MB’nin ‘faiz sebep’ kapsamında iki sefer indirime gitmesinin akabinde dolar tarihi rekorlar kırdı. TL’deki erimeyle yerli şirketlerin pahası de eridi. Her meskene 121 bin lira borç yükü geldi. Lakin milleti yoksullaştıran tezin çöktüğünü TÜİK dataları ortaya koydu. Hükümetten yapılan ‘enflasyonun düştüğünü göreceksiniz’ çıkışlarına karşın istatistik kurumu ekim ayında yüzde 20 olan enflasyonun kasımda yüzde 21’e çıktığını duyurdu.
Sokak enflasyonunun altında olan datalarla bile otaya çıkan tablo, tezin iktisatta hasarı artırmaktan öbür bir işe yaramadığını gösterdi. Faturası millete çıkan ısrardan geri adım atılması gerektiği lisana getirildi. Ekonomistler de ‘ısrardan vazgeçilmeli’ uyarısı yaptı: Enflasyon denetim edilemez bir orana gidiyor. Faiz düştü, enflasyon arttı. Bilim dışı siyasetlerle erimeye devam edeceğiz, bu enflasyonun tesirini yıllarca yaşayacağız.
ARTIRIM FIRTINASI KAPIDA
‘Faiz sebep enflasyon sonuç’ tezi bir sefer daha çöktü. Süratle düşen faize karşın enflasyon kasımda da rekor seviyede arttı. TÜİK’in kasım ayına ait bilgilerine nazaran, üretici enflasyonu aylık yüzde 9,99 yıllık ise yüzde 54,62 yükseldi. Enflasyon 3 yılın doruğuna çıkarken aylık bazda yüzde 3,51 artan TÜFE, yıllık yüzde 21,31 oldu. Böylelikle yıllık enflasyonda Kasım 2018’den bu yana en yüksek düzey görüldü. ÜFE bilgileri de artırım yağmuruna işaret etti. TÜİK, ÜFE’nin yüzde 50’nin üzerine çıktığını raporladı.
Merkez Bankası’nın üst üste yaptığı faiz indirimleri ve iktisat idaresinin yanlış atılımları kura her gün yeni rekorlar kırdırıyor. Artan kurla birlikte hem üreticide hem de tüketici de enflasyonu tarihi tepelere çıktı. ‘Faiz sebep enflasyon sonuç’ tezi bir defa daha çökerken, düşen faize karşın artış çabucak hemen rekor seviyede oldu. T
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) kasım ayına ait yurtiçi tüketici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) oranlarını açıkladı. Buna nazaran üretici enflasyonu kasımda aylık yüzde 9,99 oranında artarken yıllık bazda ise yüzde 54,62 artış kaydetti.
Artan ÜFE oranlarıyla bir arada iğneden ipliğe artırım yağmuru yaşanacak. Endüstrinin dört dalının yıllık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 44,53, imalatta yüzde 53,24, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 72,42, su temininde yüzde 33,08 artış olarak gerçekleşti. Ana sanayi kümelerinin yıllık değişimleri; orta malında yüzde 63,12, güçlü tüketim malında yüzde 32,17, dayanıksız tüketim malında yüzde 34,33, güçte yüzde 90,34, sermaye malında yüzde 33,30 artış olarak gerçekleşti. Yıllık en düşük artış; yüzde 12,60 ile giysi eşyası, yüzde 19,66 ile deri ve ilgili eserler, yüzde 22,23 ile öteki madencilik ve taş ocakçılığı eserleri alt dallarında gerçekleşti. Buna karşılık kok ve rafine petrol eserleri yüzde 145,94, ham petrol ve doğal gaz yüzde 116,51, ana metaller yüzde 97,13 ile endekslerin en fazla arttığı alt kesimler oldu.
