Türkiye kabuklu ceviz ithalatının yüzde 70'ini Şili, Ukrayna ve Amerika'dan yapıyor. Kabuksuz iç ceviz ithalatında ise yüzde 75’lik hisseyle Ukrayna ve Hindistan değerli bir yere sahip. Ceviz ihracatı ise Kuzey Kıbrıs'a ve Suudi Arabistan'a yapılıyor.
Tarım Dünyası'ndan Ali Ekben Yıldırım'ın haberine nazaran; Türkiye, cevizin gen merkezi ve anavatanı olan ülkelerden birisi. Ancak, bu avantajını değerlendiremediği için dünyanın en çok ceviz ithal eden ülkesi oldu. Türkiye, 2019’da 129 milyon dolarlık ceviz ithalatı yaptı.
Yaklaşık 15 yıldan bu yana ceviz yetiştiriciliği moda halinde yayıldı. Yalnızca kırsalda yaşayanlar değil, çoğunlukla kentte yaşayan yatırımcılar, teşebbüsçüler, özel kesim şirketleri cevize yatırım yaptı. Yatırımların artmasında, Türkiye’nin ceviz ithalatçısı olması tesirli oldu. Tarım Bakanlığı’nın fidan dayanağı, düşük faizli krediler ve devletin hazine topraklarını yahut bozuk orman alanlarını tahsis etmesi, kiraya vermesi ile her yıl on binlerce sayıda ceviz fidanı dikildi.
Tarım Bakanlığı TÜBİTAK dayanaklı , “Türkiye Ceviz Yetiştiriciliğini Geliştirme Entegre Projesi” uyguladı. Bu proje ile ceviz üretiminin 100 bin ton artırılması öngörülüyordu.
Tarım Bakanlığı ile birleştirilmeden evvel, Orman Bakanlığı da yıllarca ceviz üretimine takviye sağladı. Orman vasfını yitirmiş alanlar ceviz yetiştiriciliğine tahsis edildi. Ceviz yetiştiriciliği çok istikametli olarak desteklendi. Lakin, bu siyasetlerde istikrar sağlanamadı. Gerçek çeşit ve fidan seçimi yapılamadı. Ceviz ithal eden Türkiye, ceviz ihraç edecekti. Geldiğimiz noktada Türkiye, ceviz ithalatında dünya başkanı oldu.
DÜNYA ÜRETİMİ VE TİCARETİ
Tarım ve Orman Bakanlığı Ziraî Iktisat ve Siyaset Geliştirme Enstitüsü’nün yeni yayınlanan Ceviz raporunda bu hususta detaylı bilgilere yer verildi.
Dünya ceviz üretimi 2018 dataları ile 3 milyon 663 bin ton. Dünyanın en büyük ceviz üreticisi olan Çin’in 2018 yılında üretimi 1.6 milyon tona ulaştı. Çin, 2018 yılı toplam dünya ceviz üretiminin yüzde 43.3’ünü gerçekleştirdi. Çin’den sonra ceviz üretiminde yüzde 16.7 hisse ile İran, yüzde 11.2 ile Amerika Birleşik Devletleri geliyor. Amerika’nın ceviz üretimi yaklaşık 620 bin ton. Türkiye ise yüzde 5.9’luk hisse ve 215 bin ton ile ceviz üretiminde dördüncü sırada yer alıyor.
Dünya ceviz ticareti kabuklu ve kabuksuz olarak yapılıyor. 2019 yılında dünya kabuklu ceviz ihracat bedeli yaklaşık 1.3 milyar dolar, kabuksuz ceviz ihracat kıymeti ise 2.2 milyar dolar oldu. Birebir yıl dünyada kabuklu ceviz ihracatı yaklaşık 434 bin ton olurken, 158 bin tonluk ihracat ölçüsü ile Amerika birinci sırada yer aldı. Dünya kabuksuz ceviz ihracatı yaklaşık 320 bin ton gerçekleşirken, 122 bin tonluk ihracat ölçüsü ile Amerika yeniden birinci sırada yer aldı.
TÜRKİYE'NİN İTHALATI KATLANARAK ARTTI
Türkiye’nin 2014-2015 döneminde 34 bin ton olan ceviz ithalatı 2015-2016 döneminde 64 bin tona yükseldi. Bir sonraki dönem, 2016-2017’de 66 bin ton, 2017-2018 döneminde ise 77 bin ton ceviz ithalatı yapan Türkiye, 2018-2019 döneminde ithalat 103 bin tona ulaştı. Tıpkı devirde ceviz ihracatı birinci 4 dönemde 8 bin ton civarında olurken 2018-2019 döneminde 30 bin tona çıktı.
