Artan kur bizi ilgilendirmezken, raftaki eserin maliyeti her gün değişiyor. TÜİK enflasyonu ise yaklaşık 3 aydır birebir düzeyde seyrediyor. 3 farklı kuruluş eylül ayında enflasyonun yüzde 1,30’un üzerinde artacağını öngörürken TİÜK dataları aylık enflasyonun yüzde 0,97 arttığını ortaya koydu. Böylelikle enflasyon son 3 aydır 11,8 düzeyindeki seyrini korudu. Analistler de bilgilere şaşırmadıklarını söyleyerek, enflasyonun hasta değil artık olay olduğunu belirtti.
Türkiye’nin eylül ayına ait enflasyonu belirli oldu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) dataları tekrar dikkat çekti. Eylül ayı prestijiyle 12 aylık ortalamalar dikkate alındığında, tüketici fiyatları yüzde 11,47 yurtiçi üretici fiyatları yüzde 7,71 arttı. Aylık bazda Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) yüzde 0,97 Yurtİçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) yüzde 2,65 artış gösterdi. TÜFE, eylülde geçen yılın aralık ayına nazaran yüzde 8,33 geçen yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 11,75 yükseldi. Yİ-ÜFE ise Aralık 2019’a nazaran yüzde 13,44 geçen yılın eylül ayına nazaran yüzde 14,33 arttı.
Enflasyon dataları karşısında bilhassa raflarda fiyatların tutmadığı konuşuluyor. Market rafında artan fiyatların enflasyon datalarına yansımadığı söylenirken, iddialar de daima düşük kalıyor. Enflasyon Beklenti Anketi’ne katılan ekonomistlerin eylül ayı enflasyon beklentilerinin ortalaması yüzde 1,38 olmuştu. Reuters anketinde de uzmanlar, TÜFE’nin Eylül’de aylık yüzde 1,35 artış göstermesi, yıllık enflasyonun ise yüzde 12,13’e yükselmesini bekliyordu.
Bloomberg HT Araştırma Masası’nın Eylül ayına ait enflasyon anketine katılan 18 kurumun medyan TÜFE beklentisi aylık yüzde 1,3 yıllık ise yüzde 12.1 olarak sonuçlanmıştı. Böylelikle TÜİK yeniden bütün kestirimleri şaşırttı. Her ay olduğu üzere yeniden enflasyon tartışmaları başlarken Reuters, yıllık enflasyonun üç ay üst üste yaklaşık yüzde 11,8 civarında olması konusunda dikkat çekti. Alt kalemlere bakıldığında enflasyon üzerinde yüzde 22 ile en yüksek tartısı bulunan besin fiyatlarının yıllık enflasyonu Ağustos ayındaki yüzde 13.51 seviyesinden Eylül’de yüzde 14,95’e yükseldi. Eylül’de yüksek artış gösteren öbür esas kalemler yüzde 15,09 sıhhat fiyatları, yüzde 25,17 ile çeşitli mal ve hizmetler oldu. Özel kapsamlı TÜFE göstergelerine bakıldığında işlenmemiş besin eserleri, güç, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç enflasyon göstergesi bir evvelki aya nazaran yüzde 1,35 geçen yıla nazaran ise yüzde 11,57 artış gösterdi.
‘İTHALATI FİYATLARA YANSITMANIN YOLUNU BULDULAR’
CHP Sözcüsü Faik Öztrak ise dataların gerçeği yansıtmadığını söyledi. Öztrak “Son iki ayda Türk Lirası, Kur sepeti karşısında yüzde 11,6 paha kaybetmesine karşın, tüketici fiyatlarındaki artış yüzde 1’in altında kaldı. Anlaşılan TÜİK, Türk parasının pul olması sonucunda artan ithal girdi ve eser maliyetlerinin, fiyatlara yansıtmamanın yolunu da keşfetti. Öbür taraftan, İstanbul Ticaret Odası’nın Ücretliler Geçinme Endeksi Eylül’de yüzde 1,5 artarken piyasaların tüketici enflasyonu beklentisi yüzde 1,3 civarındayken TÜİK’in enflasyonu bunların altında kaldı. Daha da sıra dışı olan, Tüketici Enflasyonunun, çekirdek enflasyondaki artışların da çok gerisinde kalması. Pazardaki, marketteki fiyatlar ile TÜİK’in fiyatları ortasındaki makas açılmaya devam ediyor. Daima söylüyoruz: “TÜİK, hangi marketten, pazardan fiyat topluyorsa, Millete de o pazarların, marketlerin adresini versin. Bu ucuzluktan millet de faydalansın.”
GIYSIDE DÜŞÜŞ YAŞANDI
Giyim ve ayakkabı yüzde 6,91 eğitim yüzde 7,55 düşüş kaydederken, evvelki yılın birebir ayına nazaran fiyat artışının en yüksek olduğu iki başlık yüzde 15,09 ile sıhhat, yüzde 14,95 ile besin ve alkolsüz içecekler oldu. Giyim ve ayakkabı yüzde 6,91 eğitim yüzde 7,55 düşüş kaydederken, evvelki yılın birebir ayına nazaran fiyat artışının en yüksek olduğu iki başlık yüzde 15,09 ile sıhhat, yüzde 14,95 ile besin ve alkolsüz içecekler oldu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) enflasyon verisini açıkladı. TÜFE’de (2003=100) 2020 yılı Eylül ayında bir evvelki aya nazaran yüzde 0,97, bir evvelki yılın Aralık ayına nazaran yüzde 8,33, bir evvelki yılın birebir ayına nazaran yüzde 11,75 ve on iki aylık ortalamalara nazaran yüzde 11,47 artış gerçekleşti.
