HAVA ASAL | KARAR

Kolaylaştırılmış kısa çalışma ödeneği uygulaması, Fesih yasağı, İşverence tek taraflı uygulanan fiyatsız müsaade ve fiyatsız müsaade nakdi fiyat dayanağı, 7252 sayılı olağanlaşma teşviki, 17256 sayılı istihdama dönüş teşviki, 27256 sayılı ek istihdam teşviki uygulamaları koronavirüs salgını nedeniyle hayatımıza girmişti. Daha evvel yaşamadığımız bu uygulamalar ve teşvikler 1 Temmuz prestiji ile kaldırıldı.

Yaklaşık bir buçuk yıl süren pandemi uygulaması devrini kıdem tazminatlarına tesirinin ne olacağı sorusu hem çalışanlar hem de patronlar için karşılık bekleyen en büyük soru. Kıdem tazminatı hesabı ne olacak? Fiyatsız müsaade ve kısa çalışma ödeneği mühleti kıdem tazminatı hesabında sayılacak mı sayılmayacak mı? Bu periyotta emekçilerin emekli olabilmesi için yatırılması gereken sigorta primleri yatırılmadı. Bu mevzuda bir düzenleme yapılacak mı yapılmayacak mı? Çalışanlar olağanda emekli olması gereken mühletten bir yıl sonra mı emekli olacaklar yoksa pandemi mühletince ödenmeyen sigorta günleri için geriye dönük borçlandırma yapılacak mı? İşte Toplumsal Güvenlik Uzmanı Sertaç Sedat Köksal’ın değerlendirmeleri ve karşılaşılacak sıkıntılar ile ilgili öngörüleri…

Sertaç Sedat Köksal

PATRONLAR ‘İŞE DÖN DAVETİ’ YAPMADAN İŞTEN ÇIKARIYORLAR

Fesih yasağı kalktı ve patronlar pandemi koşullarında ekonomik şartların olumsuz geliştiğini ve işlerinin iyi gitmediğini öne sürerek çalışanları çıkartmaya başladılar. İşten çıkartırken de pandemi periyodundaki müddetleri bu kıdem tazminatını muaf tutarak personelleri çıkarmak istiyorlar.

Burada şöyle bir uyanıklık yapmak isteyen kimi patronlar de var. Fesih yasağı periyodunda fiyatsız müsaadeye çıkarılan çalışanların 1 Temmuz’da işbaşı yapması gerekiyor. Personeller patronları tarafından işe davet edilmediği için işe başlamıyorlar. Patronlarda 1 Temmuz’da işe gelmeyen çalışanları devamsızlık yaptıkları münasebeti ile tazminatsız işten çıkartma yolunu seçiyorlar.

Burada değerli olan konu şu patronların 1 Temmuz’da ya da sonrasında ne vakit işbaşı yapacaklarını personellere yazılı olarak duyurmaları gerekir. Yazılı davete icabet etmeyen personelleri lakin devamsızlıktan ötürü çıkartabilirler.

Çalışanların bu bilgiden haberleri olmadığı için güya devamsızlık yaptık patron de bizi işten çıkarmakta haklıdır diye bir görüş oluyor. Emekçilerin bu duruma karşı uyanık olması gerekiyor. Yani patron emekçiye devamsızlık yaptın diye bir ihtarname gönderirse personel de karşılığında sen beni işe yazılı bir biçimde davet etmedin ki demeli.

BİR DÜZENLEME YAPILMAZSA YÜZBİNLERCE KİŞİ BİR YIL GEÇ EMEKLİ OLACAK

Salgın devrinde ödenmeyen sigorta primleri için de bir düzenleme yok. Kısa çalışma ödeneği yahut fiyatsız müsaade devrinde yalnızca genel sıhhat sigortaları için gerekli olan primler ödendi. Bireylerin emeklilik için işe yarayacak olan primler ödenmedi. Bunun için de geriye dönük borçlanma üzere bir düzenleme yapılmadı. Yani kişi bir yıldır kısa çalışma ödeneğinde ise bir sene daha geç emekli olacak. Kamuoyu ve vatandaşlar bir düzenleme bekliyor fakat bu bahis ile ilgili şimdi bir çalışma yok.

