İKTİSAT SERVİSİ

Türkiye’nin yeni iktisat modeli istihdamda karşılık bulmuyor. Düşük faiz yüksek kur ile Hükümet iktisatta Çin modelini örnek alırken, bunun istihdama yansıması ise şimdilik ‘sıfır’.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran, modelin endüstride tutmadığı görülürken nitelik iş gücü gitgide kayboluyor. İşsiz sayısı ekimde bir evvelki aya nazaran 75 bin kişi azalarak 3 milyon 717 bin bireye geriledi. İşsizlik oranı ise yüzde 0,2 azalışla yüzde 11,2 olarak gerçekleşti. İstihdam edilenlerin sayısı ekimde bir evvelki aya nazaran 180 bin kişi artarak 29 milyon 581 bin kişi, istihdam oranı ise 0,2 puanlık artış ile yüzde 46,2 olarak kaydedildi. Ekim ayında, istihdam edilenlerin sayısı, bir evvelki aya nazaran tarım kesiminde 33 bin kişi, hizmet dalında 211 bin kişi arttı. Lakin birebir devirde istihdam edilenlerin sayısı sanayi kesiminde 58 bin kişi, inşaat bölümünde 4 bin kişi azaldı.

İstihdam edilenlerin yüzde 17,0’ı tarım, yüzde 21,5’i sanayi, yüzde 6,1’i inşaat, yüzde 55,4’ü ise hizmet kesiminde yer aldı. Mevsim tesirinden arındırılmış atıl iş gücü oranı yüzde 22,8 oldu.
15-24 yaş kümesini kapsayan genç nüfusta işsizlik oranı bir evvelki aya nazaran 0,8 puan azalarak yüzde 20,1, istihdam oranı 0,3 puanlık artışla yüzde 33,4’e yükseldi.

Bu yaş kümesinde iş gücüne katılma oranı ise bir evvelki aya nazaran 0,1 puan azalarak yüzde 41,8 düzeyinde gerçekleşti. Vakte bağlı eksik istihdam, potansiyel iş gücü ve işsizlerden oluşan atıl iş gücü (geniş tarifli işsizlik) oranı ekim ayında bir evvelki aya nazaran 1 puan artarak yüzde 22,8’e yükseldi.

Vakte bağlı eksik istihdam ve işsizlerin bütünleşik oranı yüzde 15,6 iken, potansiyel iş gücü ve işsizlerin bütünleşik oranı yüzde 18,7 olarak gerçekleşti. Ekim ayında toplumsal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların toplam çalışanlar içindeki hissesini gösteren kayıt dışı çalışanların oranı, bir evvelki yılın birebir ayına nazaran 2,3 puan azalarak yüzde 29,5 olarak gerçekleşti. Tarım dışı bölümde kayıt dışı çalışanların oranı bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran 2,6 puan azalarak yüzde 18,1 oldu.

‘İHRACAT ARTIŞI İŞ BAŞINA YANSIMIYOR’

Düşen sanayi istihdamına dikkat çeken ekonomistler de yeni modele değindi. Ekonomist Oğuz Demir “Eylül’de 218 bin artan sanayi istihdamı Ekim’de 58 bin düştü. Hizmette ise toparlanma sürüyor. İstikrarsız rekabetçi kur ile ihracat artışı istihdamda da istikrar yaratmıyor. Hizmetlerde ise istihdam bu kadar aksiliğe karşı tüketici sayesinde artmaya devam ediyor. Yani neymiş? Pahalılık altında ezilen ve tükenen tüketici de tüketemediği vakit bakalım istikrarsız, rekabetçi kur bize ihracat artışı dışında ne verebilecek? Yatırım artmadığı sürece ihracat artışı yalnızca ihracatçı firmaların ciro artışından ibaret kalıyor. Yeni deneme yapanlara duyurulur” yorumunu yaptı.

‘TÜRKİYE BÜYÜYOR FAKAT İŞSİZLİKLE’

CHP sözcüsü Faik Öztrak “Milletin vekillerine kapı duvar olan TÜİK, ‘çakma işsizlik’ sayılarını açıklamış. TÜİK ‘e nazaran geniş işsiz sayısı Ekim’de, bir evvelki aya nazaran 387 bin kişi artarak, 8 milyon 281 bine çıkmış. Buna nazaran işsizlerimizin sayısı pandemi öncesi periyodun yaklaşık 2 milyon üzerinde. Tekrar geniş işsizlik oranı da, bir evvelki aya nazaran, 0,9 puan artarak Ekim’de yüzde 22,8 olmuş. Pandemi öncesinde birebir oran yüzde 19’un altındaydı. İşsizlik bilgilerinde dikkat çeken öbür bir konu: Şu kadar büyüdük, bu kadar şahlandık denen iktisatta iş gücüne iştirakin hala pandemi öncesi düzeyleri yakalayamaması. İnsanlarımız iktisatta bu kadar büyüme varsa, iş aramak için sanki neden bu kadar utangaç davranıyor? İş gücüne iştirakin düşük kalması, işsiz sayımızı da 303 bin kişi aşağı çekmiş. Türkiye’nin sırasıyla yüzde 3 ve yüzde 1 civarında büyüdüğü 2018 ve 2019’da, iş gücüne katılma konusunda daha istekli olan yurttaşlarımızın, çift haneli büyümeden bahsedildiği 2021’de iş gücü piyasasına girmekten imtina etmesi ve iş bulma umudunu kaybediyor olması sahiden enteresan. Erdoğan’ın sebep olduğu döviz kuru şoklarıyla darbe yiyor. Ekim’de sanayi ve inşaat istihdamında kayıplarımız var. Bunun devamı halinde, hesabını millete kim verecek?” yorumunu yaptı.

8 MİLYON KİŞİ EKMEK KAPISI ARIYOR
DİSK Araştırma Merkezi (DİSK-AR), İşsizlik ve İstihdamın Görünümü raporunu yayımladı. Rapora nazaran; salgın öncesinde, 2019 Ekim ayında 6 milyon 413 bin olan geniş tarifli işsiz sayısı, Ekim 2021’de 1 milyon 869 bin artarak 8 milyon 281 bin oldu. Geniş işsizlik eylül-ekim ortasındaki bir ayda ise 387 bin arttı. Raporda, ekim ayında dar tarifli işsizliğin yüzde 11,2, geniş tarifli işsizliğin yüzde 22,8 olduğu belirtildi. Dar ve geniş işsizlik ortasındaki 11,6 puan fark “Dar ve geniş işsizlik ortasındaki makasın bu kadar açılmasının en değerli nedeni, salgın periyodundaki işten çıkarma yasağının dar tarifli işsizliği hudutlu seviyede tutmuş olması ve işbaşında olunan mühletin azalmasıdır. Böylelikle dar tarifli işsizlik sonlu kalırken geniş tarifli işsizlik fırlamıştır” diye açıklandı. Raporda, TÜİK ve İŞKUR’un işsizlik dataları ortasında farkın devam ettiği belirtildi.

Karar