HAVA ASAL | KARAR

Kolaylaştırılmış kısa çalışma ödeneği uygulaması, Fesih yasağı, İşverence tek taraflı uygulanan fiyatsız müsaade ve fiyatsız müsaade nakdi fiyat takviyesi, 7252 sayılı olağanlaşma teşviki, 17256 sayılı istihdama dönüş teşviki, 27256 sayılı ek istihdam teşviki uygulamaları koronavirüs salgını nedeniyle hayatımıza girmişti. Daha evvel yaşamadığımız bu uygulamalar ve teşvikler 1 Temmuz prestiji ile kaldırıldı.

Yaklaşık bir buçuk yıl süren pandemi uygulaması periyodunu kıdem tazminatlarına tesirinin ne olacağı sorusu hem personeller hem de patronlar için yanıt bekleyen en büyük soru. Kıdem tazminatı hesabı ne olacak? Fiyatsız müsaade ve kısa çalışma ödeneği müddeti kıdem tazminatı hesabında sayılacak mı sayılmayacak mı? Bu periyotta emekçilerin emekli olabilmesi için yatırılması gereken sigorta primleri yatırılmadı. Bu mevzuda bir düzenleme yapılacak mı yapılmayacak mı? Çalışanlar olağanda emekli olması gereken müddetten bir yıl sonra mı emekli olacaklar yoksa pandemi mühletince ödenmeyen sigorta günleri için geriye dönük borçlandırma yapılacak mı? İşte Toplumsal Güvenlik Uzmanı Sertaç Sedat Köksal’ın değerlendirmeleri ve karşılaşılacak meseleler ile ilgili öngörüleri…

Sertaç Sedat Köksal

PATRONLAR ‘İŞE DÖN DAVETİ’ YAPMADAN İŞTEN ÇIKARIYORLAR

Fesih yasağı kalktı ve patronlar pandemi kurallarında ekonomik şartların olumsuz geliştiğini ve işlerinin iyi gitmediğini öne sürerek personelleri çıkartmaya başladılar. İşten çıkartırken de pandemi devrindeki mühletleri bu kıdem tazminatını muaf tutarak personelleri çıkarmak istiyorlar.

Burada şöyle bir uyanıklık yapmak isteyen kimi patronlar de var. Fesih yasağı devrinde fiyatsız müsaadeye çıkarılan personellerin 1 Temmuz’da işbaşı yapması gerekiyor. Emekçiler patronları tarafından işe davet edilmediği için işe başlamıyorlar. Patronlarda 1 Temmuz’da işe gelmeyen çalışanları devamsızlık yaptıkları münasebeti ile tazminatsız işten çıkartma yolunu seçiyorlar.

Burada değerli olan konu şu patronların 1 Temmuz’da ya da sonrasında ne vakit işbaşı yapacaklarını çalışanlara yazılı olarak duyurmaları gerekir. Yazılı davete icabet etmeyen personelleri fakat devamsızlıktan ötürü çıkartabilirler.

Personellerin bu bilgiden haberleri olmadığı için güya devamsızlık yaptık patron de bizi işten çıkarmakta haklıdır diye bir görüş oluyor. Personellerin bu duruma karşı uyanık olması gerekiyor. Yani patron çalışana devamsızlık yaptın diye bir ihtarname gönderirse personel de karşılığında sen beni işe yazılı bir biçimde davet etmedin ki demeli.

BİR DÜZENLEME YAPILMAZSA YÜZBİNLERCE KİŞİ BİR YIL GEÇ EMEKLİ OLACAK

Salgın periyodunda ödenmeyen sigorta primleri için de bir düzenleme yok. Kısa çalışma ödeneği yahut fiyatsız müsaade devrinde yalnızca genel sıhhat sigortaları için gerekli olan primler ödendi. Bireylerin emeklilik için işe yarayacak olan primler ödenmedi. Bunun için de geriye dönük borçlanma üzere bir düzenleme yapılmadı. Yani kişi bir yıldır kısa çalışma ödeneğinde ise bir sene daha geç emekli olacak. Kamuoyu ve vatandaşlar bir düzenleme bekliyor lakin bu mevzu ile ilgili şimdi bir çalışma yok.

