Türkiye’de uzun müddettir ortaya konulan inanç sarsıcı yaklaşımın en somut yansıması kurda yaşandı. Uzmanların ‘Hatalı’ dediği faiz indirimi sonrası artan dolar, MB Başkanı’nın “TL’deki kayıp faizden kaynaklı değil” tabirleri ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamaları sonrası 9 lirayı aşarak tarihi rekor kırdı. Yanılgılı siyasetlerle adım adım gelen tablo ‘Hem 128 milyarı buhar eden hem kurun ateşini daha da artıran anlayış terk edilmeli’ dedirtti.
‘DOLARDAKİ ARTIŞ GELECEK GÜNLERDE FİYAT ARTIŞLARI OLARAK DÖNECEK’
konomistler de dolardaki tırmanışta hükümetin izlediği siyasetlerin tesirine dikkat çekti: Bu kur artışları gelecek günlerde fiyat artışları olarak geri dönecek. Tablo vatandaşın delinen cebinde. Enflasyondan sonra iki basamaklı dolar kuruna bir adım kaldı. 2021’de TL dolara karşı en çok paha kaybeden para ünitesi. Bu yıl dış güçler palavrası için sebep de yok. İktisat yönetilemiyor. Ekonomik gerçeklikler inkar edildikçe Türk Lirası paha kaybediyor.
Yöneticiler konuştu dolar 9 sonunu geçti
Merkez Bankası’nın faiz indirimi atılımından sonra TL’de paha kaybı durdurulamıyor. Yapılan atak sonrasında 9 lira düzeyine hayli yaklaşan kur evvelki gün 9.04 ile yeni doruğuna imza attı. Uzun bir müddettir TL’de yaşanan kıymet kaybı sürerken hem siyasetin telaffuzları hem de Merkez Bankası’nın adımları TL’yi yeterlice zayıflattı. Piyasalar hem Kavcıoğlu’nun açıklamalarına hem de hudut ötesi operasyon muhtemelliğine TL satışlarıyla reaksiyon verdi.
Eski günlerine geri dönen kur, yine günlük rekorlarına başladı. Haftanın birinci süreç gününde 9 lira düzeyine yaklaşan dolar/TL evvelki gece 9.04 ile tarihi doruğuna imza attı.
Uzun bir müddettir TL’de yaşanan kıymet kaybı sürerken hem siyasetin adımları hem de Merkez Bankası’nın adımları kuru gitgide güçlendiriyor.
Evvelki gün, TCMB Lideri Şahap Kavcıoğlu’nun TBMM Plan Bütçe Komisyonu’ndaki sunumuyla birlikte yükselişe geçmişti. Kademeli yükselişini sürdüren dolar/TL, piyasalar kapandıktan sonra 9 lira hududunu aşarak rekor tazeledi.
Kavcıoğlu, sunumun akabinde soru yanıt kısmında kurda görülen yükselişlerin faiz indiriminden kaynaklanmadığını belirtti. Son toplantılarda faiz indiriminin sinyalinin verildiğini bu nedenle kararın da sürpriz tesiri yaratmadığını söyleyerek “Sürpriz bir indirim yapmadığımızı çok net söyleyebiliriz. Ağustos-eylül üzere faiz indirme yol haritamızı belirtmiştik. Merkez Bankası’nın vazifelerini ihmal etmesi ya da bunun dışında karar alması kelam konusu değil” diye konuştu.
Kavcıoğlu’nun sunumunun akabinde Cumhurbaşkanı Erdoğan Kabine Toplantısı sonrası konuşma yaptı ve Suriye konusunda güvenlik için hudut ötesi operasyon olabileceğini belirtti. Piyasalar hem Kavcıoğlu’nun açıklamalarına hem de hudut ötesi operasyon muhtemelliğine TL satışlarıyla reaksiyon verdi.
Böylelikle kurun sene başı prestijiyle yükselişi de yüzde 22’ye çıktı. Toplumsal medyadan kurdaki artışı eleştiren muhalefet parti önderleri, eski günleri hatırlattı.
CHP Genel Lider Yardımcısı Faik Öztrak, toplumsal medyadan bahisle ilgili yaptığı açıklamasında şu sözleri kullandı:
“Sorumluluklarınızdan tahminen kaçabilirsiniz. Lakin sorumluluktan kaçmanın sonuçlarından kaçamazsınız. ‘Faiz indiriminin TL’deki bedel kaybına tesiri yok’ dendiği gün, döviz kurlarının verdiği karşılık.”
Memleket Partisi Genel Lideri Muharrem İnce ise ‘Erdoğan seçilirse dolar 8-10 TL olur’ açıklamasını hatırlatarak: “2018’de Erdoğan seçilirse dolar 8-10 TL olur demiştim. 1 dolar 9 TL oldu. Erdoğan tekrar seçilirse dolar 18-20 TL! At fav’a bekle! Millettin bahtı, milletin elindedir.”
