Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ayasofya'nın Diyanet İşleri Başkanlığı'na devredilerek ibadete açılmasına yönelik Cumhurbaşkanlığı kararını 'hayırlı olsun' bildirisiyle paylaştı.
AYASOFYA IDARESINI DİYANET'E DEVREDİLDİ
Ayasofya'nın Diyanet İşleri Başkanlığına devredilerek ibadete açılmasına ait Cumhurbaşkanı kararı Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlandı.
Kararda, Ayasofya Camisi'nin müzeye çevrilmesi hakkındaki 1934 sayılı Bakanlar Konseyi Kararı'nın Danıştay 10. Dairesinin kararıyla iptal edildiği anımsatıldı.
Bu kapsamda Ayasofya Camisi'nin idaresinin 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Hizmetleri Hakkında Kanun'un 35. unsuru mucibince Diyanet İşleri Başkanlığına devredilerek ibadete açılmasına karar verildiği belirtildi.
KARAR MECLİS'TE DE ALKIŞLANDI
Ayasofya'nın Diyanet İşleri Başkanlığı'na devredilerek ibadete açılmasına ait Cumhurbaşkanı kararı TBMM Umumî Kurulu'nda okundu. Milletvekilleri kararı ayakta alkışladı.
DANIŞTAY 1934 TARİHLİ BAKANLAR HEYETI KARARINI İPTAL EDİLDİ
Danıştay 10. Dairesi, Ayasofya'nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Şurası kararını iptal etti.
Danıştay'ın münasebetinde, Ayasofya'nın Fatih Sultan Mehmet Han Vakfı mülkiyetinde olduğu, cami olarak topluluğun hizmetine sunulduğu belirtildi. Danıştay'ın münasebetinde Ayasofya'nın tapu dokümanında cami vasfı ile tescilli olduğu, bunun değiştirilemeyeceği kaydedildi. Münasebette, “Vakıf senedindeki cami vasfı dışında tasarrufunun ve öbür bir hedefe özgülenmesinin hukuken mümkün olmadığı sonucuna varılmıştır” denildi.
Gerekçeli kararın tamamı şöyle:
“Dava konusu Bakanlar Konseyi Kararı, yukarıda nokta verilen mevzuat, Anayasa Duruşması, Yargıtay, Danıştay ve AİHM kararları kapsamında değerlendirildiğinde; Ayasofya'nın, statüsü koruma edilerek hukuk sistemimizle garanti altına alınan, kişisel hukuk hukuksal kişiliğini haiz mazbut vakıf niteliğindeki Fatih Sultan Mehmet Han Vakfı'nın mülkiyetinde olduğu, Ayasofya'nın, vakfedenin iradesi gereği mütemadi halde cami olarak kullanılması için topluluğun hizmetine sunulduğu, bedelsiz olarak kamunun istifadesine terk edilmesi yanıyla hayrat taşınmaz niteliği taşıdığı, tapu evrakında de cami vasfı ile tescilli bulunduğu, Vakıf senedinin, hukuk kuralı tesir, paha ve gücünde olduğu, vakfedilen taşınmazın vakıf senedindeki niteliğinin ve tasarruf hedefinin değiştirilemeyeceği, bu hususun tüm gerçek ve hükmî bireylerle birlikte davalı yönetim için de bağlayıcı olduğu, Devletin, vakıf varlığının, vakfedenin iradesine müsait olarak kullanılmasını sağlama cihetinde olumlu yükümlülüğü, vakıf mal ve hakları ile ilgili olarak vakfedenin iradesini ortadan kaldıracak biçimde müdahalede bulunmama tarafında de negatif yükümlülüğünün bulunduğu, kuşkusuzdur.
Bu durumda, Türk hukuk sisteminde kadimden beri korunarak yaşatılan Vakfa ilişkin taşınmaz ve hakların vakfiyesi doğrultusunda istifadesine bırakıldığı topluluk tarafından kullanılmasına handikap olunamayacağı, vakıf senedinde mütemadi olarak tahsis edildiği cami vasfı dışında tasarrufunun ve sair bir gayeye özgülenmesinin hukuken mümkün olmadığı sonucuna varıldığından, bu hususlar dikkate alınmaksızın Ayasofya'nın cami olarak tasarrufunun sonlandırılarak müzeye çevrilmesi cephesinde tesis edilen dava konusu Bakanlar Heyeti Kararında hukuka münasiplik görülmemiştir.
Bu durumda, Türk hukuk sisteminde kadimden beri korunarak yaşatılan Vakfa ilişkin taşınmaz ve hakların vakfiyesi doğrultusunda istifadesine bırakıldığı topluluk tarafından kullanılmasına mahzur olunamayacağı, vakıf senedinde mütemadi olarak tahsis edildiği cami vasfı dışında tasarrufunun ve farklı bir gayeye özgülenmesinin hukuken mümkün olmadığı sonucuna varıldığından, bu hususlar dikkate alınmaksızın Ayasofya'nın cami olarak tasarrufunun sonlandırılarak müzeye çevrilmesi cephesinde tesis edilen dava konusu Bakanlar Heyeti Kararında hukuka iyilik görülmemiştir.”
AYASOFYA'NIN ÖNÜNDE TOPLANMAYA BAŞLADILAR
Danıştay'ın iptal kararının akabinde Ayasofya önünde toplanmalar başladı. Ellerinde Türk bayrakları bulunan çok sayıda kişi, dua edip tekbir getirdi.
Danıştay iptal kararı Ayasofya Meydanı'nda coşkuyla karşılandı.
Yerli ve yabancı medya kuruluşlarının yanı sıra vatandaşların bekleyişini sürdürdüğü tarihi Ayasofya Meydanı'nda toplanan yaklaşık 100 kişilik küme sloganlar attı.
ORTODOKS KİLİSESİ'NDEN BIRINCI REAKSIYON
Danıştay'ın Ayasofya kararına ilk memleketler arası reaksiyon Rus Ortodoks Kilisesi'nden geldi.
Kilise'den yapılan açıklamada “Türk duruşmasının Ayasofya'nın camiye dönüştürülmesi kararını esefle karşılıyoruz. Ne yazık ki Rus Ortodoks Kilisesi'nin ve sair Ortodoks kiliselerinin sesi duyulmadı. Bu karar daha büyük anlaşmazlıklara neden olabilir” sözleri kullanıldı.
NE OLMUŞTU?
Daima Vakıflar Tarihi Yapıtlara ve Etrafa Hizmet Derneği, Ayasofya için birinci olarak 2005'te Danıştay'a dava açmıştı. Dernek, 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Şurası kararının iptali ve yürütmenin durdurulmasını istemişti.
Danıştay 10. Dairesi, 24 Haziran 2005'te kelam konusu Bakanlar Şurası kararının yürütmesini durdurma istemini reddetmişti. Daire 2008'de ise Ayasofya Camisi'nin müze olarak kullanılmasında hukuka terslik bulunmadığına işaret ederek, davayı reddetmişti.
Danıştay İdari Dava Daireleri Konseyi, Dairenin bu kararını onamıştı. Dernek, 2016'da tekrar Danıştay'a dava açmıştı.
Derneğin, Anayasa Duruşmasına yaptığı kişisel müract hakkında ise 2018'de karar verilmişti. Yüksek Duruşma, Ayasofya'nın namaz kılınması için ibadete açılması tarafındaki talebin reddedilmesi nedeniyle diyanet ve vicdan hürriyetinin ihlal edildiği teziyle yapılan başvuruyu, 'incelenmeksizin kişi bakımından yetkisizlik' nedeniyle kabul edilemez bulmuştu.
Karar
