İzmir seyahatinin 1923 yılında basılan “İzmir Yollarında” isimli kitabında yazılanlara nazaran, Mustafa Kemal Paşa annesinin kabri önünde büyük bir dini huşu ile bir mühlet sessiz durur, merhumenin ruhuna Fatiha armağan eyledikten sonra, orada bulunanlara anılarını canlandıran konuşmasında, annesiyle birlikte yaşadıkları ızdıraplı günleri, ülkenin içinde bulunduğu o sıkıntı vakitlere işaret ederek anlatır.
“Zavallı validem” diye başladığı konuşmasında annesinin, millet için bir dava olan İzmir’in kutsal topraklarına verildiğini belirtir. “Burada yatan annem, zulmün, zorun bütün milleti felaket uçurumuna götüren bir keyfi yönetimin kurbanı olmuştur” diye devam eden Mustafa Kemal, sürgünde yaşadığı tehlikelerin annesinin hayatını ızdırap ve gözyaşları içinde geçirmesine neden olduğunu anlatır. Mütareke vaktinde Anadolu’ya geçtiğinde annesini acı çeker bir halde İstanbul’da bırakmak zorunda kaldığından kederle kelam eden Gazi Paşa, kısa müddet evvel İstanbul’dan kurtarabildiğinde annesine hasta bir haldeyken kavuştuğunu söyler.
ZÜBEYDE HANIM KİMDİR?
1857 yılında o periyot Osmanlı toprakları olan Selanik kentinin Langaza semtinde dünyaya geldi. Babası Sofuzade Feyzullah (Sadullah) Ağa, annesi Molla Hanım olarak anılan Ayşe Hanım’dır. Okur müellif olması nedeniyle de Zübeyde Molla olarak anılırdı.
Osmanlı devrinde, Karaman’dan Rumeli’ye göçen ve Selanik yakınlarındaki Langaza’da bir Türkmen ailesi olan Hacı Sofu ailesindendir. Mustafa Kemal Atatürk’ün anne soyu Karaman’dan Rumeli’ye gelen ve bundan ötürü da ‘Konyarlar’ olarak Rumeli’de anılan Yörük Türkmenlerdendir.
6 ÇOCUĞUNDAN 4’Ü HAYATINI KAYBETTİ
Selanik’te Gümrük Koruma Teşkilatı’nda memur Ali İstek Beyefendi ile 1871 yılında evlenen Zübeyde Hanım, Selanik’in Yenikapı semtinde yeni hayatını başladı. Fatma, Ömer ve Ahmet isimli çocukları dünyaya geldi. Fatma erken yaşta hayatını kaybetti.
Eşi Ali İstek Efendi’nin Yunanistan hududunda Çayağzı’na (ya da Papaz Köprüsü) tayin ediliği için taşınan aile, orada Ömer ve Ahmet’i kaybetti. 1881’de dördüncü çocukları Mustafa, 1885’te Makbule, 1889’da Naciye dünyaya gelir. Naciye’yi de küçük yaşta veremden kaybettiler ve Ali İstek Efendi de 1888 yılında hayatını yitirdi.
SAVAŞIN AKABİNDE İSTANBUL’A YERLEŞTİ
Zübeyde Hanım, çocuklarını da alarak ağabeyi Hüseyin Bey’in Langaza’daki çiftliğine gitti. İkinci evliliğini Selanik Gümrükler Başmüdürü Ragıp Beyefendi ile gerçekleştiren Zübeyde Hanım, Balkan Savaşı’ndan sonra Ragıp Bey’den ayrıldı ve Selanik’i terk ederek kızı Makbule ile birlikte İstanbul’a göç edip Beşiktaş Akaretler’de bir meskene yerleşti.
Oğlu Mustafa Kemal ile 14 Haziran 1922’de Adapazarı’nda tekrar buluşan Zübeyde Hanım, onun yanına Ankara’ya yerleşti. Lakin bu kentin sert iklimi sıhhatini olumsuz etkileyince tedavi maksadıyla 18 Aralık 1922’de İzmir’e gitti. Son günlerini Latife Hanım Köşkü’nde geçiren Zübeyde Hanım, 14 Ocak 1923’te 66 yaşında vefat etti.
Cenazesi, İzmir’in Karşıyaka ilçesinde 1940 yılında yaptırılan anıt mezara defnedildi.
Karar
