Kafe ve restoranlar çok riskli vilayetler dışında, muhakkak saatlerde ve yüzde 50 doluluk koşuluyla açıldı. Güzel uğurlu olsun! Açılmalıydı, açılmamalıydı, işin ekonomik boyutu, salgına tesiri üzere bahislere girmeye niyetim yok. Yiğit Özgür’ün çok sevdiğim bir karikatüründen lisana pelesenk olmuş “Ortam çok gergin Fuat, bilmiyorum herkes çok gergin” cümlesiyle konunun ‘o’ kısmını kapatıyorum.
Kafe ve restoranlar çok riskli vilayetler dışında, belli saatlerde ve yüzde 50 doluluk koşuluyla açıldı. Güzel uğurlu olsun! Açılmalıydı, açılmamalıydı, işin ekonomik boyutu, salgına tesiri üzere bahislere girmeye niyetim yok. Yiğit Özgür’ün çok sevdiğim bir karikatüründen lisana pelesenk olmuş “Ortam çok gergin Fuat, bilmiyorum herkes çok gergin” cümlesiyle konunun ‘o’ kısmını kapatıyorum.
Yasağın kalktığı birinci gün (2 Mart 2021) sabah 8’de Kadıköy’deki kafelerde adeta kutlama vardı. Dizüstü bilgisayarını açıp çalışanlar, arkadaşıyla kahve içip sohbet edenler, kitap okuyanlar ‘kafeleriyle’ hasret gideriyordu. Bir kafenin açık alanındaki masada oturmuş, cep telefonundan arkadaşını imajlı arayıp coşkusunu büyük bir sevinçle anlatanını bile gördüm…
Şimdilerde; üretiminden hasadına, demlenmesinden sunumuna bir kültür olarak kabul edilen, baristalar tarafından hazırlanan ve üçüncü kuşak olarak isimlendirilen kahvelerin sunulduğu kafeler trend. Fakat beşerler 500 yıla yakın bir vakittir farklı hallerde de olsa kafelerde daha doğrusu o dönemki isimleriyle ‘kahvehaneler’de bir ortaya gelmeyi seviyor.
Birinci kahvehanelerin 15. yüzyılda Mekke’de açıldığı söyleniyor. Farklı kaynaklarda tarihler biraz değişse de genel kabule nazaran İstanbul’da 16. yüzyılda kahvehaneler açılmaya başlamış. Kahvehane kültürünün Tahtakale civarında başladığı iddia ediliyor. Bu yerlere gidenlerin gayesi bugünkünden pek de farklı değil. Amaç biraz muhabbet olsun, siyaset tartışmaları yapılsın, gündemdeki hususlar üzerine fikirler beyan edilsin… Kahvehanelerin birinci sakinleri ise entelektüeller, edebiyatçılar, memurlar. Osmanlı İmparatorluğu devrinde açılan kahvehaneler, 16. ve 17. yüzyıllarda devlet tarafından çok sık denetleniyor ve sıkça kapatılıyormuş! Münasebet buralarda devlet hakkındaki tenkitlerin, sıkıntıların yüksek sesle lisana getirilmesi
17. yüzyılda yaşayan Fransız gezgin Jean Chardin’in yazıları kahvehanelerden bahseden birinci dokümanlardan biri. Chardin İran’daki kahvehaneleri şöyle tanımlıyor “İnsanlar sohbet ediyor, siyaset tenkitleri yapılıyor. Dama, satranç, tavla oynanıyor. Dervişler, şairler sırayla şiir okuyor, kıssalar anlatıyor.”
Tarihçilerin ortak görüşüne nazaran kahve kültürü İstanbul’dan Avrupa’ya yayılmış. İngiliz ‘günlük yazarı’ John Evelyn’nin o yıllarda tutuğu günlük sayesinde Birleşik Krallık’ta kahve kültürünün nasıl başladığını görebiliyoruz. Oxford Üniversitesi’ne giden Türkler kahveyi İngilizlerle buluşturmuş. Öğrenciler kafeinin tesiriyle geceleri geç saate kadar rahat rahat çalıştıklarını keşfedince bu içeceği memnuniyetle kabullenmiş. 1650 yılında Oxford’da açılan ülkenin birinci kahvehanesinin ismi ise The Angel. Yerin ikinci şubesi de çok geçmeden kentte kendine bir yer bulmuş. Kaynaklara nazaran Londra’da 1652 yılında açılan birinci kahvehanenin kurucusu, İzmir doğumlu Pasqua Rosée. Bu kahvehane Londra toplumunda adeta bir ihtilale yol açmış.
Oxford ve Londra’da arkası arkasına açılan kahvehanelerin bir kısmı giriş fiyatı olarak 1 penny (kuruş) almaya başlamış. Bir fincan kahve karşılığında entelektüel tartışmalara, değişik sohbetlere katılma imkanı nedeniyle halk kahvehanelere Penny University ismini takmış.
Günümüzde kafeleri ve kahveleriyle meşhur olan Viyana da bu lezzeti İstanbul’dan ithal etmiş. Venedikli tüccarlar İstanbul’da tanıştıkları kahveyi ülkelerine taşımış. Dokümanlara nazaran kahve birinci olarak meskenlerde içilmeye başlamış, 1680’li yıllarda birinci kahvehaneler açılmış.
Kafeleriyle pek hava atan Fransızlar da kahveyi Türkler sayesinde yudumlamış. 1669 yılında Fransa’ya elçi olarak giden Süleyman Ağa, Parisli seçkinlere kahve ikram ederek bu içeceği ülkeye tanıtmış. Paris’te birinci kahvehanenin açılış tarihi ise 1686.