Öte yandan TÜİK datalarına nazaran aylık bazda yüzde 3,51 artan TÜFE, yıllık yüzde 21,31 düzeyine çıktı. Böylelikle yıllık enflasyonda Kasım 2018’den bu yana en yüksek düzey görüldü. Kasım ayında tüketici fiyat endeksiyle üretici fiyat endekslerindeki yıllık artış suratları ortasındaki fark da yeni bir rekor kırdı. TÜFE- ÜFE ortasındaki makas 33,31 puana çıktı. Çekirdek enflasyon ise yüzde 16,82’den yüzde 17,62 düzeyine yükseldi.
‘BU MAKASI KİMSE YEMEZ’
TÜİK’in kasım ayına ait açıkladığı TÜFE ve ÜFE datalarını kıymetlendiren Karar Gazetesi müellifi ekonomist Doç. Dr. Oğuz Demir “TÜFE (yüzde 21,3) ve ÜFE (yüzde 54,6) makasının TÜİK’ten diğer açıklaması yok. ÜFE, üreticiden çıkış fiyatları demek. Üreticiden yüksek fiyatla çıkan eser, bize gelene kadar düşüyor yani! Talep zayıfken tamam da tüketici fiyatlar daha da artmadan alayım diyorken kimse bu makası yemez” dedi. Ekonomist ve öğretim vazifelisi Prof. Dr. Serap Durusoy ise toplumsal medya hesabında yaptığı açıklamada “Yıllık TÜFE yüzde 21,31 olarak açıklandı. Bugün açıklanan enflasyon sayıları kur, faiz ve enflasyon sarmalında geldiğimiz noktayı bir kere daha ortaya koydu. İktisat siyasetindeki paradigma değişiminden vazgeçilmeli” yorumunda bulundu.
ENAG VE TÜİK ORTASINDAKİ FARK YÜZDE 37.34
TÜİK’in yanı sıra enflasyon oranlarını açıklayan bağımsız Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) kasım ayına ait enflasyon oranlarını açıkladı. Buna nazaran kasım ayında enflasyon yüzde 9,9 oranında arttı. Yıllık enflasyon ise ENAG datalarına nazaran yüzde 58,65 oranında artış gerçekleşti. TÜİK ile ENAG ortasındaki sayılarda uçurum farkı gözlendi. Buna nazaran iki kurum ortasında aylık enflasyon sayıları ortasındaki fark yüzde 6,48 iken yıllık fark ise 37,34’e çıktı. TÜİK’in enflasyon oranlarını düşük açıklaması yansılara neden oldu.
TL’DEKİ BEDEL KAYBI VE ARTIRIMLAR KISMEN YANSIDI
TÜİK’in açıkladığı sayıların kendisini tam olarak ikna etmediğini belirten ekonomist Cem Oyvat “Ama fiyatlardaki son artışın tam olarak kasım ayı enflasyonuna yansımadığı, Aralık ayı enflasyonu ve sonrasına yansıyacağı da gözden kaçmasın. Neden derseniz öncelikle, aylık TÜFE ay içinde toplanan ortalama bilgilere nazaran hesaplanıyor dedi. Oyvat TL’nin yüzde 40’lık bedel kaybı şimdi anket datalarına kısmen girdiğini aktararak “Kasım ayı TÜFE’sine ve Yİ-ÜFE’sine kısmen yansıdı. Lakin Aralık’tan itibaren tam olarak yansıyacak.