1 TEMMUZ PRESTİJİ İLE PATRONLAR BÜYÜK BİR MALİ YÜK İLE KARŞI KARŞIYALAR

Kısa Çalışma Ödeneği ve fesih yasağı müddetince patronlar kısa çalışma ödeneğinden faydalandırdıkları emekçiler için rastgele bir sigorta primi ya da fiyat ödeme yükümlülüğe sahip değildi. Keza fiyatsız izine çıkarılan çalışanlarda de durum birebirdi. Kısa çalışma ödeneği ve nakdi fiyat dayanağı uygulamasından yararlanan patronlar çalışanlarını ya kısmi çalıştırıyorlardı ya da çalıştırmıyorlardı. Ve bu ortada çalıştırılmayarak geçen müddette patronlar emekçilere maddi olarak bir ödeme yapmıyorlardı ve rastgele bir sigorta primi de yatırmıyorlardı.
1 Temmuz prestiji ile patronlar çalıştırılsın ya da çalıştırılmasın emekçilere fiyat ve sigorta primi ödemesi yapmak durumunda kaldı. İş yapamayan patronlar karşılaştıkları mali yükümlülükten kurtulmak için çalışanlarını ya fiyatsız müsaadeye çıkarıyor ya da içeride kaldıysa yıllık müsaadelerini kullandırıyor.

PANDEMİ 2 KÜMESİ MAĞDUR ETTİ

Pandemi periyodundaki uygulamalardan mağdur olan iki tane küme var . Birincisi fesih yasağı başlamadan evvel işe girişi yapılıp da şimdi deneme mühleti tamamlanmadan pandemi şartlarına giren emekçileri bulunan patronlar, ikincisi de uzun yıllar çalışmış olan ve fesih yasağı devrinde de kısa çalışma ödeneğine alından ya da fiyatsız müsaadeye çıkarılan emekçilerdir.
Bu hususta mevzuatta ya da içtihatta bir netlik yok. Bundan sonraki periyotta oluşacak işten çıkarmalarda pandemi fiyatsız izine çıkarılan sigortalıların bu müddetlerde geçen vakitlerini yıllık müsaade mühletleri hesaplanırken ya da işten ayrılışları yapılacağı vakitte kıdem tazminatları hesaplanırken dikkate alınıp alınmayacağı net değil.

Yani çalışanlar işten çıkarılmasa bile yıllık müsaade mühletleri hesap edilirken pandemi fiyatsız müsaade müddetleri (nakdi fiyat dayanağı aldıkları süreler) yıllık müsaade hesabında sayılacak mı sayılmayacak mı? burası bir muamma. Bu durumun tartışıldığı bilimsel ortamlarda iki farklı görüş var. Birinci görüş çalışanın isteği dışında bir fiyatsız müsaade uygulanması olduğu için hem kıdem tazminatı hesabında hem de yıllık müsaade fiyatı hesaplanırken bu müddetlerin dikkate alınması gerektiği istikametinde.

Başka bir görüşte personelleri işten çıkarmak isteyen patronların fesih yasağı sebebi ile iş akitlerinin sonlandırılamamasından kaynaklı yani kendi istekleri dışında oluşan bir durumdan ötürü bu müddetlerin kıdemden sayılmaması istikametinde. Tartışmalarda ağır basan görüş bu tarafta.

Şöyle düşünelim siz bir patronsunuz ve işçinizden şad değilsiniz. Ve ya öteki bir sebepten ötürü emekçiyi işten çıkarmak istiyorsunuz yasa size deneme müddetinde ihbar mühleti hariç her hangi bir tazminat ödemeden emekçiyi işten çıkarma hakkı tanıyor ancak fesih yasağı olduğu için bu hakkı kullanarak işten çıkarırsanız emekçiyi bir brüt taban fiyat fiyatında bir ceza ödemek durumundasınız. Siz bu cezadan kaçmak için çıkış vermiyorsunuz. Kıdem mühleti hesaplanırken bu emekçiyi çalıştırmadığınız periyot dikkate alınırsa hem daha fazla ihbar tazminatı hem de kıdem tazminatı ödemek durumunda kalacaksınız. Bu patronlar açısından olumsuz bir durum.

YILLIK MÜSAADE MÜHLETLERİ DAHA GEÇ DEVREDECEK

Emekçiler açısından da bakınca bu müddetler sayılmazsa fesih yasağının olduğu periyotta pandemi fiyatsız izinde geçen müddetler nedeniyle yıllık müsaade mühletleri daha geç devredecek, bir seneyi aşan fiyatsız müsaade devrinde geçen mühletler için kıdem tazminatlarından o müddet kadar mahrum kalma durumu kelam konusu olacak.

Şayet personel kısa çalışma ödeneği aldıysa bu müddet kıdem tazminatı ve yıllık müsaade mühleti hesaplamasında dikkate alınıyor. Burada asıl mağdur olanlar pandemi fiyatsız müsaadeye ayrılan şahıslar olacak.

Karar