Yükseköğretim Heyeti (YÖK), bu sene yükseköğretim tarihinde akademik takım kullanımında yeni bir yol hayata geçirileceğini ve bu formülün YÖK-Gelecek Projesi ismi altında gerçekleşeceğini duyurdu.

YÖK’ten YÖK-Gelecek Projesi ile ilgili yapılan açıklamada, “Akademide takım kullanılmasında maksadın yalnızca istihdam sağlamak olmadığı, kamu faydası çerçevesinde bunun lakin bir sonuç olması gerektiği ortadadır. Hususun bir istikameti, üniversitelerimizin vizyonu ve temel misyonu doğrultusunda nitelikli bilgi üretimi için gerekli olan nitelikli insan gücüne sahip olmasıdır. Akademik uzmanlık, vakit zaman geniş alandan fazla özel derinliğin de tanımlanmasını gerektirmektedir. Yükseköğretim kurumlarının bu mevzuda durumlarının, muhtaçlıklarının ve kurallarının farklı olabileceği kabul edilmelidir. Bilhassa gelişmesini büyük ölçüde tamamlamış olan üniversitelerde daha özel alanlarda uzman insan gücüne gereksinim duyulduğunu hesaba katmak durumundayız. Bununla birlikte bu muhtaçlığın karşılanmasının lakin hakkaniyet ve fırsat eşitliği çerçevesinde olması gerektiği de aşikardır. Bu problemin bir yönüdür” tabirlerine yer verildi.

Sorunun öteki tarafının ise üniversitelerin bilimsel faaliyetlerinin ve misyonlarının ülkenin kalkınma yolundaki tercihleri ve öncelikleri ile uygun bir halde ilişkilendirilmesi olduğunun belirtildiği açıklamada şu bilgiler yer aldı:

PROJENİN ISMI ‘YÖK-GELECEK PROJESİ

“Umumi olarak sistemdeki bütün üniversitelerin, ama bilhassa takım rejimi itibariyle farklı statüde olan devlet üniversitelerimiz için takım kullanımı konusunda ülkemizin kalkınma yolundaki yürüyüşüne uygun merkezi bir planlamaya gereksinim vardır. Bilindiği üzere üniversitelerimizde öğretim üyesi ve öğretim elemanı istihdamı, YÖK tarihi boyunca merkezi sistemin yükseköğretim kurumlarına toplam takım sayısı belirleyerek tahsis etmesi, unvan bazında belirlenen takımların kurumlarda kullanım müsaadesinin kamu faydası gözetilerek YÖK tarafından müsaadeye bağlanması, üniversitelerimizin bu takımlar için aradıkları özel kaideleri belirleyip duyuruya çıkarak atama süreçlerini kendi kararları ile sonlandırmaları biçiminde sürmüştür. Bu sene yükseköğretim tarihimizde akademik takım kullanımında yeni bir usul hayata geçirilecektir. Bu usul, yeni YÖK tarafından bir proje mantığı içinde kurgulanmıştır. Projenin ismi YÖK-Gelecek Projesi’dir.”

Birinci sefer uygulanacak olan YÖK-Gelecek Projesi üç etapta gerçekleştirilecek. Birinci etap; öncelikli alan araştırma vazifelisi istihdamı, ikinci basamak öncelikli alan öğretim üyesi istihdamı, üçüncü kademe ise akademik liyakat-kariyer platformu formunda olacak.

“YENİ BİR KURGUYU HAYATA GEÇİRİYORUZ”

YÖK tarafından proje ile ilgili yapılan açıklamada, “Yeni YÖK olarak Türk yükseköğretim sistemine kazandırdığımız ve sistemi bu çerçevede tekrar yapılandırdığımız anahtar kavramlar bulunmaktadır. Öncelikli alanlar, ihtisaslaşma, açık bilim, üniversitelerde çeşitlilik, araştırma üniversiteleri, bölgesel kalkınma odaklı üniversiteler, mesleksel uygulama yüklü üniversiteler, tematik üniversiteler, temel bilimlerde üstün muvaffakiyet sınıfları, YÖK 100/2000- öncelikli alanlarda doktora, dijital dönüşüm, geleceğin meslekleri üzere kavramlar bunlar ortasındadır. Yükseköğretim sistemi bu asıllar çerçevesinde tedrici olarak tekrar yapılandırılmaktadır. Bugün Yeni YÖK olarak, koyduğumuz amaç doğrultusunda yeni bir kurguyu hayata geçiriyoruz. İnşallah öbür projelerimiz üzere bunda da kısa vakitte değerli uzaklıklar kat edeceğiz. Bu projenin bir çıktısı da sistem içinde ülkenin öncelikli alanlarında nitelikli bilgi üretmeye aday olan gençlere imkan tanıma, onlara sahip çıkma ve onların muvaffakiyetin ödüllendirileceğine dair inançlarını pekiştirmek olacaktır“ tabirlerine yer verildi.

