ABD’de başkanlık koltuğu değişeli 2,5 ay oldu ama hala Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın beklediği telefon gelmedi. ABD Lideri Joe Biden birçok ülkenin önderiyle telefon görüşmesi yaparken Türkiye’yi şimdi aramadı. Bu durum Türkiye’de tartışıldığı üzere Washington’da da tartışılıyor.
Voice of America’ya (VOA) konuşan Washington Enstitüsü Türkiye Uzmanı Soner Çağaptay, Türkiye’nin Amerika’da misyona gelen liderlerin birinci aradığı 10 ülke ortasında yer aldığını, bu sayede iki önder ortasında şahsi bağlantı başlayıp, kimya oluştuğunu, lakin Biden periyodunda çeşitli nedenlerle hükümetlerin ortasının iyi olmadığını söylüyor.
“BIDEN’IN ELİ BİRAZ DAHA KUVVETLİ”
Çağaptay’a nazaran iki taraf da birbirinden kendi durumuna yakınlaşmasını istiyor. Washington S-400’ler konusunda adım beklerken, Ankara YPG konusunda verilen kelamların tutulmasını istiyor. Fakat Çağaptay’a nazaran ABD’nin çabuk etmediği bu görüşme için eli şu nedenlerle güçlü:
“Biden’ın eli biraz daha kuvvetli. Zira Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çok istediği bir gelişme var. O da telefon görüşmesi. Bilhassa piyasaların telkin edilmesi açısından çok kıymetli. Türkiye’ye tekrar yabancı yatırımcıların çekilmesi açısından çok değerli bir adım. Pandemi sonrasında sanırım Cumhurbaşkanı iktisadın katlanarak büyümesini istiyor, tabanını tekrar genişletmek için. Türkiye doğal kaynakları kıt olan, dışarıdan gelen yabancı sermayeyle büyüyen bir ülke olduğu için Biden-Erdoğan ortasındaki görüşme bilhassa piyasalara verilecek bildiriler açısından çok kıymetli. Yani yalnızca sembolik değil, ekonomik büyümenin geri dönmesi açısından değerli bir görüşme.”
S-400 KRİZİNE UYGUR TÜRKLERİ İLE TAHLİL
Çağaptay, iki ülke alakalarının bir numaralı çıkmazı S-400’lerin Rusya’ya iadesinin mümkün olmadığını hatırlatıyor. Bu nedenle krizi aşmanın formülü olmadığını lakin farklı işbirliği alanı açarak S-400’lerin unutturulabileceğini belirtiyor ve şunları söylüyor:
“Herhalde tek tahlil madem bunun iadesi mümkün değil. Bu sistem Türk toprakları dışına çıkmadıkça da Türk-Amerikan bağlarında düzelme olması mümkün değil. Bu sorunu ileri ötelemek. Şu anda her iki tarafın diplomatları da son derece işin ehli beşerler, bunu yapabilecek durumdalar. Ya da yepisyeni bir iş birliği alanı açıp ki Çin’in bence bunun yeri olabilir S-400 konusunu unutturmak. Washington’da Çin hakikaten kıymetli bir sorun. Türkiye’nin bu husustaki iradesinin en zayıf olduğunu düşünüyorum. Uygurlara yapılan zulme karşı Ankara Washington ile bir arada durduğu takdirde işte o vakit Washington, Kongre, Savunma Bakanlığı S-400 problemini unutabilir üzere geliyor. Aksi takdirde bu problem herhalde ötelenecek, ileriye ertelenecek. Fakat ne yazık ki sorun ortadan kalmayacak üzere görünüyor.”
“KUANTUM SIÇRAMASI YARATABİLİR”
Çin’in Amerika açısından kendisine karşı askeri, siyasi ve ekonomik olarak tehdit oluşturabileceğini düşündüğü tek ülke ve global tehdit olarak gördüğünü belirten Çağaptay, Çin konusunda Türkiye ile Amerika ortasında işbirliği yeri oluşmasının başka tüm badirelerin aşılmasına yol açabilecek bir “kuantum sıçraması” ortaya çıkartabileceğini savunuyor ve ekliyor:
“Ama soru şu. Ankara Çin’de ipleri atmak için hazır mı? Uygurlar konusunda Uygurlara yapılan zulmü kabul etmek mümkün değil. Ancak bu bahiste Ankara’nın çok sessiz kaldığını görüyoruz. Kıymetli bir tartışma konusu.”
