Pandemide Dijital Sınıflar araştırması, Türk-Alman Üniversitesi Kültür ve Toplumsal Bilimler Fakültesi tarafından Mayıs- Haziran aylarında yürütüldü.

Dr. Elif Posos Devrani, İpek Kesici ve Adalet Duman tarafından tasarlanıp hayata geçirilen araştırmada, acil uzaktan eğitime geçiş esnasında K12 düzeyindeki öğretmenlerin yaşadığı zorluklar, riskler ve fırsatların anlaşılması için Türkiye çapında bir anket çalışması yapıldı.

DİJİTAL EŞİTSİZLİKLER ARAŞTIRILDI

Bu çalışma, sonrasında derinlemesine görüşmelerle desteklendi. Pandeminin devamı durumunda kısa vadede, dijitalleşmenin gereği olarak ise orta vadede bir yol haritası çizilebilmesi için, öğretmen tecrübeleri ve muhtaçlıklarının belirlenmesi ehemmiyet arz ediyor.

Bu çalışmayla, muhtaçlık ve gelişime açık tarafların belirlenmesine katkı sağlamak amaçlandı. Çalışmada, hazırlıksız ve acil şekide geçilen uzaktan eğitimde yaşanan dijital eşitsizlik, küçük sınıflarda sınıf hakimiyeti üzere zorluk ve külfetlerin, MEB’in yaz devri ve attığı öncül adımlar ve aldığı kararlarla mümkün mertebe azaltılacak olması dikkat çekti.

952 ÖĞRETMEN ANKETE KATILDI

Çalışma Türkiye çapında bir anket çalışması ile Mayıs-Haziran aylarında 952 öğretmenin iştirakiyle gerçekleştirildi. Sonuçlar ekseninde, eğitimbilimciler, iletişimbilimciler ve psikoloji alanında çalışan akademisyenlerle birlikte hem öğretmenler hem de velilere yönelik teklifler derlendi.

Anketin sonuçlarında şu noktalar dikkat çekti:

Katılan öğretmenlerin büyük çoğunluğu daha evvel online eğitim verme deneyimine sahip değildi. Münasebetiyle acil uzaktan eğitime geçişte birinci sefer çevrimiçi öğretmenlik tecrübesini yaşadılar. Devlette bu oran yüzde 90 iken, özelde yüzde yüzde 80’lerdeydi.

Dijital eşitsizlik öğretmenlerin online eğitimdeki performanslarını etkiledi. Devlet okullarındaki öğretmenler ortasında teknik donanım ve altyapı takviyesinin eğitimi en zorlaştıran etken (yüzede 48,5) olduğu görüldü. Özel okullarda çalışan iştirakçi öğretmenlerin yanıtlarında ise, yeniden teknik donanım ve alt yapı eksikliğine ait zorlukların birinci sırada (yüzde 39,2) geldiği görüldü. 

YÜZDE 64’Ü KENDİ GAYRETLERI İLE DAYANAK ALDI

Bilişsel takviyede, (teknoloji ve dijital araçların kullanımına ait bilgi desteğinde) öğretmenlerin kendi eforlarıyla bilgiye ulaştıkları görüldü (yüzde 64,5). Yakın oranlarda meslektaşlarla yardımlaşma ikinci sırada yer aldı (yüzde 56,5). Sonda ise kurumlardan dayanak yer aldı (yüzde 37,8).

EN ÇOK ‘DERS İÇİN İÇERİK ÜRETİMİ’ ZORLADI

Sınıf düzeyi bazında zorluklar dikkat çekti. Okul öncesi öğretmenleri en fazla “ders için içerik üretimi” konusunda zorlanırken, (kendi içindeki dağılımda yüzde 34,3) ikinci sırada “sınıf hakimiyeti”, üçüncü sırada yakın bir oranla “teknik donanım ve altyapı eksikliği” yer aldı.

