Üniversite Araştırmaları Laboratuvarı'nın (ÜniAr) yaptığı araştırma, Türkiye'nin yükseköğretimdeki eğitim kalitesini yine gündeme getirdi. ÜniAr, 194 üniversiteden 56 bin öğrenci ve akademisyene çeşitli sorular sorularak adeta yükseköğretimin röntgenini çekti, ortaya çarpıcı sonuçlar çıktı. 

“ÜNİVERSİTEDE EĞİTİM LİSE DÜZEYINE İNDİ”

2 başka araştırmada yer alan kimi tespitler şöyle: 

“Üniversiteler kendilerini olduğundan iyi göstererek öğrenciye beklenti tuzağı kuruyor. Pek çok üniversitede eğitim lise düzeyine indi.

Akademik kültür, derslerde öğrenmenin gerçekleşip gerçekleşmediğine odaklanmak yerine yalnızca imtihana indirgendi.

Akademisyenlerse akademik açıdan kendilerini orta düzeyde özgür olarak görüyor. Üniversitelerin idaresinden şad değiller ve ağır halde tükenmişlik hissiyle mutsuzluk yaşıyorlar.

Üniversitelerine ilişiklik ve bağlılık hissi beslemiyorlar. Ayrıyeten üniversite idarelerinin siyasi angajmanından rahatsızlar.“

Devlet ve vakıf üniversitelerindeki öğrencilerin memnuniyetinin temel alındığı Türkiye Üniversite Memnuniyet Araştırması'nda tahsil imkAn ve kaynaklarının zenginliği, yerleşke ve ömrün doyuruculuğu, akademik dayanak ve ilgi, kurumun idare ve işleyişi üzere kategorilerde üniversiteler sıralamaya kondu. 'Akademik Ekoloji' başlığını taşıyan öbür araştırmadaysa akademisyenlerin gözünden üniversitelerle ilgili tespitler yapıldı, memnuniyet sıralamalarına yer verildi.

“TEMEL SORUN TAHSIL DENEYİMİNDE”

2016'dan bu yana kelam konusu araştırmayı gerçekleştiren akademisyenlerden Akdeniz Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Engin Karadağ, VOA Türkçe'ye konuştu.

Karadağ “Temel sorun tahsil tecrübesinde. Öğrencilerimiz çok iyi eğitim alamadıklarını, derslerde öğrenmenin gerçekleşip gerçekleşmediğine pek odaklanılmadığını söylüyor. Yerleşkenin içindeki üniversite hayatının doyuruculuğunda da sorunlar var. Devlet üniversitelerindeki öğrenciler en çok öğrenci kulüplerinin varlığı ve işleyişlerini sorunlu görüyor. Toplumsal, kültürel ve sportif aktiflikleri çabucak hemen yok derecesinde görüyorlar” dedi.

“E-5 ÜNİVERSİTESİ TABİRİ DOĞDU”

Bilhassa Anadolu'daki birçok devlet üniversitesinin yerleşkesinin kent dışına yapılmasının ulaşım sorunu yarattığını belirten Karadağ “Devlet üniversitelerinde kamu kaynakları kullanıldığı için yerleşke imkanlarında eksiklik çok fazla yok. Fakat vakıf üniversitelerinin kimilerinin üniversite manasında bir yerleşke yapısı dahi yok. Örneğin; İstanbul'daki vakıf üniversiteleri için 'E-5 üniversitesi' tabiri doğdu. Gebze'den Edirne çıkışına kadar 20-25 tane üniversite tabelası var. Hasebiyle bu alanlarda da toplumsal tesisleri olamıyor. Hatta konaklama imkanları da bir sorun haline geliyor” diye konuştu.

“REKLAMLARLA BEKLENTİ TUZAĞI KURULUYOR”

Karadağ şöyle devam etti: Kimi öğrenciler üniversitelerin yerleşkelerini gezip görmeden internet sitelerine yahut reklamlarına yöneliyor. Bu reklamlarda beklenti tuzağı kuruluyor. Kimi üniversiteler sahip olmadıkları toplumsal tesisleri, yerleşke imkanlarını reklamlarda göz boyama olarak kullanıyor. Öğrenciler de bunun karşısında beklenti şokuna uğruyor. Bu sene daha da tehlikeli bir durum kelam konusu. Zira pandemi sürecinde öğrencilerin gitmek istedikleri üniversitelerin yerleşkelerini gezmesi, dersliklerini, laboratuvarlarını görmesi mümkün olmadı.

