'Turgut Uyar kimdir, kaç yaşında, nereli?', 'Turgut Uyar neden ne ne vakit öldü?' sorularının karşılıklarını sayfamızda aktardık. Başını göğe her kaldırdığında yıldızlardaki yolunu aşkla bulan adam, şair Turgut Uyar'ın hayat öyküsü edebiyatseverler tarafından merak ediliyor. Aşk ve sancılı ayrılık şiirlerinin ölümsüz şairi Turgut Uyar, çocuk kalbinde iz bırakmış baba hasretiyle tanıdı kendini. Sonra annesine duyduğu hürmetten genç yaşta evlendi, yıllar geçti. Turgut Uyar hayatını Tomris Uyar ile birleştirdi. Tahminen yüreğindeki birçok kırgınlığın, iyileşmemiş yaraların ödülüydü Tomris Uyar. Ayrıntılar haberimizde…

TURGUT UYAR KİMDİR?

Turgut, 4 Ağustos 1927’de Ankara’da doğduğunda annesi Fatma Hanım ve babası Hayri Beyefendi, ona 'Ahmet Turgut Uyar' ismini verdi. Altı kardeşten beşincisi olarak dünyaya gelmişti.

Turgut babasını özleyerek büyüyen bir çocuktu. Zira babası Hayri Beyefendi, Osmanlı periyodunda kolağası rütbesine kadar gelmiş bir harita subayıydı ve ailesinden uzaklardaydı. Bu uzaklık Turgut’un içinde bir yara olmuştu, sessizliği, derinliği işte bu yüzdendi. Hasretini duyduğu şeylerin gölgesinde bir yanının eksik kaldığını hissediyordu. Göz pınarlarında her an düşecekmiş üzere bekleyen bir damla vardı güya.

Annesi Fatma Hanım ise akıllı ve hoş bir bayandı. Turgut annesinin daima yanında olduğu için şanslıydı. Lakin tekrar de babasızlığının içinde bıraktığı hissiyat epey derindi. Yıllar sonra çocukluğundan şöyle bahsedecekti Turgut: “Hüzünlü bir çocuktum. Nedense daima ağlamaya hazır. Ağabeyim bana sataştıkça annem: ‘Yapma oğlum’ kaygısı ona, ‘O, içli bir çocuk’”.

1931’de Hayri Beyefendi emekli oldu. Böylelikle Uyar ailesi de Ankara’dan İstanbul’a taşındı. Hayri Beyefendi burada da çalışmaya devam etti. Turgut, bir nevi babasına kavuşmuştu. Tahminen bundan sebep, tahminen de çok küçük olduğundan çocuk aklı Ankara yıllarını silmiş, yaşama İstanbul’dan başlamıştı. Yıllar sonra şiirleri pek sevilen bir şair olduğunda itinayla anlatacaktı buraları. “Vaiz Sokağı Numara 70” isimli şiiri aslında çocukluğunu nerede yaşamaya başladığının en canlı ibaresi olacaktı.

EĞİTİM HAYATI

Turgut, Edirnekapı’daki Hırka-i Şerif İlkokulu’nda eğitim hayatına başladı ve Beşinci İlkokul’da ilköğretimini tamamladı. Bundan sonrasında maddi zahmetler yüzünden eğitimine askeri okullarda devam etti. Babasına kavuştu diye sevinen bir çocukken bu sefer uzaklara gitme sırası ona gelmişti. Turgut, Konya’ya askeri okula gitti. Buradan sonraki durağı da Bursa Işıklar Lisesi oldu. İki yıl da Askeri Memurlar Okulu’na gitti ve eğitim hayatını tamamladığında yıl 1947 idi.

Ailesinden uzaklarda tamamlanmış bir eğitim hayatı olmuştu. O hüzünlü yanını uzaklarda geliştirmeyi ihmal etmedi. Bilhassa babasını alışılmış bir hisle özlemeye devam etti.

ŞİİRE DÜŞKÜNLÜĞÜ

Turgut aslında genel manada sanatın kendisine düşkündü ve bu düşkünlüğü birinci müziğe duyduğu sevgiden doğdu. Zira onu doğuran ve büyüten aile müzikten besleniyordu. Konuttan her vakit keman, saz ve ud sesleri yükselirdi. Turgut’un kulak kabarttığı notalarda sevgi vardı, memnunluk vardı, hüzün vardı, aşk vardı… İşte beynine ve kalbine doldurduğu bu hisler, şimdi çocukken ona şiir yazma yetisini getirdi.

