Anketler, ekonomik problemlerin yanı sıra adalete olan güvensizliğin artmasıyla son bir yıldır zorlanan Cumhur İttifakı’nın ortakları AK Parti başta olmak üzere MHP’nin oy kaybettiğini ve yüklü kararsızlar olmak üzere muhalefete yanlışsız kayma yaşandığını gösterirken, iktidarın bu sorunu azaltmak için seçim sisteminde değişiklik yapması bekleniyor.
AK Parti tarafından yapılan çalışmalarda, daraltılmış seçim sistemine geçilmesi ve partiler için yüzde 10 olan seçim barajının yüzde 7’ye indirilmesi ihtimali güçlenirken, ittifaklar için yüzde 10-12 civarında bir barajın gündeme gelmesi üzerinde duruluyor.
AK Partili yetkililer oy kaybının farkında olduklarını lakin oyların yine toparlanmasını beklediğini belirtirken, muhtemel bir seçim periyoduna ait olarak yapılacak düzenlemeler kapsamında ise Siyasi Partiler Kanunu ve Seçim Kanunu’nu çalışmalarının ve mümkün ittifaklar için de bir baraj belirlenmesi ile ilgili çalışmaların da kıymetli olduğunu belirtiyor.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da bugün hukuk ıslahatını açıklarken, “Demokratik iştiraki geliştirmek için Siyasi Partiler ve Seçim Mevzuatı’nda değişim yapmak üzere kapsamlı bir çalışmayı başlatıyoruz” dedi.
ANKETLER NE DİYOR?
Son üç ayda 16 anket şirketinin yayınladığı sonuçların ortalamasına nazaran AK Parti %36.3, CHP %24.8, ÂLÂ Parti %12.7, MHP %9.6, HDP %9.9 düzeyinde bulunuyor. 2018 yılında yapılan seçimlerde ise AK Parti %42.56, CHP %22.64, HDP %11.7, MHP %11.1, Güzel Parti %9.96 oy almıştı. AK Parti ve MHP’den oluşan Cumhur ittifakının 2018’de oyu %53.66 iken son 3 ayda yapılan anketler kıyaslandığında bu oran %45.9’a düşmüş durumda.
Metropoll Araştırma yöneticisi Özer Sencar, “AK Parti ve Tayyip Erdoğan bilhassa uyguladıkları iktisat siyasetleri ve dış siyaset nedeniyle kendi kendisini yıprattı. Yani AK Parti’nin 24 Haziran’da oyu %42 idi. Şu anda %30 buraya inmesi iktidarın halk tarafından benimsenmeyen siyasetlerin sonucu oldu” dedi.
“Oy dağılımında bir dönüşüm olabilmesi için AK Parti’nin iktisatta beklenmedik bir muvaffakiyet gösterip tekrar kaybettiği oyları geri alması lazım” diyen Sencar, “Bu şu anda mümkün görünmüyor. Ya da beklenmedik bir konjonktür oluşması… Ne olabilir bilmiyorum?” dedi.
Erdoğan, destekçilerini genelde ortak bir gaye, tehdit karşısında birleştirmeyi başarabilen bir önder pozisyonunda. Bu nedenle Türkiye için gerek iktisat gerek politik ya da dışarıdan oluşabilecek tehditlere işaret ederek tabanını tutmayı pek çok defa başardı.
MAK Danışmanlık İdare Konseyi Lideri Mehmet Ali Kulat, AK Parti’nin dayanağı kaybetmesinde en büyük tesirin iktisat olduğunu belirterek, “İlk kez AK Parti için kızıp oy vermeyeceğini söyleyen bir gri alan oluştu. Evvelce kızarlar fakat vereceklerini söylerlerdi. AK Parti’ye kızan seçmen CHP’ye gitmez ya da aykırısı olurdu. Lakin artık Uygun Parti merkez sağa kaydı, AK Parti’den oy alıyor, yaklaşık %4 üzere. DEVA ve Gelecek Partisi de AK Parti’den alıyorlar” dedi.
“Diğer bir büyük sorun adalet hissinde oluştu. Yalnızca mahkemelerdeki adalet değil ki genel olarak adalet algısı bozuludu” diyen Kulat, “Bunun üzere nedenler vatandaşın bir kısmının yolunu iktidardan ayırması üzere bir sonucu ortaya koyuyor” dedi.
Kadir Has Üniversitesi’nin Ocak ayında yayımlanan Türkiye’nin Eğilimleri 2020 araştırması anketine nazaran iktisat geçen yıl ülkenin en büyük sorunu olarak öne çıktı. Ankete nazaran hayat pahalılığı, işsizlik ve iktisatta yaşanan meseleleri en değerli sorun olarak niteleyenlerin oranı %33 olurken, koronavirüs salgını %23.5 ile ikinci en değerli sorun olarak belirtildi.
OY KAYBINDA EN BÜYÜK ETKEN İKTİSAT
Sonuçları pahalandıran araştırmanın kooordinatörü Prof. Mustafa Aydın, son birkaç yıldır yapılan ankette ekonomik olarak daha makus durumda olduğunu söyleyenlerin oranının giderek arttığını tabir ederek, “Böyle bir trend yerleşmiş durumda. Gelir dağılımında bir sorun var. ‘Ekonomik olarak daha berbat durumdayım’ diyenlerin oranı %51-52’ye ulaştı. Ailemi geçindiremiyorum ve borçlarımdan tasa duyuyorum diyenlerin oranı %50 düzeyine ulaştı. Bu ekonomik önemli bir baskı olduğunu gösteriyor zaten” dedi.