Dördüncü sırada ise görece daha düşük olarak “teknoloji kullanımında zorluk ya da bilgi eksikliği” geldi. İlkokul, ortaokul ve lise öğretmenlerinin en çok zorlandığı husus benzeri formda “teknik donanım ve alt yapı eksikliği” oldu.

“ÇEVRİMİÇİ EĞİTİMİN KOLAYLIKLARINDA MEMNUNLAR”

Öğretmenlerin birçok, çevrimiçi eğitimin kolaylıklarından şad. Daha güçlü bir içerik üretimini mümkün kılması (yüzde 37,8) “zaman idaresindeki esneklik” (yüzde 34,2) ve mobilite, öğretmenlerin saydığı esas kolaylıklar oldu. Bununla birlikte öğretmenlerin yüzde 24’üne nazaran, çevrimiçi eğitim uygulamasının işini kolaylaştırmadı. Bu yanıtı verenlerin içinde birinci sırada okul öncesi öğretmenleri yer alırken, ikinci sırada ilkokul öğretmenleri, üçüncü sırada lise öğretmenleri ve dördüncü sırada ortaokul öğretmenleri geldi.

Yaşanan zorluklara ve birinci defa deneyimlenmesine karşın, dijital araçların kullanımı öğretmenlerin çoğunluğu tarafından devam ettirilmek istenmekte. Kovid-19 sonrasında da çevrimiçi uygulamaları kullanmaya devam edeceğini bildirenlerin oranı yüzde 64, kullanmaya devam etmeyeceğini bildirenlerin oranı yüzde 7,5, bu bahis hakkında kararsız bir tavır sergileyen öğretmenlerin oranı ise yüzde 28,4 oldu.

“MEB YERİNDE BİR ADIM ATTI”

Araştırmayı yürüten Dr. Elif Posos Devrani, öğretmenlerin zorlandıkları 3 kıymetli konuda MEB’in attığı adımların yerinde ve umut verici olduğunu söyledi:

“Anket ve görüşmelerden çıkan en dikkat cazibeli sonuçlar dijital eşitsizlik, bilişsel yetkinliklerdeki eksiklikler ve küçük yaş kümelerindeki sınıf hakimiyetiydi. Bu alanlarda Türk eğitim sisteminin yaz devrini verimli ve hakikat değerlendirdiğini düşünüyorum. Dijital eşitsizliğin hem öğretmenin hem de öğrencinin performansını etkilediğini gören MEB, bu açık için yerinde bir adım attı ve EBA takviye noktalarını kurdu.

Bu noktaların birçok aile ve öğretmen için dijital eşitsizliğin tahlili olmasını umut ediyoruz. Tekrar yaz devrinde hem MEB hem de sivil toplum kuruluşları ve inisiyatifler tarafından sunulan uzaktan eğitim odaklı seminerler, yeni periyodun daha verimli geçmesini sağlayacak. Son olarak, küçük yaş kümelerinde çevrimiçi eğitimde yaşanan sınıf hakimiyeti zorluğunu, MEB hibrit eğitime geçerek bir nebze azaltmak istiyor. Lakin bu uygulamanın devamlılığı pandemi sürecini toplum olarak ne kadar şuurlu ve sorumlu geçireceğimize bağlı.

“FARKINDALIĞIN ARTIRILMASI ŞART”

Devrani, öğretmenler kadar ailelerin de bu sürecin bir modülü olduğunu unutmamak gerektiğini belirterek “Görüşmelerde, bilhassa özel okullarda birtakım öğretmenler ailelerin kendilerini dijital dadı pozisyonunda görüp öğretmeden çok vakit geçirme sorumluluğunu öğretmenlere verdiklerini paylaştılar. Bu hususta farkındalığın arttırılması kaide. Çocuğun tüm öğrenme sorumluluğunu üstüne alan ebeveynler de var, kendini büsbütün sürecin dışında tutan ebeveynler de. Bu mevzudaki farkındalığın gelişmesi gerekiyor” dedi.

Karar