Şiir yazmaya başladığında tahminen de yıllar sonra isminin bir imza olacağından habersiz küçük bir çocuktu ve yıllar sonra Turgut Uyar olduğunda şiir yazma hissinin içine birinci nasıl düştüğünü şöyle anlatacaktı:

“Daha ilkokulda vezin ve kafiyeden haberim olmadığı çağlarda manzumeler yazardım. Sonra ortaokul ve lise devresinde uzunluğuna yazdım. Günde üç beş şiir, haftada on beş, günde bir roman yazıyordum. Lakin ne şiirler ve romanlar. Liseyi bitireceğim yıl, Hayyam, Nedim, Yahya Kemal, Tevfik Fikret, Hamit ve Haşim kıskıvrak tutmuşlardı. Taklit ettiğimi bile bile onlara özenerek, bildiğim ve becerdiğim kadar terkipli filan gazeller mazeller yazardım. Hatta Makbere Mezar ismiyle bir nazire bile yazmıştım”.

Turgut, içgüdüsel olarak yazmaya başlamış olsa da bu kalemi devam ettiren iyi beşerler okuyup, onlara tutunarak şairliğe uzandı. Bir müddet sonra da kendine has halini bulacak, tuttuğu kalemin hakkını verecekti. Yazdıkları ve sevdiklerinin yanında sevmediklerini ve kabullenmek istemediklerini de okuyup onlara bir baht verdi. Bu istikameti ona şiirin hoşluklarını katacak ve onu şiirleriyle her bir başı göğe kaldıran adam yapacaktı.

TURGUT UYAR, TOMRİS UYAR İLE EVLENDİ

Yezdan komşu kızlarıydı. Turgut, bugün bildiğimiz Tomris Uyar aşkına bakılınca o vakitler Yezdan’a aşık mıydı bilinmez, lakin bir gerçek varsa o da evliliklerinde Fatma Hanım’ın etkisiydi. Zira Fatma Hanım, mahalledeki komşu iki kızdan birini Turgut, başkasını de ağabeyiyle evlendirmişti. Turgut o vakitler şimdi 18 yaşında bir öğrenciydi.

Böylesine his yüklü şiirlerin sahibinin kalbindeki sevgiden ve daha kaç histen Yezdan’a da bir hisse düştüğüne eminim. Zira genç Turgut’un sırasıyla üç çocuğu oldu bu evlilikten. Onlara Semiramis, Deyda ve Tunga ismini vermişti.

Lakin tekrar de yürümedi evlikleri, Turgut ve Yezdan, 1966’da boşandı.

İŞ HAYATI

Turgut eğitim hayatını tamamladıktan sonra iş hayatına başlamalıydı. 1948’de birinci evvel Kars’ın Posof ilçesine askeri memur olarak atandı. Burada 4 yıl çalıştı. Sonraki misyon yeri Samsun, Terme idi ve burada da 2 yıl kalacaktı.

Samsun’dan sonra tayini Ankara’ya çıktı. 4 yıl çalıştı, lakin bir sonraki yer olmadı. Zira Turgut memuriyetini istifa ile sonlandırdı. Zira bu işi aslında sevmiyordu.

İstifasının akabinde SEKA’nın Ankara ofisinde çalışmaya başladı ve 1967’de emekli olana kadar da vazifesini sürdürdü. Sonra da İstanbul’a taşındı.

ŞİİR HAYATI

Turgut, şair olma yolunda ilerliyordu. Lakin yalnızca yazmıyor, şiir üzere yaşıyordu. Birinci şiirini 1947’de Yenigün mecmuasında yayınladı. Bu şiire “Yad” ismini vermişti.

1948’de “Kaynak” mecmuasının şiir müsabakasına katıldı. Bu müsabakaya onu yönlendiren ve ikna eden edebiyatımızın bedellerinden, Nurullah Ataç’tı. “Arz-ı Hal” ismini verdiği şiiriyle müsabakayı kazandı.

Turgut, kendi dünyasından doğurduğu şiirlerde sevdiği şairlerin fikirlerine tutunuyordu. Bir bakmışsın şiirde Nazım konuşuyor; bir bakmışsın Atatürk göz kırpıyordu. Şiire çok taraflı bakmanın yanlışsız olduğunu düşündüğünden şiir yazarken batı ve divan şiirinin özelliklerini kullandı. Zira örnek alacak çok şair olduğunun farkındaydı.

Vakitle kendini geliştirdi ve ikinci yeni akımının tesirine girdi. Başta Garip akımının özellikleri üzerinden ilerlerken, ikinci yeni akımının öncüleri ortasına ismini yazdırdı. Lakin tekrar de bu tercihin de üzerinden vakit geçtikçe kendine has stile ulaşmaya yaklaştı. O şiirlerinde her vakit açık ve anlaşılır oldu.

