyor. Kemalistlerin ismini birinci kere duyan çocuk da, evet o da Nazım Hikmet, koşarak Anadolu’ya geçip Ulusal Mücadele’de rol alıyor. Meğerse o bakkal da Anadolu’ya silah kaçıran bir vatansevermiş… Anlatılan biçimiyle baktığımız vakit hem Sabahattin Ali’nin hem de Nazım Hikmet’in koyu birer Kemalist olduğu sonucuna varıyoruz. En azından izleyen herkesin ruh hali bu türlü. Sunay Akın, “Ben Kemalistim,” diye tanımlıyor kendini, “Kemalist demek emperyalist işgale karşı çıkmaktan diğer bir şey değildir”.

SABAHATTİN ALİ ÖLDÜRÜLDÜĞÜNDE ÜLKEYİ KİM YÖNETİYORDU?:

Sanki o denli mi? Ben pek o denli olduğunu düşünmüyorum zira gerek Nazım Hikmet gerekse de Sabahattin Ali, ömürlerinin kıymetli bir kısmını hapishanede ve mevt tehdidi altında geçirdiler. Ali’ye Atatürk kendisini affetsin ve memuriyete dönebilsin diye mecburen yazdırılan şiiri Akın bilmiyor olamaz. Bu şiir kadar rejimin entelektüeller üstündeki baskısını anlatan hiçbir şey yoktur. Fakat oyunda asla bahsi geçmiyor. Pekala, Sabahattin Ali’yi kim öldürdü? Sabahattin Ali öldürüldüğünde bu ülkeyi kim yönetiyordu? Katili niçin bulunamadı? Ya Nazım’ı mahpusa tıkan hangi rejimdi? Yalnızca onlar da değil, Halide Edib’i, Refik Halid’i uzaklaştıran diğer bir rejim miydi? Değildi natürel, lakin Akın oyununu bu türlü kurgulamak istemiş.

‘Yüz Yüze’ oyununda bu alanları ütülemeyi tercih etmiş Akın ve bence hiç iyi yapmamış. Evet, bu kurgusal anlatım daha çok alkış getiriyor olabilir lakin Türkiye’ye Oyuncak Müzesini kazandıran Akın’dan daha gözü pek işler beklemek de hakkımız diye düşünüyorum. ‘Kemalistin Kemaliste propagandası’ ile gidilecek bir yer olduğunu sanmıyorum. Akın ayrıyeten oyun boyunca, diyalektiğe sık sık atıf yaptı ve şu kelamı tekrarladı: “Eğer birebir sırada oturan herkes tıpkı formda düşünüyorsa, orada niyet yok demektir.” İşin aslı ben bu değerli kelamının hakikatte anlaşıldığını düşünmüyorum. Oyundan çıkan herkes tıpkı büyünün içinde tıpkı şeyi düşünüyordu çünkü…

‘VATANDAŞ TÜRKÇE KONUŞ!’ AFİŞİNİ UNUTTUK MU?

Sunay Akın’ın ‘Yüz Yüze’sinde musluk başında Kanuni’yi görüyoruz. Akın burada Kanuni’nin etraf duyarlığından kelam ediyor. Mustafa Kemal’i Bandırma vapurunda uğurlamaya bir tek çocuğun geldiğini anlatıyor. Daha sonra, ‘Atatürk’ün kütüphanecisi’ olarak anılacak Nuri Ulusu. Atatürk’ün kaç kitap okuduğu, kitaplarını nasıl taşıdığı ve koruma ettiği… Lakin Lisan İhtilali esnasında yaşananlardan bahis yok, uydurulan sözlerden, Güneş-Dil Teorisinden, Kürtçenin ve öbür lisanların yok sayılmasından, “Vatandaş Türkçe konuş!” afişlerinden, Lozan’a karşın azınlıkların lisanlarını kullanamamasından, iktisadın Türkleştirilmesinden, Varlık Vergisi’nden, bir tek gayrimüslimin vali ya da general olamamasından…

OSMANLI’DAN OSMANLISPOR’A

Sunay Akın, bir şair olarak aforizmaları kullanmayı sever, “Bir milletin zenginliği pay senetleri değil, hissi senetleridir,” sıkıntısı evvelce. ‘Yüz Yüze’ oyununda ise sık sık, “Osmanlı ile Osmanlıspor’u birbirine karıştırmayın,” diyor. Anlıyoruz ki, Osmanlı büyük bir medeniyet ancak Osmanlıspor, iktidarın bize göstermeye çalıştığı TRT dizilerinin vurdulu-kırdılı -ve olağan gerçek dışı- Osmanlısı…

Karar