SALİHA SULTAN

Tezhip sanatının klasik motiflerini çağdaş formlarla yorumladığı ‘Zuhur’ isimli ferdî standını Üsküdar’da sanatseverlerle buluşturan Saime Rikkat Çelebi Pesen: “Normalde bir galerideki standa beşerler geliyor gidiyor, eser ise orada yalnız başına… Tezhip, çizgi sessizdir, ben onların o sessizliğini çok yaşadım kendi içimde. Grafik tasarımı seçmemde de bu sessizlik bir etkendi. Zira tasarım lisanı bir şey söylemek zorundadır, bir şey yapıyorsanız karşıya bir şey iletmelisiniz, çizgilerinin bir sessizliği yoktur.”

Türkiye’de son yirmi yıllık vakit diliminde yine yükselişe geçen çizgi, tezhip, ebru üzere sanat çalışmaları bu süreçte değerli tartışmaları da beraberinde getirdi. Bilhassa bu sanatları zikrederken kullanılacak isim üzerinde, ‘gelenek’, ‘geleneksel’ kavramları ekseninde yürüyen bu tartışmalara, 2015’ten sonra ise ‘çağdaş’ kavramı da eklenmiş durumda. Zira kendine has formlarıyla asırlar öncesinden günümüze taşınan bu sanatlar, son yıllarda klasik formlarının yanı sıra bilhassa genç jenerasyon sanatkarların ‘çağdaş’ yorumlarıyla da önemli açılımlar kaydetmeye başladı.

Bu çağdaş yorumlar da, ‘gelenek’ yerinde ilerleyen kelam konusu sanat alanında alışkın olduğumuz ‘usta’lık döngüsünün dışında özgün sanatkarları karşımıza çıkarıyor. Geçtiğimiz günlerde KahVEsanat Stant Salonu’nda açılan standını ziyaret ettiğim Saime Rikkat Çelebi Pesen de bu isimlerden biri. Rikkat hanım, icra ettiği sanatın biraz evvel kelamını ettiğim bütün karmaşık ikliminde kendi yolunu bulmuş çağdaş bir sanatçı.

Küratörlüğünü Belkıs Kamut Aktürk’ün üstlendiği ‘Zuhur’ standında, ferdî stant açmanın sıkıntı olduğu bir sanat alanında, tezhip argümanını çağdaş bir sunumla sanatseverlerin beğenisine sunuyor sanatçı. Stantta yer alan, tezhip alanında daha evvel görmediğimiz yağlıboya ve akrilik uygulaması ile boyutlandırılmış tezhip motifleri hayranlık uyandırıcı.

Hal bu türlü olunca da, stantta buluştuğumuz sanatkara doğal olarak birinci sorum ‘böylesine tartışmalı bir’ alanda, bu çalışmalara nasıl yürek ettiğini soruyorum. Rikkat hanım “Üniversitede grafik sanatları okudum. Oradaki tadı alınca tezhipte farklı arayışlara yöneldim” diyor. Birebir vakitte psikoterapist olan sanatçı, dışavurumcu sanatın bu alanda tesirli olduğunu belirterek “Bu tecrübesi de yaşayınca hepsi bir ortaya geldi. Alıştığım bir stil var, desen, figür var lakin kendi hislerimle yoluma devam ettim” diye ekliyor.

‘TEKRARDAN YORULMUŞTUM, BENİ BESLEMİYORDU’

Çalışmalarının nasıl yansılar aldığı sorumu da içtenlikle yanıtlıyor Rikkat hanım: “Sergiden ötürü bir reaksiyon almadım. Genç kuşak beni esasen tanıyor. Eski kuşak tarafından da yeni şeyler çalışan biri olarak tanınıyorum. Ayrıyeten, son yıllarda da bir kırılma oldu, herkesin çağdaş arayışları, bozumsamaları var. Zira tekrar üzere geliyor insanlara bu sanatlar. Tekrardan yorulmuştum, beni beslemiyordu artık, bana iyi gelecek şeylere yöneldim. Bir de, mesela yeni kuşak çizgi, tezhip gördükleri vakit heyecanlanmıyorlar… Benim de çocuklarım var. Klasik bir çalışma yaptığımda çocuklarım çok fazla ilgi göstermiyorlardı. Bu çalışmalara başladığımda ise hepsi heyecanlandı, gelip sormaya başladılar. Bu da beni çok etkiledi.”