Bu yıl birinci defa akademisyenlerle araştırma gerçekleştirdiklerini tabir den Karadağ, öğrenci ve akademisyenlerin tespitlerinin örtüştüğünü kaydetti. Karadağ “Hocaların çok mutlu olduğu ancak öğrencilerin olumsuz gördüğü bir üniversite yok. Örneğin; hocalar üniversitelerde en çok akademik kültür ve dayanağın olmadığından yakınıyor ve idareden şikayet ediyor. Birebiri öğrenciler için de geçerli” dedi.

AKADEMİSYENLER SİYASİ ANGAJMANDAN RAHATSIZ!

Üniversitelerdeki akademisyenlerin yüzde 52'si akademik kültür ve takviyenin olduğunu belirtirken, idareden memnuniyet yüzde 52,5 oranında kaldı. Vakıf üniversitelerindeyse akademisyenlerin kendilerini daha özgür hissettiğine, idareden daha yüksek oranda tatmin olduğuna ve daha düşük tükenmişlik ve mutsuzluk hissettiklerine dikkat çekildi. Devlet ve vakıf üniversiteleri ortasında makasın en açık olduğu alan ise idarede siyasi angajmanın akademiye olumsuz yansıması oldu. Araştırmaya nazaran, akademisyenler devlet üniversitelerinin idarelerinin vakıf üniversiteleri idarelerine nazaran hayli yüksek düzeyde siyasi angajmanı olduğunu düşünüyor.

AKADEMİK KÜLTÜR PERFORMANSI DA ETKİLİYOR

Akademisyenlerin yüzde 76,3’ü idareden istenen işlerin en sıkıcı gelen aktivite olduğunu kaydederken, en fazla tez danışmanlığı yapmaktan memnuniyet duyduklarını aktardı. Akademisyenlerin yüzde 53,3'ü performanslarını en olumsuz etkileyen ögenin; Türkiye’deki akademik kültür olduğunu söyledi. Araştırmada yer alan şaşırtan bir bulguysa akademisyenlerin yüzde 21’inin, ailelerin ve yüzde 17’sinin de öğrencilerin kendi performanslarına mani oluşturduğunu kaydetmesi oldu. Dersler, üniversite idaresi, çalışma alanı üzere öteki ögelerin ortasında Yükseköğretim Kurulu'nu (YÖK) performanslarını en az etkileyen öge olarak değerlendirdiler.

ÖĞRENCİLER DE YÖK'TEN MUTLU

Akademisyenler üzere öğrencilerin de YÖK’e bakışının olumlu olduğunu vurgulayan Karadağ “Türkiye’de kurumlar ortasındaki kutuplaşmanın en az olduğu kurumlardan biri YÖK. Üniversitelerimiz hala yetkilerini kullanmasalar da YÖK çok yetki devretti. Bizim 80’li yıllarda eleştirdiğimiz YÖK şu anda yok.

Daima akademisyenler ortasında tartışıldığı haliyle son bir kurum olmaktan çıkıp yönlendirici bir kuruma evrildi. Bilhassa pandemi sürecinde, Ulusal Eğitim Bakanlığı’na kıyasla YÖK daha süratli ve net kararlar alabildiği için öğrencilerden takviye gördü. Öğrencileri mezuniyet üzere bahislerde da mağdur etmedi. En çok memnuniyetse ‘YÖK Ulusal Tez Merkezi’yle ilgili paylaşıldı. Türkiye’de çevrimiçi Türkçe kaynakların kısıtlı olması, öğrencilerin de hala yabancı dil eksikliği olması yüzünden en önemli kaynak Ulusal Tez Merkezi oldu” diye konuştu.

YILLAR GEÇTİKÇE EĞİTİM KALİTESİ DÜŞÜYOR

Araştırmanın sonuçlarına göre, son 5 yıldan bu yana üniversitelerde eğitim kalitesi geriliyor.

Yine araştırmayı gerçekleştiren akademisyenlerden Eskişehir Osmangazi Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Cemil Yücel, bunun nedenlerini eğitim öğretim, insan yetiştirme, kaliteli bir yaşam sağlama, fırsat ve imkanları zenginleştirme, kariyer planlama gibi üniversitenin asli faaliyet alanlarına özen göstermekten hızla uzaklaşılmasına bağladı.

Bunlar yerine her üniversitenin uluslararası 'ranking' (sıralama) sistemlerinde yer almaya öncelik verdiğini belirten Yücel “Son 10 yılda Türkiye’de de küresel çapta okulların sıralanarak etiketlendiği bir sistem içine dahil olma modası oluştu. Normalde bir üniversitenin faaliyetlerini sürdürürken kendi kimliğiyle, insan yetiştirme politikalarıyla, kendine özgü bir kültürü olması beklenir.