YÖK birinci defa  “öncelikli alanlarda” araştırma vazifelisi duyurusuna çıkıyor. Uzun yıllardır var olan sistem, genel ve cari uygulama olarak tekrar devam edecek. 2020 yılında merkezi olarak belirlenen toplam atama müsaade sayıları üniversitelerimize tahsis edildi. Bunların duyuru müsaadelerinin YÖK’ten alındıktan sonra kaideleri ilgili üniversiteler tarafından belirlenerek duyuruya çıkılıyor ve süreçler bütünüyle üniversiteler tarafından sürdürülüyor. Lakin bunun yanı sıra, yani devam etmekte olan bu ana yola ek olarak, hacim prestijiyle daha küçük/daha az sayıda takımın tahsis edileceği farklı bir yol daha uygulamaya sokuluyor. Birinci sefer uygulanacak bu sistem başka projelerde olduğu üzere, YÖK tarafından kolay, sade ve yalın bir formda kurgulandı. Bu metodun özellikleri ise YÖK tarafından şu halde açıklandı:

a) Ülkemizin öncelikli alanlarının belirlenmesi ve bu alanlarda doktora programlarına açılması,

b) Ek takım tahsisi yapılacak (ilave atama müsaadesi verilecek) üniversitelerin YÖK tarafından belirlenen ülkemizin öncelikli alanlarda doktora eğitimi verebilme yetkinliğine sahip olması,

c) Tanım edilen takım için belirli bir kişinin değil, gereksinim duyulan profilin tanımlanması; hak ve adalet hissini zedelemeyecek, fırsat eşitliğini gözetmek üzere duyuru edilen takım için müracaat yapabilecek gereğince adayın sistemde bulunuyor olmasına dikkat edilmesi,

d) Adayların kıymetlendirilmesi ve seçiminin cari metoda nazaran üniversitelerimiz tarafından yapılması.

Asıl takım kullanımı üniversiteler tarafından sürdürülmekte iken, YÖK tarafından da kendisine tanınan yetki çerçevesinde muhakkak sayıda araştırma vazifelisi için ülkemizin önceliklerine odaklanılmakta, ancak YÖK tarafından belirlenen kaidelerin dışında kaide koşmamak kaydıyla süreçlerin yürütülmesi tekrar üniversitelere bırakılmaktadır.”

“HİSSEDİLEBİLİR BİR DÜZGÜNLEŞME HEDEFLENİYOR”

Türk yükseköğretim sisteminin “liyakat ve ehliyet” çerçevesinde şekillendirilmesine ve üniversitelerin ihtisaslaşmasına katkı sağlayacak “Öncelikli Alan Araştırma Görevlisi” atamalarıyla iki, üç sene zarfında yükseköğretimde hissedilebilir bir iyileşme hedeflendiğinin belirtildiği açıklamada, “Proje kapsamında Türkiye’nin öncelikli alanları belirlenmiş ve “adrese teslim” olmamak kaydıyla bu alanlarda doktora eğitimi yapan öğrencilere araştırma vazifelisi takımlarına atanma imkânı tanınmıştır. Genel takım kullanımı üniversiteler tarafından sürdürülmekte iken bu daha az sayıdaki araştırma görevlisinin atanmasında ülkemizin önceliklerine odaklanılmakta, ancak YÖK tarafından belirlenen kuralların dışında kaide koşmamak kaydıyla süreçlerin yürütülmesi yeniden üniversitelere bırakılmaktadır. Öncelikli alanlara araştırma vazifelisi atanmasını hedefleyen ve “Yeni YÖK” tarafından sade ve yalın bir biçimde kurgulanan bu proje, öbür pek çok projemiz üzere Türk yükseköğretimi için bir ilktir” denildi.