Şekere yüzde 25 artırım geldi. Meğer aylık ortalama kullanılan TÜİK sepetinde şekerdeki artış yüzde 12-13. Dahası 24 Kasım’da akaryakıt, motorin ve LPG’ye de tarihi artırım geldi. Aslında akaryakıt ve motorin 20 Kasım’da da zamlanmıştı. Bu artırımların sonunda motorinin fiyatı Kasım ayı boyunca yüzde 19,4 arttı. Bunun TÜİK sepetindeki yansıması şimdi yüzde 10,1 artış. Akaryakıttaki artış ise yüzde 15 ve bunun TÜİK sepetindeki yansıması şimdi yüzde 8. Natürel benzin/motorindeki artış, vakit içinde başka eserlere de yansıyor, yansıyacak. Bunların Aralık ve sonrası TÜFE’yi üst çekmesi beklenir. Dahası endüstride kullanılan doğalgaza gelen yüzde 48’lik artırımın tarihi 1 Kasım. Bu artırımın yüzde 54.6’ya fırlayan Yİ-ÜFE’ye yansıdığı görülüyor, ancak maliyetlerin TÜFE’ye yansıması ortasında da vakit farkı olabilir. Lakin yansıyacak Son olarak sanayi ve elektrik üretiminde kullanılan doğalgaza bugün bir yüzde 20’lik daha artırım geldi. Bu da üretime Kasım enflasyonunda görmediğimiz yeni bir maliyet getiriyor. Konutta kullanılan doğalgazda şimdilik fiyat değişmedi, lakin bu kur artışıyla nereye kadar değişmeyecek? Özetle, Aralık ayından itibaren TÜİK’in oynamalarıyla dahi kolay kolay gizlenemeyecek bir enflasyon artışı geliyor. Sokaktaki vatandaş esasen bu artışı hissediyor. Taban fiyat tespit edilirken de, Kasım TÜFE’ye yansımayan fiyatlardaki bu artışların dikkate alınması gerekiyor” değerlendirmesinde bulundu.
‘ÜRETİCİDE ARTAN FİYATLAR TÜKETİCİYE YANSIYACAKTIR’
TÜİK’in açıkladığı ÜFE oranının artırım olarak tüketiciye yansıyacağını belirten ekonomist Prof. Dr. Mete Gündoğan “Kasım ayı enflasyonu yüzde 3,5 yıllık olarak da yüzde 21,31 olmuş. (TÜFE beklenenin altında kalmış!) Üretici için enflasyon ise Kasım ayında yüzde 9,99 yıllık olarak da yüzde 54,62 olmuş. (ÜFE sonunda tüketiciye yansıyacaktır.) Manası; artık bundan sonra enflasyonun gerilemesini beklemeyin” tabirlerini kullandı.
‘ETKİSİ 2022 İLE BAŞLAYACAK’
Üretici enflasyonundaki artışa dikkat çeken ekonomist Prof. Dr. Mehmet Hasan Eken toplumsal medya hesabından yaptığı değerlendirmede “TÜİK enflasyon oranlarını açıkladı. ÜFE: yüzde 54,62 TÜFE: yüzde 21,31 Fark: yüzde 33,31. Kısa yorumum: Enflasyon yükü üretici üzerinde bırakılmış. ÜFE 2022’den itibaren TÜFE’ye yansıyıp tüketiciyi etkileyecek. TCMB artık faiz indiremeyecek” tabirlerini kullandı. TÜFE ve ÜFE ortasındaki farkın son 11 yılın rekorunu kırdığını vurgulayan Deva Partili ekonomist Ömer Fırat Gencal ‘’Sürdürülmesi mümkün olamayan bir grafik. ÜFE ve TÜFE ortasındaki farkın son 11 yılın rekorunu kırarak yüzde 33.31 seviyesine çıkması da bu iktidara nasip oldu. Mızrak çuvala sığmaz oldu… Personel, emekli, çalışanının emeğini sayıları eğip bükerek hiç etmeyin” değerlendirmesinde bulundu.
‘GELECEK AYLARDA DAHA ÜSTLERDE OLACAK’
Hayret enflasyon yüzde 20’yi nasıl geçmiş diyen Finansal Danışman Rıdvan Baştürk “Gelecek aylarda ÜFE-TÜFE daha üstlere gidecektir… Bu süreçte faiz indiriyorsun… Bir de TL mevduatı cazip kılacağız diyorsun” dedi. Ekonomist Firuze Nazlı Ergin ise “Enerji fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 90, orta girdideki artış yüzde 63. Toplam ithalatın en büyük kısmını oluşturan orta girdinin hissesi yüzde 80’e ulaştı. Ülkenin Merkez Bankası cari fazla vererek yani ‘rekabetçi kur’ ile fiyat istikrarını sağlayabileceğine inanıyor, faiz indiriyor. ÜFE yüzde 54” paylaşımını yaptı.