Ama akademik camiada da küresel bir standartlaşma, tek tipleşme devreye girdi. Bu sıralamalarda yer almak için daha çok bilimsel makale, araştırma, atıf yapılması popülerleşince bizim üniversitelerimiz de sorgulamadan buraya odaklanmaya çalıştı. İnsan yetiştirme gibi bir üniversitede en az bilimsel faaliyetler kadar önemli olması gereken faaliyetler ise arka plana düştü” dedi.

“BİLİMSEL YAYINLAR TOPLUMA FAYDAYI AMAÇLAMIYOR”

Üniversitelerin kalitesinin sonuca değil; sürece odaklanarak arttırılabileceğini hatırlatan Yücel şunları kaydetti: “Sonuçları belirleyen süreçlerdir. Bir üniversitede akademik kültür varsa, severek bir akademik çalışma yapılıyorsa zaten bu sonuçlara bilimsel yayın olarak yansıyor. Akademik özgürlük ve iyi bir yönetişim varsa bu sonuçlara yansıyor. Türkiye’deki üniversite yönetimleri 'bilimsel yayınlarınızı arttırın, makale yazın' diyor ama bu topluma faydacılık anlamında yapılmıyor. Daha çok üniversitelerin statülerini dışarıya yansıtma amaçlı yapılıyor.”

Yücel, bilimsel yayınlarla üniversitelerin değerlendirmeye alındığı sıralamaların aksine kendi araştırmalarında üniversitenin okunduğu şehirden öğrencilerin memnuniyeti gibi üniversite kültürünü oluşturan başka unsurları da ele aldıklarını kaydetti.

Yücel “Dünyada artık üniversite kalitesi değerlendirilirken öğrencinin angajman düzeyini arttırıp arttırmadığına da bakılacak. Öğrencinin üniversite hayatının içine ne kadar dahil edilebildiği ile ilgili yeni kavramlar doğuyor. Öğrenci açısından üniversitede dolu dolu bir hayat yaşayıp yaşamadığı, entelektüel olarak gelişip gelişmediği, kendini hayata hazırlayıp hazırlamadığı, üniversite yaşantısı boyunca kendi kişiliğine neler kattığı önem taşıyor” ifadelerini kullandı.

“HER ÜNİVERSİTE ARAŞTIRMA ÜNİVERSİTESİ OLMAK ZORUNDA DEĞİL”

Her üniversitenin bilimsel yayınlar yapmayı amaçlayan, araştırma niteliğindeki üniversiteler olmak zorunda olmadığını ve öğretimi önceleyebileceğini sözlerine ekleyen Yücel “Son 5-6 yıldır üniversitenin gereksizleşmeye başladığı bir trende doğru giriyoruz. Üniversiteye 'gidin, gitmeyin' kendi yetkinliğinizi ispatlayabiliyorsanız, üniversite çok önemli de olmayabilir. Üniversite diploması yıllar içinde gereksizleşecek, üniversiteye fiziksel olarak gitmeden de Harvard’dan, MIT’den, İTÜ’den açık kaynaklı ders paketleri ve yetkinlik rozetleri alınabilecek. Bunları biriktirince 'diplomam var' demek zorunda kalınmayabilir. Bu anlamda üniversite mezunu olmak şu an ailelerin gözünde sınıf atlamak, meslek sahibi olmak için garanti görülüyor ama işsizliğin bu boyutta olduğu Türkiye koşulları altında da bir iş bulma yeri olarak değil yetkinlik arttırma yeri olarak görmek gerekiyor” diye konuştu.

“İNSAN YETİŞTİRMEYE TEKRAR ODAKLANALIM”

Türkiye’de üniversitelerdeki eğitim kalitesinin arttırılmasının akademiye özgürlük tanımaktan geçtiğini söyleyen Yücel “Etrafına bakmadan, işleri doğru yapmak yerine doğru işler yapan kurumlar gerekiyor bize. Akademisyenlere inisiyatif vermek, özgürlük vermek, hesap verebilir yönetimler gerekiyor. Toplumcu faydayı da ön plana çıkararak, insan yetiştirmeyi önceleyerek bir kültür oluşturmak mümkün. Akademik gelenekleri yeniliklerle birlikte düşünmek ama her modanın peşine takılmamak gerekiyor. Üniversitelerde insan yetiştirmeye tekrar odaklanalım” dedi.

Karar