DEVA Partisi Genel Lideri Ali Babacan “Dolar, 9 TL’yi gördü!” haberlerini değerlendirdiği paylaşımında “Gazetecilerin işine karışmak üzere olmasın fakat dolar 9 lira ise hakikat başlık şu olmalı:
Tekrar Erdoğan konuştu, Türk lirası yeniden bedel kaybetti” paylaşımını yaptı.
İYİ Parti Genel Lider Yardımcısı Bahadır Fazilet de “Merkez Bankası lideri ‘Kurun faiz indirimiyle alakası yok’ dedi. 1 dolar 9 TL olarak tarihi tepeyi gördü! Merkez Bankası lideri Kavcıoğlu odasını toparlamaya başlamıştır herhalde. Değişim, yükleniyor” dedi.
VERDİK YETKİYİ GÖRDÜK ETKİYİ
Kurun 9 lirayı aşmasının akabinde toplumsal medya üzerinden Hükümet’in kurun her artışında paylaştığı ve anlattığı olaylara dikkat çekildi. Timur Soykan, geçmişi toplumsal medya hesabı üzerinden hatırlattı.
6 Mart 2015: Dolar/TL 2.59. O periyotta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan şu kelamları söylemişti: “Dolara çok derecede yatırım yapanlar yaya kalabilirler. Bunu bilmeleri lazım.” O günden bugüne yüzde 250’ye yakın artış oldu.
2 Aralık 2016: Dolar/TL 3.51. Erdoğan “Yastığın altındaki dövizleri bozdurun. Dolarlarınızı bozdurun, altına, Türk Lirası’na çevirin.” Artış yüzde 156.
31 Mayıs 2017: Dolar/TL 3.54. Yiğit Bulut “Dolar 5 lira olacak 6 lira olacak diyenler neredesiniz. O günlerde tweet atanlar, adamsanız çıkın bir özür dileyin” demişti. Artış yüzde 154.
16 Haziran 2018: Dolar/TL 4.73. Erdoğan’ın açıklamaları o periyotta şöyle: “Bunların başı basmaz. Yok bunlarda bu türlü bir araştırma. Ben ekonomistim.” Artış yüzde 90.
20 Haziran 2018: Dolar/TL 4.75. Erdoğan “24’ünde siz bu kardeşinize yetkiyi verin, ondan sonra bu faizle, şunla bunla nasıl uğraşılır göreceksiniz” demişti. O yetkiden bugüne kurdaki artış yüzde 90’ın üstünde.
3 Ağustos 2018: Dolar/TL 5.08. Başkanlık sistemi sonrasında Cumhurbaşkanı Erdoğan:
“Yastıklarınızın altındaki dövizleri, altınları çıkartın.”
9 Ağustos 2018: Dolar/TL 5.48. Erdoğan “Onların dolarları varsa bizim halkımız var, Allahımız var” açıklaması. 25 Şubat 2019: Dolar/TL 5.31. Başkanlık Sistemi’yle birlikte iktisadın başına Cumhurbaşkanının damadı Berat Albayrak geldi. Her kur krizinde Albayrak: “Şubat, Ocak’tan daha iyi, Mart’ta Şubat’tan daha iyi”…
28 Mart 2019: Dolar/TL: 5.64. Erdoğan “Türkiye’nin iktisadının sorumlusu benim, ben” çıkışı.
12 Ağustos 2020: Dolar/TL: 7.29. Berat Albayrak’a kur krizi hakkında sorulan soru karşısında yanıt:
“Dolarla mı maaş alıyorsunuz.” İstifa sürecinden sonra boş koltukta bile TL birkaç gün nefes almıştı.
5 Haziran 2021: Dolar/TL: 8.64. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu “Temmuz’da ekonomimiz atağa kalkacak” iletisi. Yalnızca o günden bugüne dolardaki artış yüzde 5.
DÖVİZ BÜFELERİNE DÜZENLEME
Hazine ve Maliye Bakanlığı, Türk parası değerini muhafaza hakkında 32 sayılı kararda tanımlanan yetkili kuruluşlar olan döviz ofislerinin çalışma sistemine ait yönetmelikte değişiklikler yaptı.
Buna nazaran, B kümesi yetkili kurumlar, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından üretilen ziynet, sikke ve gibisi basılı altınlar ile 1 kilogramın altındaki bar biçiminde standart işlenmemiş altınların (24 ayar ve üstü) fiziki alım satımını yapabilecek. Bu kuruluşlar, değerli madenler ve taşlar ile standart ve standart dışı işlenmemiş değerli madenlerin ithalini, ihracını ve Borsada sürdürülmekte olan değerli maden ve taşlara ait süreçleri de yapabilecek. Türk parası değerini muhafaza hakkında 32 sayılı kararda tanımlanan yetkili kuruluşlar, kendi nam ve hesaplarına bankalarla vadeli süreç gerçekleştirebilecekler lakin müşterileri nam yahut hesabına vadeli süreç ve kredi kartı ile süreçler yapamayacaklar, yapacakları süreçleri rastgele bir halde taksitlendiremeyecekler. Bildirimle, A kümesi yetkili kuruluşların ödenmiş sermaye koşulu 5 milyon TL’den 10 milyon TL’ye B kümesi yetkili kurumların ödenmiş sermaye kuralı ise 1 milyon TL’den 5 milyon TL’ye çıkarıldı. Yetkili kuruluşların özkaynaklar toplamı meblağının, minimum ödenmiş sermaye meblağının altına düşmemesi zarurî olacak. Taban ödenmiş sermaye meblağı, her bir yetkili kuruluş için belirlenen bu meblağlar ile şubesi bulunan yetkili kuruluşlarda her bir şube için 2 milyon TL’nin toplamından oluşacak.
