öte vakitten beri insanlığın en kıymetli ulaşım araçlarından biri olmuştur. İsmine müzikler yazılan, diziler çekilen bu ulaşım aracı doğal olarak gelişen teknolojinin nimetlerinden faydalandı. Ancak hiç bir devirde popülerliğini yitirmedi, tersine vakit geçtikçe beşerler tarafından daha çok tercih edilmeye başlandı.

BİRİNCİ TAKSİ NASIL VE NEREDE ORTAYA ÇIKTI?

19. yüzyılın son yıllarında Almanya hükümeti için değerli paketleri ve evrakları taşıyan Thurn und Taxis şirketi, 1897 yılında bir para karşılığında soylu insanları taşımaya başladı.

Şirket, ismi uzun olduğu için bir mühlet sonra halk ortasında ailenin soyadı olan ‘Taxi’ (Taksi) olarak isimlendirilmeye başladı ve taksilerin ismi ortaya çıktı.

Ülkemizde bu tarihlerde nakliyecilik ekseriyetle faytonlarla yapıldığı için taksi kavramı Almanya’dan çok sonra yerleşti.

Recaizade Mahmut Ekrem’in en çok bilinen yapıtlarından ‘Araba Sevdası’nda da o yıllarda Osmanlı’da yapılan fayton nakliyatından sıkça bahsedilir.

TÜRKİYE’DE BİRİNCİ TOPLU TAŞIMA FAALİYETİ NE VAKİT YAPILDI?

Cumhuriyet’ten evvel ‘da ulaşım faytoncu ve kayıkçıların inhisarındaydı. Tanzimat Fermanı’ndan sonra ortaya çıkan vapurlar kayıkçılara, banliyö trenleri de faytonculara büyük bir darbe vurdu.

1869 yılında yayılmaya başlayan atlı tramvaylarla kent yoğunluğunun deniz kıyısından iç kısımlara yanlışsız kaymasından ötürü nüfus, doğal olarak da yolcu sayısı artmaya başladı.

BİRİNCİ DOLMUŞÇULUK 1931 YILINDA YAPILDI

Tüm dünyayı ekonomik açıdan zora sokan ‘Büyük Buhran’ın Türkiye’yi de vurması, doğal olarak toplu taşımayı da olumsuz etkiledi.

Cağaloğlu’nda küçük bir esnaf lokantası işleten Aşçı Halil de bu buhrandan etkilendi ve dükkanını sattı. Elindeki parayla kendisine bir araba alan Aşçı Halil, 1931 yılında Karaköy-Taksim ortasında taksi fiyatlarını bölüştürerek dolmuşçuluğa başladı.

Artan nüfustan ötürü tramvayların çalışamayacak dolulukta olması nedeniyle ilgi gören bu uygulama, kısa vakit içinde başta faytoncular olmak üzere pek çok teşebbüsçü tarafından da uygulanmaya başlandı.

DOLMUŞÇULUK FAALİYETİ 1954 YILINDA YASALLAŞTI

Aşçı Halil’in parlak fikri vakitle yaygınlaştı ve büyük bir kesim haline geldi. Birtakım bu uygulamayı yasallaştırmak için belediyeye başvursa da dolmuşlar tramvaylara karşı önemli bir tehdit olarak görüldüğü için belediye bu başvuruyu kabul etmedi ve taksileri yasal bir ulaşım aracı olarak görmedi.

Bunun üzerine dolmuşçular kendi cemiyetlerini kurarak bütün dolmuşların tek tip olmasını sağladı ve dolmuş sürücülerine birtakım kriterler getirdi. Lakin bir müddet sonra günlük 100 bine yaklaşan seyahat sayısını belediye daha fazla inkar edemedi ve 1954 yılında dolmuşlar resmen yasallaştı.

TÜRKİYE’DE BİRİNCİ TAKSİCİLİK NE VAKİT BAŞLADI?

Kısa müddet içinde beklenenden fazla gelişen dolmuş kavramı, bir müddet sonra kendi içinde taksileri doğurdu. Belediye artan talep yüzünde dolmuşların tıpkı belediye otobüsleri üzere muhakkak güzergahlarda çalışmasına karar verdi ve taksiler ile dolmuşları ayırdı.

1970’li yıllarda Murat 124’lerin satışa sunulmasıyla bir arada İstanbul’da önemli bir taksi sirkülasyonu başladı. Sürücüler eski ve ekonomik açıdan ömrünü dolduran taksiler yerine yerli malı TOFAŞ’ları tercih etmeye başladı.

TAKSİMETRE UYGULAMASI 1980’LERDE BAŞLADI

1980’li yıllarda isteğe bağlı olan taksimetrelerin olmadığı araçlarda fiyat tartışmaları çıkıyordu. Olayların çığırından çıkması üzerine alınan kararla taksimetre bütün taksilerde mecburî hale getirilecek, böylelikle gereksiz tartışmaların önüne geçilecekti.

1990’larda başlayan turist akınından taksiciler de etkilendi. 1991 yılında Tarihi Yarımada’da taksicilik yapan İhsan Aknur, aracına çoklukla turistlerin binmesinden ötürü günlük tiplere başladı. Bu iş için İngilizce öğrenen, tarih kitapları alan Aknur, adeta bir seyyar turist rehberi oldu.

TAKSİCİLİK SIK SIK SİYASET MATERYALİ OLDU

Taksiler siyasette da kıymetli bir kilometre taşı oldu. Parti önderleri ve hükümetler seçim startlarını yıllarca taksi duraklarında verdi.

Siyasetin renkli simalarından Tansu Çiller’in telsizden taksicilere seslenip artırımları eleştirmesi o yılların en büyük haber gereçlerinden birisi oldu.

Bununla birlikte taksi ismi daima trendlerde yer aldı. ‘Çiçek Taksi’ dizisi ve Emrah’ın ‘Hey Taksi’ müziği o yılların fenomenleri ortasına girdi.

TAKSİLERİN TEKNOLOJİYLE TANIŞMASI

Her periyotta aktüel kalmayı başaran taksiler, 21. yüzyılda teknolojiden uzak kalamadı. Yüksek donanımlı, kredi kartıyla ödeme yapılabilen taksiler yaygınlaşmaya başladı.

Yerli markalarımızdan biri olan Karsan’ın tasarladığı V1 taksi, New York’un yeni taksisi seçilemese de finale çıkmayı başardı. Avrupa’nın pek çok ülkesinde kullanılan elektrikli taksiler Türkiye yollarına çıktı.

Karsan’ın New York City için tasarladığı taksi modeli / 2011

Karar