Evet, yüksek yargıçları atayanlar siyasetçiler olursa ne olur? Siyasetçi dediğim, ister partili Cumhurbaşkanı, ister parlamento üyeleri, fark etmez.

ABD’de Yüksek Mahkeme üyelerini partili liderler atıyor.

Fransa’da, Almanya’da, İtalya’da yüksek yargı ve HSK üyelerinin atanmasında yürütme erki ve parlamentolar çok tesirlidir.

Madem bu türlü, bizde de olmasında ne sakınca var?

Çok sakınca var, yakından bakalım…

TRUMP’IN SEÇTİĞİ YARGIÇLAR

Amerika’da, Trump yanlısı Cumhuriyetçi Partili Teksas Savcısı Ken Paxton dört eyaletteki seçim sonuçlarına Yüksek Mahkeme nezdinde itiraz etti. 18 Cumhuriyetçi eyalet savcısı da onu desteklemişti.

Yüksek Mahkeme yargıçları Lider tarafından atandığı için, birden fazla Cumhuriyetçi muhafazakar hukukçulardır. Dahası, 9 üyeden son üçü Trump tarafından atanmıştır.

Buna karşın oybirliğiyle itirazı reddettiler!

İtiraz baştan sakattı, hukuk profesörleri alay etmişlerdi.

Yargıçlar ideoloji gözlüğü takmadılar, “bizden” diye bakmadılar. ‘Beni Trump atadı’ diye bir minnet, bir itt hissine da kapılmadılar. Hukukun gereğini yaptılar!

Her zamanki kabalığıyla Trump Yüksek Mahkeme’yi “bilgelikten yoksun” ve “cesaretsiz” diye aşağıladı.

WSJ’de Senatör Ben Sasse’ın şu kelamları yargıya güvenmenin vatandaşlar için nasıl yüksek bir kıymet olduğunu tabir ediyor:

“Hukuk devletine değer veren bütün Amerikalılar, Trump’ın atadığı üç üye dahil, Yüksek Mahkememiz bu saçma belgeyi kapattı diye huzur duyabilirler.”

Vatandaşına bu türlü huzur ve inanç hissi verebilmek yargıçlar için ne büyük bir onurdur, değil mi?

SİSTEM AYIKLIYOR

Bunun sebepleri var: Evvela yargının ve yargıcın bağımsız ve tarafsız olması gerektiğine dair güçlü ve esaslı bir kültür…

Rastgele bir ideoloji, bir dava hukuktan üstün sayılıyorsa orada bu kütür gelişmez, bilakis hukuk araç seviyesine düşer, yargıç da alet…

Amerika’da kuruluşundan beri kuvvetler ayrılığı ve yargı bağımsızlığı cumhuriyetin ve siyasi kültürün temel özelliklerinden biridir.

İkicisi ve tahminen daha kıymetlisi, sistemin yargıca bağımsız olma onurunu ve teminatını vermesidir. ABD’de liderin atamaları Kongre’nin kontrolünden geçer. Adaylar Senato’da kamuya açık olarak sorgulanır: Özel ve mesleksel hayatında bir toz zerresi varsa, ortaya çıkar. Bu sayede Liderler, “sadakat”cilt çok “liyakat”i gözetme, Kongre’den geçebilecek ölçülü ve pak isimleri seçme gereksinimini duyarlar.

1987’de Reagan çok politize Robert Bork’u Yüksek Mahkeme’ye atamak istedi, kendi partisinden bile itirazlar gelmesi üzerine ölçülü yargıç Anthony Kennedy’i aday gösterdi ve Senato’da oybirliğiyle onaylandı.

2005’te Bush, danışmanı Harriet Meirs’ı aday göstermek istedi, “hukuk bilgisi yetersiz” diye tenkitler geldi, onun yerine aday gösterdiği yargıç Samuel Alito Senato’da onaylandı.

Orada bu türlü bir ayıklama düzeneği var.

Yargıçlar ömür uzunluğu atandıkları için, siyasi konjontüre nazaran çabuk değişmeyeceği üzere gelecek beklentisi duymadan da karar verirler.

BİZDE NASIL?

2017’de Trump’ın Yüksek Mahkeme üyeliğine aday gösterdiği muhafazakar yargıç Neil Gorsuch, Senato’da sorgulanırken, nasıl imrenmiştim bilemezsiniz; bizde de yüksek atamalar “Gazi Meclis” tarafından bu türlü didik dedik sorgulansa diye…

Gorsuch saygın bir hakimdir; hala üyedir ve Trump’ın itirazını reddetmiştir. Senato’da hukuk bilgisi sorgulanırken şöyle demişti:

“Bizim anayasamızın dehası, kuvvetler ayrılığıdır.”

Fransa’da “küçük adam” Sarkozy “Ermeni soykırımını inkar etmek suçtur” diye kanun çıkarmıştı. Üyelerinin bir kısmı direkt siyaset kökenli olan Fransız Anayasa Kurulu, Sarkozi’nin atadığı üyeler dahil, bu kanunu iptal etti. (28 Şubat 2012)

Artık bağımsız yargı Sarkozy’yi yargılıyor, yolsuzluk hatasından.

Almanya’da, Japonya’da niçin yargı hengameleri yok; itimat var da ondan.

Bizde yargı bağımsızlığı kültürü mlesef zayıftır.

Bizde yargıyı tarafsız ve bağımsız yapacak kontrol süzgeçlerine, CB sisteminde yer verilmemiştir.

Partili cumhurbaşkanının atamalarında Meclis’in hiç lakin hiç kontrolü yoktur.

Ve kaygı ediyorum, yeni atamalarla daha da mı bozuluyor diye!

Karar