Deniz çöpleri ve mikroplastik kirliliğine karşı Karadeniz’e kıyısı olan Türkiye, Gürcistan, Romanya ve Bulgaristan’ın da iştirakiyle ortak çaba başlatıldı. ‘Karadeniz Ekosistemini Korumak İçin Toplumsal Farkındalığı Artırarak Deniz Çöplerini Azaltma LitOUTer’ projesine Türkiye’de, Trabzon Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi dahil oldu.

Yürütülen projede pilot bölge seçilen Trabzon’un Sürmene ve Of ilçelerinde, deniz kıyısında 500 metrekarelik alanda yapılan kirlilik araştırmasında; maske ve yüz perdesi üzere tıbbi atıklar dahil 2 bin 500 atık tespit edildi.

Karadeniz’i tehdit eden deniz çöplerinin tespit edilerek, azaltmasının ve farkındalık oluşturulmasının amaçlandığı çalışmada, denizdeki atıkların yüzde 80’lik kısmının plastik olduğu belirlendi. Çöplerin dereler yoluyla taşınıp, kıyılara ulaşması üzerine model çalışması da yapıldı.

Yaylaya atılan ve dereye ulaştıktan sonra akıntılarla taşınıp, Karadeniz’e ulaşan atıkların kilometrelerce süren seyahatinin kayıt altına alındığı görsel hazırlandı.

Manzaralarda, yaylaya atılan pet şişe rüzgarla dereye savruluyor akabinde akıntıyla sürükleniyor. Derede öbür çöplerle birleşen pet şişe de denize sürükleniyor.

Proje koordinatörü olan KTÜ Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. Coşkun Erüz, projeyle akarsu havzası, kıyılar ve deniz tabanındaki kirliliği incelediklerini söyleyerek, şöyle devam etti:

“Atıkların akıntıyla birlikte taşınıp birikmesi konusunda ayrıyeten bir de modelleme çalışması yürütüyoruz. ‘LitOuter’ projesi kapsamında, çalışma alanımız olan Trabzon’da Sürmene ve Of deresi ile kıyılarını, kıyı ve plajlarını pilot alan olarak seçtik ve dere kenarları ile deniz kıyılarındaki katı atık yükünün ne olduğunu tespit etmeye çalıştık.

Hem dere kenarları ve deniz kıyılarında 500’er metrekarelik alanlarda yaptığımız çalışmalarda 2 bin 500 civarında ve yüzde 80’i plastik olmak üzere katı atık kirliliğinin olduğunu gördük.”

Katı atıkların sistemli toplanıp, bertaraf edilmesine karşın son çalışmalarda önemli ölçüde atık yükü görüldüğünü belirten Doç. Dr. Erüz, şöyle devam etti:

“Bu bize şunu gösterdi; aslında kurulmuş, geri dönüşüm sistemi var lakin insan olarak demek ki biz bu atıkların geri dönüştürülmesi, ortadan kaldırılması noktasında biraz duyarsızız, şuur eksikliğimiz var. Halk bunu tabiata ve ormandan, yayladan, meradan, yol kenarından bir formda bu atık köyden dereye iniyor; dereden taşınarak Karadeniz’e geliyor ve kıyılara, plajlara vuruyor.

Kovid-19’a karşı medikal maksatlı kullanmış olduğumuz maske ve kolonya, dezenfektan, yüz perdesi üzere hijyen gereçlerinin tabiatta önemli halde görülmeye başladığını ve tabiata karıştığını görüyoruz. Tıbbi ve başka atıklar aslında en tehlikeli atıklar.

Hastalık edebilen atıklar olduğu için bunların bertaraf edilmesi gerekirken tabiatta bizim katı atıkların yüzde 5’ini oluşturmaya başladığını, yaklaşık 500 metrekarede 125 tane maskenin varlığını gördük. Bu da çok büyük bir sayı.”

Pandemide kullanımı artan maskelerin tıbbi atık olduğunu ve etrafa atıldığında hayvanlar tarafından yiyecek sanılıp tüketildiğini aktaran Doç. Dr. Erüz, şöyle devam etti: Dünyada şu an 1,6 milyar civarında maskenin denizlerde serbestçe yüzdüğünü, bunun da 4 ile 6 bin ton civarında bir sayı olduğunu, plastik türevli maskelerin de yok olma sürecinin 450 yıl olduğunu biliyoruz. Yapacağımız her atık, bir evvelki yılın üzerine birikecek. Bunlar bakteri ve mantar taşıdıkları için birinci derecede tehlikeli bir kirletici.

Tabiata karıştıktan sonra kendi üzerinde biriken organizmalarla birlikte deniz canlıları ve karasal canlılar bunu besin zannediyor. Kaplumbağa bunları denizanası üzere algılayıp yiyor. Bu defa de fizikî kirletici olmasının dışında kendisi kimyasal kirletici olarak canlının bünyesine geçiyor. Karadeniz’in tamamında bu kirlilik kelam konusu. Her kişi 1 tane maske kullansa Türkiye’deki 83 milyon insan için 32 milyar maske üretiliyor. Bunun yüzde 5’i bile tabiata karışsa milyonlarca atık demektir; vahim bir düzey. Katiyetle çok önemli tedbir almamız gerekiyor.”