Türkiye ve Türkiye’de yaşayanlar için doların fiyatı, Amerika ve Amerika’da yaşayanlardan, muhakkak daha değerlidir.

Türkiye’de çalışanlar maaşlarını dövizle almıyor olabilir ama tükettikleri eserlerin fiyatı adeta dövizle belirleniyor.

Türkiye’nin 450 milyar dolar dış borcu var. Direkt yatırımlar için gelen 200 milyar $ yabancı sermaye de bir nevi dış borç sayılır.

Şimdi harcanmamış yaklaşık 100 milyar $ hariç, alınan 550 milyar $ dış borcun neredeyse tamamı, tüketim malları ithalatında kullanılmıştır.

Tüketim malları ithalatı bütün süratiyle devam ediyor; son beş yılın ortalamasına nazaran, yurtiçinde tüketilen sanayi eserleri içinde ithalatın hissesi %66’dır.

Döviz borçlarının ikincil dağılımıyla, borçlanmayan yahut alacaklı hale gelmeyen neredeyse hiçbir borç ya da varlık sahibi kalmamıştır:

Devletin toplam borçları içinde dövizin hissesi %50’yi aşmıştır; Türkiye’de yerleşik şahıs ve şirketlerin, Türk Bankalarındaki mevduatı 227 milyar doları aşmıştır; bankaların bu mevduata ilaveten sendikasyon ve öteki yollarla içeriden ve dışarıdan borçlandıkları meblağ 180 milyar dolara ulaşmıştır; firmaların dövizli borçları 250 milyar dolar civarında seyrediyor vs.

Çok dış borçlanma yüzünden fazla kırılgan hale gelmiş bir ekonomiyi yönetenlerin, dövizlerin fiyatı konusunda ihtimamlı davranacaklarını ummak akılcı bir çıkarım olur; olağan koşullar altında.

Pekala, bu ülkede yetkililerin ihtimamlı ve ihtimamlı davrandıklarına yahut davranacaklarına inanan bir Allah’ın kulu kalmış mıdır?

GERÇEK EFEKTİF DÖVİZ KURU YA DA DOLAR KAÇ TL OLMALI

Bu yıl içinde doların 6,20 TL’ye (Societe Generale), 6,25 TL’ye (Capital Inteligence) ve 6,50 TL’ye (HSBC) inebileceğine dair raporlar yayınlandı ve birtakım yatırımcılar bu iddialara inandı. Artık yılsonu için yapılan iddiaların tamamı 9,00 TL ve üzerini gösteriyor.

Türkiye dışında bir ülke düşünün, 8 TL olan dolar kurunun tıpkı yıl içinde hem 6,20 TL’ye düşeceğine hem de 9,70 TL’ye yükseleceğine inanılsın, bu mümkün müdür?

Bu türlü bir ülkede yahut bu türlü bir ülkeyle iş yapılır mı?

Geçen hafta açıklanan Haziran ayı “Reel Efektif Dolar Kuru Endekslerinde”, REDK, TL’nin bedelinin, tarihinin en düşük düzeyine düştüğü görülüyor.

Bu REDK’ya nazaran, TL’nin gerçek kıymetinde olduğu tarih Ekim 2016’dır. (Yani TL’nin dövizlere karşı ne daha bedelli ne de daha kıymetsiz olduğu yani endeks bedelinin 100 olduğu düzey.)

Sanki Ekim 2016’dan Haziran 2021’e kadar TL, yalnızca enflasyon oranında kıymet kaybetseydi, dolar kuru ne olurdu? Hesaplıyoruz: 5,93 TL.

Hâlbuki Haziran 2021’de bir dolar 8 TL 68 kuruşa yükseldi.

İşte bu çok bedel kaybından ötürü REDK endeksi, Haziran 2021 tarihinde 59,77’ye kadar düştü.
Yani bir dolar almak için 5,93 TL’ye ilaveten 2 TL 75 kuruş fazla para ödüyoruz.

İşte bu 2 TL 75 kuruş ek bedel “yönetim boşluğu ve/veya başarısızlığı” olduğu için ödeniyor.
Denilecektir ki REDK gerçekçi değil, katılıyorum; uygunlaştırma ismi altında çok fazla düzeltme yapıldı.

Bunu bildiğim için ben de “Gelişmiş Ülkeler Bazlı Gerçek Efektif Döviz Kuru Endeksini” öneriyorum. Bu endekse nazaran hesapladığımızda bir dolar 6,66 TL ediyor. Bu düzeltmeye karşın idare boşluğunun iktisada ödettiği ek bedel, dolar başına 2 TL 2 kuruştur.

ÜCRETLİLERİN ALTIN ÇAĞI

2006-2016 ortası periyotta durum bu türlü değildi hatta tam karşıtıydı.

Örneklendirirsek: Gelişmiş Ülkeler Bazlı REDK Endeksi Ağustos 2017 tarihinde 100 kıymetini almıştı. Bir dolar da 3,44 TL olmuştu. Varsayalım ki Ağustos 2017’de bir kişinin maaşı 3.440 TL yani 1.000 $ olsun ve bu kişi yalnızca ithal eserler tüketsin.

Bu kişinin maaşı şayet yalnızca enflasyon oranındaki artış kadar artırıldıysa, Haziran 2021’deki maaşı, 666 $’a düşer.

Hâlbuki tıpkı kişinin maaşı, 2008 yılında 1.370 $; 2010’da 1.330 $, 2012’de 1.260 $, 2014’te 1.200 $’a denk geliyordu. Bugün 666 $ dolar.

Maaşlar enflasyon oranında artmasına karşın insanların satın alma gücü, geçmiş yıllara nazaran yarıya düşmüş görünüyor.

Ücretliler 2016 yılından beri her yıl biraz daha fakirleşiyor.

Bu idarenin, bu gidişatı düzeltilme imkânı ve ihtimali var mı?

Bu dataları umursayıp yanlışlayacak bir hükümet yetkilisi var mı?

Yok.

Karar