AYLIK EN YÜKSEK AZALIŞ EĞİTİMDE
Ana harcama kümeleri prestijiyle 2020 yılı Eylül ayında azalış gösteren öteki ana küme ise yüzde 0,03 ile giyim ve ayakkabı oldu. Buna karşılık, ana harcama kümeleri prestijiyle 2020 yılı Eylül ayında artışın yüksek olduğu kümeler ise sırasıyla, yüzde 3,02 ile konut eşyası, yüzde 1,84 ile ulaştırma ve yüzde 0,93 ile konut dikkat çekti. Eylül 2020’de, endekste kapsanan 418 unsurdan, 314 unsurun ortalama fiyatında ise artış gerçekleşti. İşlenmemiş besin eserleri, güç, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’de 2020 yılı Eylül ayında bir evvelki aya nazaran yüzde 1,35, bir evvelki yılın Aralık ayına nazaran yüzde 8,75, bir evvelki yılın birebir ayına nazaran yüzde 11,57 ve on iki aylık ortalamalara nazaran yüzde 10,81 artış gerçekleşti.
3 AYDIR BIREBIR DÜZEYDE KALDI
Capital Economics ekonomisti Jason Tuwey “Türkiye’de manşet enflasyon arka arda üçüncü ayda da yüzde 11,8’de kaldı, lakin önümüzdeki aylarda yükseleceğini varsayım ediyoruz. TL üzerindeki baskının sürdüğünü göz önüne aldığımızda mali şartların ‘faiz koridoru’ vasıtasıyla daha da sıkılacağını öngörüyoruz” dedi. Commerzbank tarafından yayımlanan değerlendirmede ise salgın hastalık nedeniyle Türkiye ve de öteki gelişmekte olan ülkelerde enflasyonun gerilemediğine dikkat çekilerek “Mevcut trendi bilakis çevirecek, dezenflasyonu tetikleyecek bir dış etken öngörmüyoruz… Enflasyonu orta vadede düşürecek bir öge da şimdi görebilmiş değiliz” diye konuştu.
‘HASTA DEĞİL OLAY OLDU’
İktisatçı Prof. Dr. Veysel Ulusoy toplumsal medya hesabı üzerinden “Akaryakıt artırımı, ÖTV artışı ve bilgisayar artırımının hayli yüksek olduğu bir ayın enflasyonunun yüzde 0,97 gerçekleşmesi gerçeklerden uzak bir orandır. Türkiye’de saklanan enflasyon gerçeğini göz arkası etmeyelim” açıklamasını yaptı. Ekonomist Atilla Yeşilada “TÜFE tekrar konsensüsün altında kaldı. Niçin hiç şaşırmadım? Enflasyon hasta değil hadise oldu” değerlendirmesi yaptı. Ekonomist Murat Sağman ise açıklanan oranın beklentilerin çok altında olduğunu belirterek, “Eylül 2020 aylık enflasyon beklenenden düşük geldi. Aylık yüzde 0,97, yıllık yüzde 11,75 olarak gerçekleşti. (geçen ay yüzde 11,77 idi). Bloomberg HT TÜFE beklentisi aylık yüzde 1,3 yıllık ise yüzde 12,1 idi” dedi.
‘DOLAR DEĞERLI YILLIK ARTIŞ YÜZDE 70’
Ekonomist Doç. Dr. Oğuz Demir, Eylül ayında fiyatı en çok artan eserlerin listesine paylaştı. Demir’in aktardığı bilgilere nazaran Eylül ayının artırım şampiyonu, fiyatı geçen yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 74 artan bilgisayar oldu. Onu fiyatı yıllık bazda yüzde 73 artan kolonya izliyor. Üçüncü sırada yüzde 71’lik artışla altın yer alıyor. Cep telefonu fiyatının yüzde 66, kabak çekirdeğinin ise yüzde 62 arttığı görülüyor. Listeyi yorumlayan Doç. Dr. Demir “Doların artışı (TL’nin kıymet kaybı) bakın ne kadar önemliymiş! İthalat bağımlı eser fiyatları yüzde 70’lerde artmış bir yılda” diye konuştu.
‘ARTIK KİMSEYİ TATMİN ETMİYOR’
Ekonomist Mustafa Sönmez ise “TÜİK’in enflasyon ölçümleri kimseyi tatmin etmiyor, bu tamam. Lakin yüzde 11,5’lik yıllık artışı telafi edecek bir ücret-maaş, emekli geliri artışı oldu mu? Bu soruyu da sorup gelirlere artırım talep edilmelidir. 14 milyon işsiz olan ülkede bu enflasyon, yoksulluğun tabanına itiyor” tabirlerini kullandı. Garanti BBVA Yardımcı Başekonomisti Seda Güler Mert yapmış olduğu değerlendirmesinde, enflasyonun beklentilerinin altında geldiğini ve bu büyük oranlı sapmanın çekirdek fiyatlar kaynaklı olduğunu aktardı. “Özellikle, euro/TL’deki süratli paha kaybıyla bir arada geçişkenliğin aşikâr kalemlerde daha süratli gelmesini bekliyorduk” diyen Mert, kimi kalemlerde beklendiği kadar süratli bir kur geçişkenliğinin olmadığını söyledi. ÜFE tarafında hızlanan bir eğilim kelam konusu olduğunu tabir eden Mert, “ÜFE’de kurun tesirlerini görebiliyoruz” dedi.
Karar