‘ÖLÇEMİYORSANIZ YÖNETEMEZSİNİZ’
TÜİK’in enflasyon ölçümünde kullandığı sayıların ya hiç artmadığını ya da devede kulak arttığını söyleyen ekonomist Mustafa Sönmez “Kasım TÜFE beklenenin altında yüzde 3,5 geldi.
Yıllığı yüzde 21’in üstüne çıktı. Üretici fiyatlarında Kasım artışı yüzde 10’a yakın, yıllığı yüzde 55’e yaklaştı. Kasım’da yüzde 3,5 açıklanan TÜFE’nin yıllığı yüzde 21,3; besinde yüzde 27, lokantalarda yüzde 29. TÜİK, tekrar yapmış yapacağını. TÜFE hesaplamada en değerli yeri tutan kirada aylık artışı yüzde 1,5 göstermiş. Su, elektrik, doğalgazda artış yüzde 0, sigarada 0. dizel arabada yüzde 12, benzinlide yüzde 6. Neden kasım aylık TÜFE yüzde 3,5 çıktı, buradan anlayın” dedi. Toplumsal medyadan değerlendirmede bulunan Sönmez “Enflasyon hesaplanırken en çok dikkate alınan unsurlar bu listedekiler ve her birinin nasıl ya hiç fiyatı artmamış ya da devede kulak artmış. Ölçemiyorsanız, yönetemezsiniz. TÜİK, hakikat ölçmek zorundadır. Halkın vergisini bunun için maaş, bütçe olarak kullanıyorlar. Ekmek 2 liradan 2.5 TL’ye çıkınca yüzde 25 artar. Nasıl yüzde 7 gösterir TÜİK? Araba fiyatlarındaki artış nasıl yüzde 6 oluyor? Et fiyatları yüzde 4 mü arttı? TÜİK, ÜFE ya da endüstrici fiyatlarındaki artışı Kasım’da yüzde 10 olarak açıkladı. Bu, yıllık yüzde 55’e yakın artış demek! İstedikleri kadar eğip büksünler önümüzdeki ayların TÜFE’si kaçınılmaz olarak aylık yüzde 5’i geçecek” diye konuştu.
SANAYİ DOĞALGAZINA 2 AYDA YÜZDE 68 ARTIRIM GELDİ
Elektrik üretim santralleri ve endüstride kullanılan doğalgaza yüzde 20 artırım yapıldı. Konutta kullanılan doğalgaz fiyatı değişmedi. BOTAŞ Aralık ayı doğalgaz tarifesini yayınladı. Buna nazaran, konutlarda kullanılan doğalgaza artırım yapılmadı lakin büyük sanayi ve ticari kuruluşlara sağlanan doğalgaza yüzde 20 artırım geldi. Elektrik santrallerinde kullanılan doğalgaz fiyatlarına da yüzde 20 artırım yapıldı. Endüstride doğalgaza yüzde 20 artırım yapılmasını kıymetlendiren CHP Genel Lider Yardımcısı Ahmet Akın, kelam konusu artırımın hayat pahalılığını artıracağına işaret etti. Endüstride kullanılan doğalgaza üst üste yapılan yüksek artırımların çarşı, pazar ve market raflarındaki fiyatları artıracağını belirten Akın, “Sanayi doğalgaz tarifesine daha geçen ay yüzde 48 oranında artırım yapılırken bir ay sonra tekrar yüzde 20 oranında artırım yapılması, iktidarın güç buhranında ana faturayı sanayicilerimize kesmek istediğini göstermektedir. Lakin bu durum, üretim maliyetlerini artıracağı için vatandaşlarımıza da hayat pahalılığı olarak yansıyacaktır. Yılın son ayında yapılan bu artırım, yeni yılda enflasyonu tetikleyecektir. Endüstriye yapılan doğal gaz artırımı, direkt çarşı, pazar ve market raflarına artırım olarak yansıyacaktır. Vatandaşlarımız, endüstriye yapılan artırımın faturasını alışveriş yaparken temel eserlere yapılan artırımlarla ödemek zorunda kalacaktır” dedi.
Karar