Türkiye iktisadı 2010-2015 yılları ortasında her yıl %5’in üzerinde büyüdü. Hatta birtakım yıllarda büyüme çift haneyi bile aştı. Bu periyotta iktisadın istihdam yaratabilme kabiliyeti Türkiye’nin süratli artan nüfusuna oranını destekleyecek bir ölçüde oluşarak canlı bir işgücü piyasasını da beraberinde getirdi. Lakin 2017 sonundan itibaren büyüme gitgide yavaşladı. Türkiye 2018’de %3, 2019’da %0.9 ve 2020’de %1.8 büyüme yaşandı. Birebir devirde TL’deki bedel kaybı ve enflasyondaki yükselişler de barizleşti. Bu finansal dengesizlikler işsizlikteki artışla birlikte hem gelir dağılımını hem de satın alma gücünü eritti. Tüm bunlara geçen yıldan itibaren ise pandemi nedeniyle başta hizmet dalı olmak üzere barizleşen kısıtlamalar eklendi.
“Oy kaybında en büyük neden iktisat lakin şu anda AK Parti’nin sorunu yalnızca iktisadın berbat olması değil” diyen Avrasya Araştırma Lideri Kemal Özkiraz, “Lokantalar kapalıyken kongre yapmaktan tutun, KHK’lara, siyasi yargılamalara kadar yüzlerce birikmiş sorun var. İktisat dökülünce muhalefet etmeye başlayanlar saydığım sorunları de daha çok umursar hale geldi. O yüzden iktisat toparlasa da AK Parti toparlamakta zorlanır” dedi.
Özkiraz, AK Parti ile birlikte Erdoğan’ın da oyunun düştüğünü belirterek, “Giden oylar iktisat ve özgürlük söylemi olan partilere gidecek. Bunların ikisinin de karşılandığı iki parti CHP ve Deva partileri. O yüzden bu iki partinin yükselmesini bekliyorum, Bir de tek büyük sağ alternatif olarak ÂLÂ parti yükselebilir” diye konuştu.
AK Parti’nin erken seçim olacakmış üzere davranıp, teşkilatlarını tek kesim tutmaya çalıştığına işaret eden Özkiraz erken seçim beklemediğini söyledi.
DARALTILMIŞ SEÇİM SİSTEMİ İLE AK PARTİ DAHA FAZLA MİLLETVEKİLİ ÇIKARABİLİR
Bilhassa daraltılmış seçim sistemi çok kıymetli fark yaratabilir. Yetkililere nazaran, AK Parti son periyotta yapılan genel seçimlerde, rastgele bir soru işareti olduğunu gördüğünde birinci olarak gündeme daraltılmış seçim bölgesi uygulamasını getiriyordu lakin resmi olarak TBMM’ye hiç sunmamıştı. Zira bir formda seçimi kazanabileceği bir ortam yarattığını düşündü.
AK Partili bir yetkili, daraltılmış seçim sistemi ile ilgili olarak, “Büyük partilere çok olumlu katkı yapıyor deniyor haklılık var fakat temsiliyette adalet açısından kıymetli bir adım. Bağımsız milletvekillerinin kazanmasının yolu daha iyi açılıyorken, daha adil halde seçmenin oylarının meclise yansıması mümkün olacak” dedi.
Yetkiliye nazaran, büyük vilayetlerden örneğin İstanbul 3 bölgeden 30’a çıkabilir, Ankara 2’den 6-8’e çıkabilir, İzmir 5-6’ya çıkarılabilir.
“Bu sistem olursa daha fazla milletvekili çıkarabiliriz” diyen yetkili kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Milletvekili sayısı örneğin 550’den 600’e çıkarken daraltılmış seçim sistemi uygulansaydı, AK Parti’nin 25’ten fazla yeni milletvekili olacaktı örneğin. Birtakım partiler elbette bu yeni sistemden olumsuz etkilenecek. Ancak demokrasi açısından daha sağlıklı bir sistem.”
İTTİFAKLAR İÇİN BARAJ
AK Partili yetkililer, gelinen evrede yaşanan oy kaybının farkında olduklarını ve birtakım çalışmalar yaptıklarını belirterek, uzun müddettir gündemde olan Seçim ve Siyasi Partiler Kanunu üzerinden çalışmaların devam ettiğini belirtiyor.
“Partiler için tek başına seçime katılmasında barajın yüzde 7’ye düşürülmesi konusunda genel bir mutabakat oluştu. İttifak halinde giren partiler için ise toplam oyun yüzde 10-12 üzere belirlenmesi üzerinde duruluyor. Bu durumda yeni ittifakların oluşturulması da elbette bir seçenek” diyen AK Partili üst seviye bir yetkili, şunları söyledi:
“Daraltılmış bölge de hala seçeneklerden biri olarak duruyor. Lakin milletvekili sayısı ve seçim bölgeleri değerli mevzular. Mesela İstanbul artık mevcut haliyle devam etmemeli, çok büyük ve çok sayıda milletvekili var.”
Muhtemel bir seçimde öteki partiler ve ittifaklar nedeniyle yaşanabilecek kayıpları önlemek için çalışıldığını vurgulayan bir AK Partili yetkili de, Siyasi Partiler Kanunu ve Seçim Kanunu’nda hala çalışmaların devam ettiğini vurgularak, “Yüzde 7 ya da 5’lik bir seçim barajı olabilir. Buna biraz daha yakın bakılıyor” diye konuştu.
“İttifaklar için de bir baraj belirlenmesi durumu da gündemde. Bu oran yüzde 10 ya da üzeri olabilir” diyen birebir yetkili kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Diğer yandan milletvekili transferi olması halinde TBMM’de küme kurulamaması vs üzere birtakım farklı yollardan mecliste yer alma çalışmaları da engellenebilir.”
Karar