2020 yılında “yeni YÖK” anlayışı çerçevesinde ülkenin muhtaçlık duyduğu alanlardaki nitelikli insan gücünü karşılayabilmek için  “Öncelikli Alanlar Araştırma Görevlisi” takımı için “ek” atama müsaadeleri verildiğinin vurgulandığı açıklamada şu bilgiler kaydedildi:

“Ek atama müsaadesi verilen öncelikli alanlardan kimileri; ‘Yapay Zeka, Bilgi Bilimi, Mikro ve Nanoteknoloji, Akıllı ve Yenilikçi Materyaller, Besin Üretimi, Sürece ve Teknolojisi, Besin Biyoteknolojisi, Sürdürülebilir Tarım, Zootekni ve Hayvan Besleme,  Moleküler Farmakoloji, İlaç Araştırmaları ve Aşı, Biyoteknoloji, Milletlerarası Güvenlik ve Terör, Eğitimde Dijitalleşme, İnsan Beyni ve Nörobilim’ vb. yükseköğretim sisteminde 2 bin 200 öğrencimiz, çeşitli üniversitelerde öncelikli alan olarak belirlenen bu alanlarda doktora eğitimlerine devam etmektedir. Başka bir tabir ile hiçbir pozisyon/kadro duyurusu belirlenmiş bireyler için olmayıp belirlenmiş alanlar içindir. Burada öncelenen ‘kişiler’ değil, ‘öncelikli alanlar’dır. Bu proje ile ülkemizin öncelikli alanlarında nitelikli insan gücü muhtaçlığını ve öğretim üyesi eksikliğini gidermek için değerli bir adım atılmaktadır. Bu takımlara yapılacak atamaların büsbütün ‘liyakat’ çerçevesinde olması için, muhakkak bir üniversitenin havuzundan değil, Türkiye’nin havuzundan yararlanılarak gerçekleştirilecek olması, bu kıymetli adımı daha da bedelli kılmaktadır.”

“TOPLUMSAL KONTROLE AÇIK”

Yeni YÖK olarak başlatmış oldukları teşebbüsler sonucu temel bilimler (fizik, kimya, biyoloji, matematik), ziraat, orman, veterinerlik, su eserleri, astronomi ve uzay bilimleri, yer bilimleri ve ideoloji alanlarında lisans bursları ve “YÖK 100/2000 Doktora Projesi” ile de doktora bursu verilmekte olduğunun hatırlatıldığı açıklamada, “YÖK’ün son yıllarda kamuoyunda nezdinde kazanmış olduğu itimat ve prestij da her bir teşebbüsünde şeffaf ve hesap verebilir olmaya verdiği değer dolayısıyladır. Yeni YÖK”ün kendisi için kamu kontrolüne açık olma kavramından anladığı, yalnızca aşikâr kurumların kendisini denetlemesi değil, icraatlarını toplumun bütün kısımlarının önünde rahatlıkla lisana getirebilir olması, yani toplumsal kontrole açık olmasıdır” sözlerine yer verildi.

“YÖK Öncelikli Alanlar Öğretim Elemanı Projesi”nin ikinci ayağı ise ülkenin kalkınma yolundaki öncelikli ve özellikli alanlarında öğretim üyesi atamaları için verilecek olan “ek” izinlerden oluşacağının belirtildiği açıklamada, “Üniversitelerimizin bu alanlarda temayüz eden ilgili kısımlarına tahsis edilecek olan “ek” öğretim üyesi takım duyuruları ile “başarılı bölümler” daha da güçlendirilmek suretiyle ödüllendirilecektir. Projenin “Öncelikli Alan Öğretim Üyesi” ayağını önümüzdeki günlerde akademi topluluğu ve kamuoyu ile paylaşılacaktır. Böylece bu ay içinde YÖK-Gelecek Projesinin üç basamağı da hayata geçirilerek sisteme kazandırılmış olacaktır. Tasarımlarımızı yahut hayallerimizi değil, “hayata geçirdiğimiz projeleri” kamuoyuna sunmaktan memnunluk duymaktayız” denildi.

Karar