Biliyorsunuz, ismi hala konulmaya çalışılan bir yeni ekonomik modelimiz var. Bu modeli en kaba haliyle özetleyecek olsak, sıkı para siyasetinin tam zıddı bir siyaset dememiz gerekir. Gevşek para siyaseti uyguluyoruz.

Bu siyasetin yalnızca son iki günde ortaya çıkardığı birtakım saçmalıkları anlatmak istiyorum:

1.Türkiye İstatistik Kurumu dün yatırım araçlarının kasım ayı getiri sayılarını açıkladı. Buna nazaran parasını TL’de tutanlar, yalnızca kasım ayında TÜFE oranı ile indirgendikten sonra yüzde eksi 2.32 “getiri” elde etmişler. “Getiri” değil “götürü” demek lazım. Kasım başında bankada 100 lirası olanın parası 97 lira 68 kuruşa düşmüş.

2. İşi para alıp satmak olan bankalarımız vatandaştan TL istemiyor. Bu yüzden mevduat faizleri enflasyona nazaran negatifte. Zira bankalarımız Merkez Bankası’ndan istedikleri kadar parayı buluyorlar.

3. Bu sebeple vatandaş TL cinsi mevduattan kaçıyor. Tarihimizde birinci sefer bankalarda yabancı para cinsinden mevduat, toplam mevduatın yüzde 63,2’sine yükseldi. Bu yükselişte doların kıymetinin artmasının da büyük hissesi var fakat TL’den kaçış açık. TL’den kaçmayı devletimiz bir siyaset olarak uyguluyor; bankada TL tutmanın bir manası yok.

4. Dedim ya bankalarımız vatandaştan TL toplamak istemiyor. Bunun sebebi aşikâr. Salı günü Merkez Bankası bankalara 82 milyar lira borç verdi. Bu borcu vermek için ihale açtı, ortalama faiz yüzde 16,16 olarak gerçekleşti. Enflasyonun yüzde 21 olduğu ortamda yüzde 16,16 ile borç bulmak büyük avantaj. Siz banka olsanız vatandaşa yüzde 16,16’dan milim fazla faiz vaat eder misiniz?

5. Bankalarımız, bize muhtaçlık kredisini (ortalama) yüzde 23,57’den, taşıt kredisini 21,48’den, kredi kartı kredisini 21,60’tan, kredi kartı gecikme ödemesini 25,20’den veriyor. Yalnızca konut kredileri yüzde 16,94 ve ticari krediler 18,88’le resmi enflasyon oranının altında.

6. Konut kredisi diye yahut ticari kredi diye bankadan para alıp altına, borsaya yahut dolara yatırmak oldukça yararlı olabilir. Kasımda altın yüzde 15,93, borsa yüzde 13,37 ve dolar yüzde 12,72 kazandırdı TÜİK’e nazaran. Dikkatinizi çekerim, bankanın faizi yıllık, bu yararlar ise yalnızca bir ayda elde edildi. İlla kredi çekmek de gerekmiyor; bankalar sizin TL’nizi istemiyor, siz de gidip paranızı dolara, altına, borsaya, hatta kripto paralara yatırıyorsunuz. Borsanın rekorlar kırmasıyla doların fiyatının rekorlar kırması birebir düzeneğin sonuçları.

7. Bankalarımız salı günü Merkez Bankası’ndan yüzde 16,16 ile borç aldılar. Bu borcun çok küçük bir kısmını, 3,3 milyar liralık kısmını çabucak o gün Hazine’ye borç olarak verdiler. Kaçtan verdiler dersiniz? Yıllık yüzde 22,7 faizle. Yani devletin bir cebinden 16,16 faizle borç alıp öbür cebine 22,7 faizle aktardılar. Ölçü küçük fakat kar hoş.

8. Türkiye Büyük Millet Meclisi hala 2022 yılı bütçe kanununu konuşmaya devam ediyor. Bütçe Meclis’e birinci sunulduğunda, bütçenin dolar karşılığı 203 milyar dolardı. Dün prestijiyle bu sayı 138 milyar dolara indi; zira doların fiyatı arttı.

9. Motamot sizin, benim aile bütçem, harcamalarım doların fiyatı artınca nasıl etkileniyorsa, devletin harcamaları da emsal halde etkileniyor aslında. Bakın daha şimdiden, bu bütçede bu türlü bir şey öngörülmemesine karşın memurlara yüzde 30-35 artırım yapılması gündeme geldi bile. Dolardaki bu süratli artış bütçenin bütün masraf kalemlerinde önemli artışa neden olacak. Yani daha kanunlaşmadan bütün varsayımları berhava olmuş bir bütçemiz var.

10. Pekala bütçenin bütün gelir ve masraf kalemleri bozulunca devlet ne yapacak? Biz ne yapacaksak birebirini: a. Gelirlerini arttırıp masraflarını kısmaya çalışacak; b. Borç alacak.

11. Daha şimdiden pek kararı kalmayan bu bütçemizde zati 2022 yılında devletin önemli bir ölçüde borçlanma gereği vardı; artık bu muhtaçlık aniden astronomik seviyelere yükselecek. Zira devletin gelirlerini arttırmanın, yani vergilere artırım getirmenin bir limiti var.

12. Bugün hem vatandaş hem bankalar oturduğu yerden para üzerinden para kazanıyor; ancak asıl yarın Hazine ağır borçlanmaya çıkıp devletin gündelik harcamalarını finanse etmeye başladığında göreceğiz biz para üzerinden para kazanmayı.

13. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın kendi verisine nazaran bizim mevcut Avrupa Birliği tarifli borç stokumuzun ulusal gelirimize oranı, bu yılın 2. çeyreğinde yüzde 38,4’müş. Yani ulusal gelirimizin yüzde 38,4’ü kadar borcumuz varmış. Bu, uzun yıllardır Tayyip Erdoğan’ın da övündüğü bir oran. (Mesela 2001 sonunda borcumuz ulusal gelirimizin yüzde 75,5’iydi.)

14. Lakin önümüzdeki aylardan itibaren bu tablonun çok bozulmasını, borç stokunun ulusal gelire oranının büyük bir süratle yüzde 60’lara gelmesini bekleyen çok sayıda iktisatçı var.

15. Faiz, nas falan derken başladığımızdan daha berbat bir yere ilerliyoruz.

Karar