Yetkili kuruluşlar tarafından yapılan yabancı para transferlerine yönelik kararlar tekrar düzenlendi. Buna nazaran, yabancı para alım satım hesapları, yabancı para alım satım süreci yahut bu süreçlere ait meblağların kelam konusu hesaplara aktarılması dışında rastgele bir iş ve süreç için kullanılamayacak yahut teminat olarak gösterilemeyecek.
‘EN AZINDAN YARINDAN DAHA GÜÇLÜ’
Goldman Sachs ekonomisti Erik Meyersson resmi Twitter hesabından “Türk Lirası bugün dünden daha zayıf olabilir ancak en azından yarından daha güçlü” halinde paylaşımda bulundu. Analist Özcan Kadıoğlu da “Ekonomi idaresi gurur duyabilir. 2021 yılında Türk Lirası dolara karşı en çok kıymet kaybeden para ünitesi. Bu yıl dış güçler palavrası için sebepte yok. Ekonomiyi yönetemiyorsunuz. Yılbaşından bugüne kıymet kaybı %-17,35” açıklamasını yaptı.
‘İNKAR ETTİKÇE TL KAYBEDİYOR’
Ekonomist Uğur Gürses toplumsal medya hesabından artan kurla ilgili yorum yaptı. Gürses “Ekonomik gerçekliği inkar ettikçe TL bedel kaybediyor. Pazartesi TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’na sunum yapan TCMB Lideri Kavcıoğlu şu iki kelamı enteresan; ‘Faiz indirimi sinyalini vermiştik’ (doğru değil, hiçbir analist beklemiyordu). ‘TL’nin bedel kaybının faiz indirimi ile ilgisi yok’ (Bu da yanlışsız değil, kur süratle yükseldi)” diye konuştu. Ekonomist Hakan Kara da “Son periyotta risk primimiz (CDS) Güney Afrika ile el ele gidiyor. Elle gelen düğün bayram demeyin, elin riski bir artınca bizimki neden iki artıyor onu düşünün. 8 Eylül’den bu yana CDS artışı: Türkiye 72 bps G. Afrika 35 bps” paylaşımını yaptı.
‘DÜNYADA ÖTEKİ BİR ÖRNEĞİ YOK’
Gelecek Partili Serkan Özcan “Merkez Bankası lideri ‘Faiz indiriminin benimle bir alakası yok’ dese inandırıcı olabilirdi. Zira bu ülkede faiz indirimine Başkanlığını yaptığı TCMB değil şahsen Sayın Cumhurbaşkanı karar veriyor. Ayrıyeten şayet kur sizin faiz indiriminiz nedeniyle yükselmiyorsa, elinizi tutan yok biraz daha indirin. Yalnızca son 1 ayda dolar/TL kuru yaklaşık yüzde 7 artarak 9 TL’ye ulaştı. Dünyada bu kadar sahipsiz bir para ünitesi, bu kadar süratle yoksullaşan bir toplum yok. Tüm bunlar yaşanırken TCMB Lideri ‘ben yapmadım’ diyebiliyor, yazık” yorumunu yaptı.
‘FİYAT ARTIŞLARI VE ENFLASYON OLARAK GERİ DÖNECEK’
Doların 9 TL olduğunu hatırlatan ekonomist Murat Sağman “Yeni bir rekor daha kırdı. Bu kur artışları gelecek günlerde ekstra fiyat artışları ve enflasyon olarak geri dönecek. Merkez Bankası şayet faiz indirimlerine devam ederse, kur yükselmeye devam edecek, birebir vakitte enflasyon yükselmeye devam edecek” dedi. Ekonomist Murat Kubilay da şu yorumu yaptı: “Nisan 2011’de 1.50 olan dolar kuru yaklaşık 10 yıl sonra 9.00’ı aşıp 6 katına çıktı. Bu esnada rekabetçi kur teziyle sürdürülebilir cari fazla hiçbir vakit elde edilemedi. Öteki taraftan ithale dayalı iktisat derin fakirleşmeye neden oldu.” Ekonomist Prof. Dr. Serap Durusoy ise “Sayın Kavcıoğlu, TL’deki kıymet kaybının faiz indirimi ile bağlı olmadığını global şartlarla ilgili olduğunu belirtti. Bu kıymetlendirme neden global şartlar öteki paralardan öte bilhassa TL’yi bu halde etkiliyor sorusunu da beraberinde getiriyor” yorumunu yaptı.
Karar
