Rusya’nın, Donbas bölgesinden sonra bütün Ukrayna’yı işgale başlamasının ekonomik tesirleri Türkiye iktisadını önemli manada tehdit ediyor. Ekonomist Mahfi Eğilmez “Ukrayna savaşının ekonomik etkileri” isimli bir çalışma yayınladı. Eğilmez, çalışmasında Türkiye’de finansal göstergelerin savaş başındaki durumuyla birinci 9 gün sonundaki durumunu geçen yılın son günündeki göstergelerle birlikte ele aldı.

SAVAŞ ORTAMINA GİRİLDİ

Türkiye’nin, finansal göstergeler açısından savaştan evvel de son derecede zahmetli bir durumda bulunduğuna dikkat çeken Eğilmez, enflasyonun yüzde 50’leri bulduğu, dolar kurunun 13’ün üzerinde olduğu ve iktisadın risk priminin (CDS primi) 500’lerin üzerinde olduğu bir evrede bu savaş ortamına girildiğine vurgu yaptı.

Mahfi Eğilmez 5 unsurda iktisatta önümüzdeki günlerde yaşanacak gelişmeleri özetledi.

İŞTE EĞİLMEZ’İN TESPİTLERİ:

Türkiye’de finansal göstergelerin savaş başındaki durumuyla birinci 9 gün sonundaki durumunu geçen yılın son günündeki göstergelerle birlikte aşağıdaki tabloda gösteriyoruz:

Görüleceği üzere Türkiye, finansal göstergeler açısından savaştan evvel de son derecede zahmetli bir durumda bulunuyordu. Enflasyonun yüzde 50’leri bulduğu, Dolar kurunun 13’ün üzerinde olduğu ve iktisadın risk priminin (CDS primi) 500’lerin üzerinde olduğu bir etapta bu savaş ortamına girmiş bulunuyoruz.

Bu savaş Türkiye iktisadına birinci darbeyi USD/TL kuru üzerinden vurmuş bulunuyor. Kur yükselmeye devam ediyor ve bu yükseliş ithal maliyetlerimizi artıracağı için esasen G20 ülkeleri ortasında rekor seviyede olan enflasyonu daha da üst itecek.

Yılbaşında 76 dolar olan ham petrolün varilinin savaş nedeniyle bugün 115 dolar dolayında bulunuyor. Ham petrolün varil fiyatındaki her 10 dolarlık artış cari açığa yaklaşık 4,4 milyar dolarlık yük getiriyor. Bu hesaba nazaran şayet petrol fiyatları bu seviyede kalırsa cari açığa bir yılda 15 milyar doların üzerinde ek yük gelecek demektir.

Bir öbür sorun turizm gelirlerinde karşımıza çıkacak. 2022 yılında 35 milyar dolar dolayında turizm geliri bekleniyordu. Türkiye, an prestijiyle tarafsız kalmış ve Boğazları Montrö Boğazlar Kontratına dayanarak kapatmış bulunuyor. Bu tavır şimdilik Rusya’dan ve NATO’dan reaksiyon çekmemiş olsa da Rus turistlerin gelmesi ezaya girebilir. Emsal bir durum Avrupalı turistler açısından da kelam konusu olabilir. Hatta Avrupalılar, Rus turistlerin Türkiye’ye gelmesi halinde gelmeyeceklerini öne sürmeye başladılar. Bu türlü bir gelişme turizmini yavaş yavaş toparlayan Türkiye açısından yaklaşık 15 milyar dolarlık bir döviz kaybı demektir.

Buna nazaran savaşın devamı ve yaratacağı tesirlerle sadece petrol fiyatı artışı ve turizm geliri kaybının toplamı 30 milyar doları buluyor. Buna doğalgaz fiyatlarında ortaya çıkacak artışı ve öbür ithal mallardaki fiyat artışlarının tesirini de eklersek fatura büyüyor.

Bir diğer problemli husus kur ve altın fiyatı yükseldikçe Hazine’ye binecek yükte artışa yol açacak olan kur ve altın muhafazalı mevduat hesaplarıdır. Döviz kurlarında ve altın fiyatındaki süratli yükseliş ve önümüzdeki periyotta bu yükselişin devam edeceği beklentisi bu hesapların Hazine’ye önemli bir yük getirmesine yol açacak. Merkez Bankası faizini enflasyonun 40 puan altında tutmaya çalışmanın iki olumsuz tesiri ortaya çıkıyor: Birinci olarak faizi artırmak yerine kur muhafazalı mevduat hesabını yürürlüğe koyarak oradan Hazine’ye büyük yük getiriliyor, ikinci olarak da kurun yükselmesini önlemek için Merkez Bankası’nın rezervlerini satarak ülkenin sigortası yok edilmiş oluyor.

Özetle söylemek gerekirse savaşın Türkiye iktisadı üzerinde üç değerli tesiri olacak:

(1) Faizi düşük tutma ısrarı devam ederse kur yükselmeye devam edecek, ithal girdi kullanımının fazlalığı nedeniyle fiyatlar artacak ve enflasyon düzgünce hızlanacak.

(2) TL kıymet kaybetmeye devam edecek, dünyada büyüme gerileyeceği için ihracat düşecek, ithal eserlere bağımlılığımız arttığı için ithalat değerlenecek ve sonuç olarak cari açık yükselecek.

(3) Ekonomiyi canlı tutmak için yapılan vergi indirimleri ve kamu harcama artışları nedeniyle bütçe açığı artacak.

(4) Kurun yükselmesini önlemek için yapılan döviz satışları nedeniyle TCMB’nin takaslama hariç net döviz rezervleri ekside kalmaya devam edecek.

(5) Türkiye enflasyonlu büyümeden enflasyonlu küçülmeye (slumpflasyon) geçecek.

2008’de global krize giren dünyada birinci etapta ABD, ikinci etapta Avrupa ve öbür gelişmiş ekonomiler ve üçüncü etapta Çin ve öbür gelişmekte olan ülkeler krize girdiler. Artık krizin dördüncü kademesindeyiz. Bu basamak pandemiyle başladı ve Ukrayna Savaşıyla devam ediyor. Savaşın soğuk savaşa dönüşmesi halinde bu dertler azalsa bile devam edecek. Demek ki 15 yıldır devam eden kriz daha uzun mühlet devam edecek.

Karar