Şiir üzere yaşayarak 9 şiir kitabı yazdı. Ölçü korkusuyla yazdığı ve toplumsal hususlara değindiği “Arz-ı Hal”i 1949’da, “Türkiyem”i 1952’de yayınladı. 1959’da “Dünya’nın En Hoş Arabistan’ı” ismini verdiği kitabında da birey – toplum alakasına yöneldi. Yeniden 1962’de yazdığı “Tütünler Islak” ve 1968’deki “Her Pazartesi” ismini verdiği kitaplar tekrar birebir fikir üzerindeydi. 1970’te yazdığı “Divan” ile artık yerini klasik şiir kalıplarına bıraktı.

Son olarak da 1974’teki “Toplandılar” ve 1982’deki “Kayayı Delen İncir” devrin sınıfsal çabasını yansıtıyordu.

TURGUT UYAR GÖĞE BAKMA DURAĞI ŞİİRİ

“Göğe Bakma Durağı” şiiri, Turgut’un ömrü içinde bir dönüm noktasıydı. “Dünyanın En Hoş Arabistan’ı” kitabında yer alan, bugün düşünüyorum ki duymayan bilmeyen kimsenin kalmadığı bu şiir, okuyucusuyla 1959’da buluştu. Dönüm noktası olmuştu, zira kurduğu cümlelerde kullandığı yeni imgeler modernist bir yaklaşım içeriyordu.

İsminden bile duygusallık akan şiir diye tanımlıyorum ben “Göğe Bakma Durağı”nı ve onu, bir kuplecik de olsa, paylaşmak istiyorum sizinle. Öteki türlüsü olmaz. Zira biliyoruz, tek bir gökyüzü var ve hepimiz şuramızda taşıdığımızla birebir gökyüzünün altındayız. Tek yapmamız gereken başımızı kaldırıp apayrı şeyler görmek…

Senin bu ellerinde ne var bilmiyorum, göğe bakalım
Tuttukça güçleniyorum, kalabalık oluyorum

Bu senin eski vakit gözlerin yalnız üzere, ağaçlar üzere
Sularım ısınsın diye bakıyorum, ısınıyor
Seni aldım, bu sunturlu yere getirdim
Sayısız penceren vardı, bir bir kapattım

Bana dönesin diye bir bir kapattım
Artık otobüs gelir, biner gideriz
Dönmeyeceğimiz bir yer beğen öteki türlüsü güç
Bir ellerin bir ellerim kâfi belleyelim yetsin

Seni aldım bana ayırdım durma kendini hatırlat
Durma kendini hatırlat
Durma göğe bakalım

TURGUT UYAR NEDEN VE NE VAKIT ÖLDÜ?

Ömrünün son demlerini yaşadığını hissediyordu, inzivaya çekildi. Alkol alışkanlığının ikramı, 'siroz'du. Hastaneye gitse bu teşhisle birçok şeyin elinden alınacağını bildiğinden erteleyebildiği kadar erteledi, lakin sonunda Tomris’in ısrarlarına dayanamadı ve siroz teşhisini hekimlerden duydu.

Çocukluğundan beri hastaneleri sevmezdi, fakat artık hastaneye yatmaktan öbür devası yoktu. Zira dalağı iflas etmişti ve karaciğer de tek başına savaşamazdı. Artık yalnızca serumla beslenebiliyordu. Şuuru da bir gidip bir geliyordu. Yapacak bir şey kalmadığında hekimler meskene çıkmasına müsaade verdi. Tomris her anında yanındaydı.

Turgut, mevti güya her gün yaşadığı bir şeyi yaşıyormuş üzere bekledi. Bu olacakları evvelden biliyor üzereydi. Zira bir severken bir de içerken dozunu hiç ayarlamamıştı. Bir gün bu ikisinden birinin başına bir iş açacağını biliyordu. 22 Ağustos 1985’te meskeninde öldü Turgut Uyar. Oğlu akabinde şöyle diyordu: “Sevmek ve içmek, ikisini de sonuna kadar kullandı. Lakin sevdiği için değil, içtiği için öldü”.

Yüreğindeki baba hasreti, müzikten yola çıkıp şiire aşık oluşu ve Tomris Uyar’a duyduğu aşkla bir Turgut Uyar geçti bu dünyadan…

TURGUT UYAR KAÇ YAŞINDA?

1927 doğumlu olan Türk edebiyatının unutulmaz kalemi, vefat ettiği 1985 yılında 58 yaşındaydı.

Karar