Pandemi periyodunda Türk şirketleri için tedarik zincirinin değerli halkalarından olan Çin, Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’da üretimi önemli oranda etkiledi, üretim ağlarında sakinliğe yol açtı. Çip ve hammadde ticaretinde global bir sorun yaşanırken bir çok fabrika üretimini durdurdu yada askıya aldı.
Üreticiler ya artırım gelecek beklentisi ile eserleri piyasaya sürmüyor ya da hammaddeye artırım gelecek beklentisiyle elindeki eseri fahiş fiyata satıyor.
DW’de yer alan habere nazaran; tedarik krizinin yaşanmasına ramak kaldığını söyleyen Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Lideri Sinan Öncel, ”Yüksek kapasite ile üretim yapan firmaların üretim bantlarını durdurmamak için hammadde stoğu yapması büyük sorunlar oluşturuyor” dedi.
Türkiye, üretiminin büyük kısmında kullandığı hammaddeleri ithal ediyor. Hem memleketler arası piyasadaki fiyat artışları hem de Türk Lirası’ndaki süratli paha kaybı bu mevzuda üreticiyi epeyce yıpratıyor.
ÇİZİLEN TABLO YANLIŞ
Mesken ve Mutfak Eşyaları Sanayicileri ve İhracatçıları Derneği (EVSİD) Lideri Talha Özger ise son bir yılda çelik, alüminyum, plastik ve demir üzere hammaddelerdeki fiyatların üçe katlandığını ve kurda yaşanan her dalgalanmada önemli zorluklarla karşılaştıklarını belirtiyor. Özger’e nazaran kurdaki artış ne ihracatçıya ne de iç pazarda satış yapan üreticiye yarıyor. Bu mevzuda çizilen tablonun yanlış olduğunu vurgulayan Özger, “Eğer Türkiye’de üretilmeyen hammaddelerde vergi indirimi yapılmazsa önümüzdeki günler daha da düşünceli geçebilir” dedi.
DAİMA FİYAT ARTACAK BEKLENTİSİ VAR
TOBB (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği) Otomotiv Tedarik Sanayi Meclis Lideri Alper Kanca da piyasada yaşanan tedarik sorununun temelinde global tesirlerin yattığını fakat Türkiye iktisadında yaşanan dalgalanmaların bu tesirin katlanmasına neden olduğunu söylüyor.
Global iktisatta konteyner, çip, magnezyum, çelik ve plastik temininin hayli zorlaştığını belirten Kanca, “Para ünitemizdeki dalgalanma bu tedarik problemini farklı bir boyuta taşıyor.
2001’deki kriz ortamının bir gibisi yaşanıyor. Beşerler elindeki eseri satmak istemiyor. Zira bugün sattığı fiyattan yerine yeni eser koyamayacağından korkuyor. 10 liraya satılacak eser daima fiyatlar artacak beklentisi ile elde tutuluyor. Tahminen 12 liraya satarım beklentisi var. Bu beraberinde stokçuluğu da getiriyor. Bugün bir hammaddeyi istediğiniz tarihte alabilmeniz pek mümkün değil. Ayrıyeten para siyasetinde belirsizlik de bunu tetikliyor. Yani kimse liranın dolar karşısındaki durumun ne olacağını anlamış değil. Güya özgür bırakılmış üzere. Bu da davranışları etkiliyor” tabirlerini kullanıyor.
YAPAY BİR ENFLASYON OLUŞUYOR
Oluşan belirsizlik ortamı nedeniyle üreticilerin fiyatlama planlamasının bozulması da gerçek fiyat artışlarının üstüne yapay artışların da yapılmasına neden oluyor.
BMD Lideri Sinan Öncel, “Kimse fiyatların nereye gideceğinden emin değil. Bugün 10 dolardan hammadde aldığında kimse bunu satmak istemiyor. Yarın 12 dolara alabilirim diye bugün sattığı esere bile artırım yapıyor. Böylelikle bir yapay enflasyon oluşuyor” tabirlerini kullanıyor.
DEHŞET ALIŞVERİŞİ YAPILIYOR
Öncel’e nazaran beşerler daima fiyatların artacağı tasası ile bu süreçte alışverişlerini arttırdı. Alışverişlerde önemli bir ivme gördüklerini belirten Öncel, şunları söylüyor: “Eskiden beşerler yüksek enflasyon periyotlarında her eserin fiyatının artacağından korktuğu için bilhassa teknolojik eserleri almaya çalışırdı. Artık emsal bir davranışı görüyoruz. İmkanı olanlar genel olarak her eserin fiyatının daima artacağını düşünerek alışverişe koşuyor. Yarın alamamaktan korkuyor. Tabi buna bir de turist alışverişlerini eklemek gerek. Geçen ay 100 doları olan turist bu Türkiye’den çok daha fazla eser satın alabilir. Biz mağazalarımızda bu hareketi görüyoruz. Yakında Bankalararası Kart Merkezi (BKM) dataları açıklandığında bunu istatistiklerde de göreceğiz.”
YENİ DÖNEM ESERLERİ YÜZDE 70 ARTIRIMLI
Şimdiye kadar piyasada satılan eserlerin altı ay evvelki fiyatlama ile raflarda olduğunu belirten Öncel, “Yeni dönem eserleri en az yüzde 70 artırımla satılacak. Maliyetlerdeki artış bu türlü devam ederse mağazalar kapanmak zorunda kalır. 100 liraya sattığımız eserin yerine yenisini koymak için en az 160 lira gerekiyor” dedi.
Öncel’in altını çizdiği öbür bahis ise sermayelerdeki erime. Öncel, “Kendi üreticilerimizle konuştuğumuzda bunu daha iyi anlıyoruz. Bu yıl Gaziantep’teki bir üreticimiz yalnızca dolardaki artış yüzünden yüzde 20 küçülmek zorunda olduğunu belirtti. Zira beşerler artık daha az hammadde alabiliyor. Bu da sermayelerin erimesine neden oluyor” diye konuştu.
Karar