“İKİ TARAF DA İLGİLERDE KIRILMA İSTEMİYOR”
Çağaptay, iki ülke bağlarının her hususta olumsuz olmadığını da şöyle tabir ediyor: “Ben Türk-Amerikan bağlarında bir kırılma beklemiyorum. Ne Ankara ne de Washington bir kırılma ya istek ediyor. Münasebetlerde Washington bir yandan farklılıkları yönetim etme yani S-400 sorunu ya da YPG üzere iki tarafın üzerinde hemfikir olmadığı hususlarda farklılıkları yönetim etme, bir yandan yeni işbirliği imkanları bulma üzerine odaklanmış durumda. Afganistan’daki barış görüşmelerine Türkiye’nin konut sahipliği yapmış olması, Suriye de işbirliği alanı olabilir. Esat rejimine karşı Libya ya da Güney Kafkaslarda Rusya’ya karşı işbirliği olabilir.”
RUSYA-UKRAYNA GERGİNLİĞİNDE İSTİKRAR SİYASETİ
Rusya’yla Ukrayna ortasında yaşanan gerginlikte Karadeniz’in güney komşusu olan NATO üyesi Türkiye’nin alacağı konumu da kıymetlendiren Çağaptay, Montrö Anlaşması’nın Türkiye lehine, Karadeniz’in de Türkiye ile Rusya tarafından ortak yönetim edilen bir alan olduğunu, Türkiye’nin Kırım’da rejim değişikliği istemeyeceğini vurguluyor:
“Aslında ABD’nin istediği Karadeniz’de Rusya’ya karşı artan bir NATO varlığı. Ben bu hususta Ankara’nın istikrar siyasetini izlemeye devam edeceğini düşünüyorum. Montrö’yü değiştirmeyeceğini, değiştirmek istemeyeceğini lakin Ukrayna ve Kırım konusunda lakin Ankara Washington’da çalışacak.
Amerika Lideri Biden’ın stratejilerinden birisi Putin’e karşı daha ofansif bir dış siyaset izlemek. İşte bunun da Ukrayna, Gürcistan, Doğu Avrupa üzere boyutları var. Türkiye esasen bir müddettir İHA’lar satarak, teknoloji paylaşımı konusunda Ukrayna’ya yardımcı oluyordu. Ukrayna konusunda önemli iş birliği bekliyorum. Kırım konusunda Türkiye’nin hassasiyeti son derece anlaşılır.”
WASHINGTON’IN 24 NİSAN AÇIKLAMASI FARKLI OLUR MU?
Amerika’da 1915 olaylarını soykırım olarak niteleyen Ermeni Tasarısı kongrenin üst kanadı senatoda 2019’da kabul edilmişti. Bilhassa Demokrat partili liderler periyodunda, 1915 olaylarının yıl dönümü için “soykırım” sözünün kullanılma ihtimali daha sık gündeme geliyor. Soner Çağaptay, Biden periyodunda bunun evvelki yıllara nazaran gündeme gelme ihtimalinin yüksek olduğunu söz etti:
“Biden Kampanya devrinde bu mevzuda kelam verdi. 24 Nisan’da Ermeni soykırımını tanıyacağını söyledi. Yüksek bir ihtimal bence. Bilhassa Türk-Amerikan ilgilerinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’la Amerika Lideri ortasındaki eski kimyanın yakalanmamış olmasının da tesiriyle. Eski kimya neydi? Amerika Lideri seçildiğinde birinci aradığı 10 ülke ortasında Türkiye olurdu. O önderler ortasında şahsi bağ ve başlatır, kimya oluşurdu. Bu da münasebetlerdeki problemlerin iki başkan ortasında halledilmesinin yolunu açardı. Bu artık yok. Bunun olmamasının çeşitli sebepleri var. Biden takımı içinde Türkiye’de bahsedilen demokrasi paketi konusunda örneğin ‘Biz bu sineması daha evvel gördük’ saptaması var. Savunma Bakanlığı içinde S-400 alımı konusunda büyük kaygılar var. Kongre’de bunlardan müteşekkil ve öbür faktörlerin tesiriyle Türkiye aleyhtarı epeyce önemli bir hava var. Bunların hepsinin tesiriyle tahminen de bu sene birinci sefer yüzde 50’den fazla baht var diyebiliriz.”
Karar