1 TEMMUZ PRESTİJİ İLE PATRONLAR BÜYÜK BİR MALİ YÜK İLE KARŞI KARŞIYALAR

Kısa Çalışma Ödeneği ve fesih yasağı müddetince patronlar kısa çalışma ödeneğinden faydalandırdıkları personeller için rastgele bir sigorta primi ya da fiyat ödeme yükümlülüğe sahip değildi. Keza fiyatsız izine çıkarılan çalışanlarda de durum birebirdi. Kısa çalışma ödeneği ve nakdi fiyat dayanağı uygulamasından yararlanan patronlar çalışanlarını ya kısmi çalıştırıyorlardı ya da çalıştırmıyorlardı. Ve bu ortada çalıştırılmayarak geçen müddette patronlar personellere maddi olarak bir ödeme yapmıyorlardı ve rastgele bir sigorta primi de yatırmıyorlardı.
1 Temmuz prestiji ile patronlar çalıştırılsın ya da çalıştırılmasın çalışanlara fiyat ve sigorta primi ödemesi yapmak durumunda kaldı. İş yapamayan patronlar karşılaştıkları mali yükümlülükten kurtulmak için çalışanlarını ya fiyatsız müsaadeye çıkarıyor ya da içeride kaldıysa yıllık müsaadelerini kullandırıyor.

PANDEMİ 2 KÜMESİ MAĞDUR ETTİ

Pandemi periyodundaki uygulamalardan mağdur olan iki tane küme var . Birincisi fesih yasağı başlamadan evvel işe girişi yapılıp da şimdi deneme müddeti tamamlanmadan pandemi şartlarına giren çalışanları bulunan patronlar, ikincisi de uzun yıllar çalışmış olan ve fesih yasağı periyodunda de kısa çalışma ödeneğine alından ya da fiyatsız müsaadeye çıkarılan personellerdir.
Bu bahiste mevzuatta ya da içtihatta bir netlik yok. Bundan sonraki devirde oluşacak işten çıkarmalarda pandemi fiyatsız izine çıkarılan sigortalıların bu müddetlerde geçen vakitlerini yıllık müsaade müddetleri hesaplanırken ya da işten ayrılışları yapılacağı vakitte kıdem tazminatları hesaplanırken dikkate alınıp alınmayacağı net değil.

Yani personeller işten çıkarılmasa bile yıllık müsaade müddetleri hesap edilirken pandemi fiyatsız müsaade mühletleri (nakdi fiyat takviyesi aldıkları süreler) yıllık müsaade hesabında sayılacak mı sayılmayacak mı? burası bir muamma. Bu durumun tartışıldığı bilimsel ortamlarda iki farklı görüş var. Birinci görüş emekçinin isteği dışında bir fiyatsız müsaade uygulanması olduğu için hem kıdem tazminatı hesabında hem de yıllık müsaade fiyatı hesaplanırken bu mühletlerin dikkate alınması gerektiği istikametinde.

Öbür bir görüşte emekçileri işten çıkarmak isteyen patronların fesih yasağı sebebi ile iş akitlerinin sonlandırılamamasından kaynaklı yani kendi istekleri dışında oluşan bir durumdan ötürü bu müddetlerin kıdemden sayılmaması istikametinde. Tartışmalarda ağır basan görüş bu tarafta.

Şöyle düşünelim siz bir patronsunuz ve işçinizden şad değilsiniz. Ve ya öbür bir sebepten ötürü emekçiyi işten çıkarmak istiyorsunuz yasa size deneme müddetinde ihbar mühleti hariç her hangi bir tazminat ödemeden emekçiyi işten çıkarma hakkı tanıyor fakat fesih yasağı olduğu için bu hakkı kullanarak işten çıkarırsanız emekçiyi bir brüt taban fiyat meblağında bir ceza ödemek durumundasınız. Siz bu cezadan kaçmak için çıkış vermiyorsunuz. Kıdem müddeti hesaplanırken bu emekçiyi çalıştırmadığınız devir dikkate alınırsa hem daha fazla ihbar tazminatı hem de kıdem tazminatı ödemek durumunda kalacaksınız. Bu patronlar açısından olumsuz bir durum.

YILLIK MÜSAADE MÜDDETLERİ DAHA GEÇ DEVREDECEK

Çalışanlar açısından da bakınca bu müddetler sayılmazsa fesih yasağının olduğu devirde pandemi fiyatsız izinde geçen mühletler nedeniyle yıllık müsaade mühletleri daha geç devredecek, bir seneyi aşan fiyatsız müsaade devrinde geçen müddetler için kıdem tazminatlarından o mühlet kadar mahrum kalma durumu kelam konusu olacak.

Şayet emekçi kısa çalışma ödeneği aldıysa bu müddet kıdem tazminatı ve yıllık müsaade müddeti hesaplamasında dikkate alınıyor. Burada asıl mağdur olanlar pandemi fiyatsız müsaadeye ayrılan şahıslar olacak.

Karar