Rikkat hanım hakkında birçok bilgi de öğreniyorum bu tanışmada, kendisi çizgi sanatının yaşayan en değerli isimlerinden biri olan hattat Hasan Çelebi’nin kızı birebir vakitte. Bu daha da şaşırtıyor beni ve çabucak sanatkara “Üstad nasıl karşıladı bu çalışmaları?” diye soruyorum. “O yıllardır söylüyordu farklı bir şeyler yapmamı. Şiir tadında, akışkan eserler üretmemi tavsiye ediyordu” diyor Rikkat hanım ve yalnızca babasının değil öbür isimlerin de kendisini cesaretlendirdiğini söyleyerek, şu anısını ekliyor kelamlarına:

“Başladığımda atölyede bir çalışmam vardı. Bir gün şair İsmet Özel gördüğünde ‘Hem yüz yıl öncesine hem yüz yıl sonrasına bir atıf var’ yorumunu yapmıştı. Bu da beni tetikledi.” Sanatçıyı birinci şahsî standını açmaya ikna eden küratörü Belkıs hanım ise standın gördüğü ilgiden şad. 400’ü aşkın kişinin sergiyi ziyaret ettiğini aktaran Belkıs hanım, şu değerlendirmeyi yapıyor: “Duyguların yansıdığı bir stant oldu. Sanatkarımız ayrıyeten psikoterapist, bu da yapıtlara yansıyor. Bu alanda mesleksel bilgisi olan birçok insan da stantta yer alan beşere dair imgelerden etkilendiler ve beğenilerini tabir ettiler.”

‘TASARIM LİSANI BİR ŞEY SÖYLEMEK ZORUNDA’

Sanatkarın standının yer aldığı yer ise bildiğimiz çeşitten bir galeri değil, eserler birçok kahveseverin uğrak yeri olan Üsküdar’daki Kurukahveci Hafız Ahmet’in ikinci katında ziyaretçilerle buluşuyor. Yani, Üsküdar’da bir kahve molası veren birçok insan bugünlerde sanatın gölgesinde yudumluyor kahvelerini.

Rikkat hanıma yaşayan bir yerde stant açmanın nasıl olduğunu sorduğumda aldığım karşılık ise çizgi, tezhip, ebru üzere sanatlarda yürüyen tartışmalar ekseninde epeyce düşündürücü: “Normalde bir galerideki standa katılıyorsunuz, beşerler geliyor gidiyor, eser ise orada yalnız başına… Tezhip, çizgi sessizdir, ben onların o sessizliğini çok yaşadım kendi içimde. Grafik tasarımı seçmemde de bu sessizlik bir etkendi. Zira tasarım lisanı bir şey söylemek zorundadır, bir şey yapıyorsanız karşıya bir şey iletmelisiniz, çizgilerinin bir sessizliği yoktur.”

MUHATABINI SARSAN ‘ÖFKE ‘

Sanatkarın standında yer alan eserler ‘davet’, ‘sınır’, ‘sesler’, ‘yüzleşme’ üzere isimleriyle hayatımıza tesir eden değerli kavramlara tekabül ediyor. Sanatkarın standında en çok dikkatimi çeken, karşısındakine içinde birikenlerin bir gün patlayacağını net bir formda hissettiren, isminin ‘Öfke’ olduğunu öğrendiğim mor rengin hakim olduğu çalışması oldu. “Bana çok iyi gelen bir çalışma oldu” diyor Rikkat hanım bu yapıtıyla ilgili, anlıyorum ki bir sanatkarın hayati bir kırılma anını temsil ediyor karşımdaki eser.

Karar