SALİHA SULTAN
Türkiye, Londra’da müzayedeye çıkarılan, Fatih Sultan Mehmet tuğralı vakfiyenin iadesi için Interpol’e başvurdu.
Vakıflar Genel Müdürlüğü (VGM) ile Kültür Varlıkları Müzeler Genel Müdürlüğü vakfiyenin 1918-1920 yıllarında İngilizlerin İstanbul’u işgali sırasında kaçırılan yapıtlardan olduğunu belirterek, Türkiye’ye iadesi için Interpol nezdinde çalışma başlattı.
Evvelki gün basına ferman olarak yansıyan 559 yıllık vakfiyenin 21 Ekim’de Londra’da müzayedeye çıkacağı gündeme gelmişti. Haberlerin akabinde açıklama yapan VGM, Zağanos Paşa Vakfı’nın tüm yazışmalarının bulunduğu, yalnızca ‘vakıf senedi’ olarak da bilinen ‘vakfiye’nin kayıp olduğunu ve yıllardır arandığını belirtti.
Ayrıyeten Osmanlı’nın son periyodu ile Cumhuriyet devrinin birinci yıllarında bu biçimde kaçırılmış, hibe edilmiş yahut satılmış 22-23 eser bulunduğu, bu yapıtların tespiti için çalışmaların sürdüğü, bulundukça da iade teşebbüsüne başlandığı kaydedildi.
Balıkesir’de bulunan Zağanos Paşa Vakfı’nın kuruluş hedefi ve kuruluş kaidelerinin yer aldığı Hicri 866 tarihli (1462) tarihli vakfiye fermanında Fatih Sultan Mehmet Han’ın tuğrası bulunuyor. ‘Besmele’ ile aşlayan ve Arapça el yazısı ve siyah mürekkeple yazılan vakfiyede ayrıyeten vakıf kurucularının isimleri bulunuyor. 114 santim uzunluğunda ve 20,5 santim genişliğindeki yapıtın açılış fiyatının 80 bin paund (980 bin TL) olduğu belirtiliyor.
‘FRANSA TASDİK ETMİŞ, İNGİLTERE SATIYOR’
Öte yandan, Hollanda Türk ve Arap Dünyası Araştırma Merkezi Lideri, tarihçi Dr. Mehmet Tütüncü de KARAR’a verdiği bilgide, yapıtın ferman değil vakfiye olduğunu doğruladı.
Tütüncü, vakfiyenin orjinal olmadığını belirterek şu değerlendirmeyi aktardı:
“Üzerindeki tuğra bu belgeyi ferman yapmaz, sonradan da konulmuş olabilir. Yandaki iki not ve alttaki beş isimden de anlaşılıyor, sonradan yazılmış bir suret. Yazılar da çok amatörce ve tuğraya yakışmayan bir çizgi ile yazılmış.” Dr. Tütüncü, olağanda vakfiyenin altında birinci tesis eden bayanın mührünün olması gerektiğini belirterek, “Eksik olduğu için kopya olduğunu düşünüyorum. Mihaliç ve Balıkesir kadıları onaylamış ve ‘aslı gibidir’ şerhi düşülmüş” diye konuştu. VGM’nin vakfiyenin Türkiye’ye iadesi için başlattığı teşebbüsün kültürel olarak yanlışsız bir hal olduğunu da söyleyen Dr. Tütüncü, şu görüşlerini aktardı:
“VGM’de özgün vakfiye bulunmayabilir. Özgün vakfiye bir tane olur, vakıf yöneticileri saklar. Kaybolma ve yıpranma riskine karşı da ellerinde doküman olsun diye çoğaltırlar. VGM gerçek bir şey yapıyor, özgün olmasa da 19’ncu yüzyıla ilişkin, tarihi değeri olan bir silsile dokümanı.” Plakas Auctions Müzayede Evi’nin internet sitesinde yer alan satış evraklarındaki kıymetli bir detaya da dikkati çeken Dr. Tütüncü, şunları aktardı: “İnternet sayfasında 13 fotoğraf var, ortalarında bir de Fransız Kültür Bakanlığı’ndan Catherina Granger isimli birinin 2020 tarihli okunması sıkıntı bir dokümanı yer alıyor. Bu evrakta vakfiyenin yepyeni olduğu tasdik ediliyor. Ben müzayede konutuna sordum bu nedir diye, bilgi bekliyorum. Yani bu evrakın çalıntı olmadığını ispatlamaya çalışıyorlar bu kelam konusu evrakla. Niçin Fransa tarafından tasdik edilmiş bir doküman İngiltere’de satılıyor, bu da garip bir olay…”
Karar