Ceviz dış ticaret dataları kabuklu ve kabuksuz olarak incelendiğinde 2019 yılında Türkiye’nin kabuklu ceviz ihracat bedeli yaklaşık 42 bin dolar. Kabuksuz ceviz ihracat pahası ise 26.2 milyon dolar. Tıpkı devirde kabuklu ceviz ithalat pahası yaklaşık 106 milyon dolar, kabuksuz ceviz ithalat kıymeti 23 milyon dolar oldu. Türkiye toplamda 129 milyon dolarlık ceviz ithal ederken 26.2 milyon dolarlık ihracat yaptı. Toplamda 100 milyon dolardan fazla dış ticaret açığı var.
Türkiye kabuklu ceviz ithalatının yüzde 70’ini Şili, Ukrayna ve Amerika’dan yapıyor. Kabuksuz iç ceviz ithalatında ise yüzde 75’lik hisseyle Ukrayna ve Hindistan kıymetli bir yere sahip. Ceviz ihracatı ise Kuzey Kıbrıs’a ve Suudi Arabistan’a yapılıyor.
ÜRETİM ALANI VE AĞAÇ SAYISI ARTIYOR
Türkiye’nin 2014 yılında 7 milyon civarında olan ceviz ağacı sayısı 2019’da yaklaşık 10 milyona çıktı. Birebir devirde ağaç başına randıman 26 kilodan 22 kiloya geriledi. Ceviz dikim alanı 2014 yılına nazaran yüzde 80 artarak 69 bin 395 hektardan 125 bin hektara ulaştı.
Dikim alanı ve ağaç sayısı süratle artarken üretim tıpkı oranda artmadı. Denilebilir ki ağaçlar şimdi yeni, tam randımana geldiğinde üretim de artacaktır. Bunda haklılık hissesi var. Fakat, yanlış çeşit seçimi, yanlış yatırımlar nedeniyle zeytinde olduğu üzere cevizde de ağaç sayısı ve üretim alanı genişlerken üretim beklenen oranda artmadığı da bir gerçek. Bunun kesinlikle sorgulanması gerekiyor.
Üretici fiyatı, gübre ve mazottaki artışın gerisinde
Rapora nazaran, cevizde üretici fiyatları 2019 yılında 2015 yılına nazaran yüzde 47, gübre fiyatı yüzde 63, mazot fiyatı ise yüzde 67 oranında arttı. 2015 yılında 1 kilo ceviz ile 8.34 kilo gübre, 3.54 litre mazot alınabiliyor iken, 2019 yılında girdi fiyatlarındaki artışa bağlı olarak 1 kilo ceviz ile 7.55 kilo gübre, 3.12 litre mazot alınabiliyor. Son 5 yıl içerisinde 1 kg ceviz ile alınabilecek gübre ölçüsünde yüzde 9.4, mazot ölçüsünde yüzde 11.8 oranında azalma görüldü. Ceviz üreticisi, mazot ve gübre başta olmak üzere artan maliyetler altında adeta ezildi.
Özetle, raporda da yer verildiği üzere; dünya ceviz ithalatında yüzde 11.4 hisseyle birinci sırada yer alan Türkiye’nin son 10 yılda ağaç başına randımanda yüzde 39.4 oranında azalma meydana gelmesi, olumsuz hava şartlarına bağlı olarak elde edilen üretimin ve randımanın azalması, üretici fiyatlarında dalgalanmalara neden olmakta ve üretici gelirlerini olumsuz etkilemektedir. Kapama ceviz bahçelerinin tesisinde iklime uygun fidan seçiminin yapılması, standart ve kaliteli çeşitlerin üretimi, uygun fiyat oluşumu için mevcut pazarlama sistemi içerisinde iyileştirmeyi sağlayacak düzenlemeler yapılması, ceviz üretiminde ve ticaretinde rekabeti artırıcı tesiri olacaktır. Tüketici açısından bakıldığında ise, öbür eserlerde olduğu üzere, üreticide ucuz olan ceviz, tüketiciye değerliye yedirilmektedir. Tahlil ithalat değil, üretimi artırmaktır.
Karar