Bu kadar kahveden bahsettikten sonra az şekerli, mis üzere kokan bir Türk kahvesi içmenin vakti geldi sanırım…
Aradığınız kişi telaşlı olduğu için telefona karşılık veremiyor!
ABD’de telefon kullanımıyla ilgili değişik bir araştırma yapıldı. Pew Araştırma Merkezi’nin anketine nazaran on Amerikalının sekizi cep telefonlarını tanımadıkları bir numara aradığında yanıt vermediklerini söylüyor. Lakin telefonlara yanıt vermeyenler ekseriyetle şayet sesli ileti bırakılmışsa iletisi dinliyor. ABD’lilerin tanımadıkları numaradan gelen davetlere karşılık vermemesi durumunun, Kovid-19’a yakalanmış şahısların ya da temaslıların takibini zorlama riski halk sıhhati uzmanlarını endişelendiriyor.
Amerikalıların telefonlarına neden yanıt vermedikleri tam olarak bilinmese de en değerli nedenin hepimizin vakit zaman isyan ettiği reklam gayeli aramalar olabileceği kestirim ediliyor. Bir öteki mümkünlük da Kovid-19 salgını sırasında artan dolandırıcılıklarla ilgili tasalar. ABD’li her 10 yetişkinden dokuzu cep telefonunda kendilerini ‘bir başkası’ olarak tanıtıp şahsî bilgilerine erişmek isteyenlerden korkuyor.
Üstte anlattığımız münasebetler telefona karşılık vermemek için makul karşılanabilir. Fakat telefonla bağımızda ruhsal bir durum da ortaya çıkabiliyor: Telefon görüşmesi telaşı. Hiç garipsemeyin nitekim de çok yaygın bir durum bu. Çok sayıda insan için birini telefonla aramak ya da biri tarafından aranmak gerilimli bir tecrübe. Elbette pek çok kişi telefonla konuşmaktan hoşlanmıyor lakin uzmanlara nazaran telefonla konuşmak kimi semptomlar yaşamanıza neden oluyorsa telefon korkunuz olabilir. Bu semptomlar görüşmeden evvel, sırasında ve sonrasında çok gergin olmak, mide bulantısı, baş dönmesi, kalp atışının hızlanması olarak tanımlanıyor.
Vakit zaman bu türlü hissediyorsanız yalnız değilsiniz. İngiltere’de yapılan bir araştırmadan çıkan sonuç çarpıcı! Y jenerasyonunun yüzde 76’sı, baby boomer’ların yüzde 40’ı telefonları çalınca endişeleniyor. Tamam da nedir bu tasanın kaynağı? Yüz yüze görüşmelerde vücut lisanımızı kullanabiliyoruz, göz teması kurabiliyoruz bu da konuşmanın daha doğal ilerlemesini sağlayabiliyor. Bir görüşe nazaran, telefonda yalnızca ‘sesimizle’ sonlu olmamız ve dikkat dağıtıcı bir öge olmaması rahatsız edici olabiliyor, yani o an odak yalnızca biziz! Telefon korkusu olanların imdadına bildiriler yetişiyor. Araştırmalar telefon korkusu olanların mesajlaşmayı tercih ettiğini gösteriyor. Zira ileti yazmadan evvel düşünüp taşınmak, söyleyeceklerini tartmak mümkün, ilgi o an üzerinizde değil. Üstelik bildiri, beklenmedik bir soruya anında karşılık verme tasasını de ortadan kaldırıyor.
Bu korku nedeniyle toplumsal bağlarında ve iş hayatlarında sorun yaşadığı için terapistlere başvuran fazla sayıda kişi var. Terapistler ekseriyetle kısa süren seanslarla bu telaşların hafifletilebildiğini söylüyor.
Sinema sanayisi pandemide kedi olalı bir fare tuttu…
Malum, sinema bölümü koronavirüs pandemisi nedeniyle sıkıntı günler yaşıyor. Dünya genelinde sinemaların bir kısmı açık, bir kısmı kapalı. Geçen yıl ise çabucak hemen her ülkede perdeler inmişti. Sinemaların açık olduğu periyotta vizyona giren sinemalar ise çok makus gişe hasılatlarıyla büyük ziyan etti. Lakin umut verici gelişmeler de var. Tahminen de sinemaların canlanmasının işaret fişeğini dünyanın en ünlü kedi ve faresi atacak: Tom ve Jerry…
Çocukluğumuzun kült çizgi sineması Tom ve Jerry’yi hatırlamayan yoktur. Tıpkı konutta yaşayan Tom (kedi) ve Jerry (fare) ortasındaki çaba ve Jerry’nin her seferinde türlü numaralarla Tom’u alt etmesi çocukluğumuzun bol kahkahalı, en tatlı anıları ortasında. Bir görüşe nazaran bu ikili aslında düşman değil, sıkı dost. Tom, Jerry’yi meskenden atılmaması için koruyor. 1940 yılında William Hanna ve Joseph Barbara tarafından yaratılan animasyon sinemalarından on üçü akademi ödüllerinde aday gösterildi, yedi tanesi En Düzgün Kısa Animasyon mükafatına sahip oldu.
Tom ve Jerry’nin maceraları o günden bugüne farklı üretim şirketleriyle de olsa devam etti. Son olarak da live action (gerçek oyuncularla çizgi karakterlerin bir ortada rol aldığı filmler) bir sinemayla geri döndü. Tom & Jerry sinemaların açık olduğu ülkelerde ve ABD’de yayın yapan HBO Max kanalında geçen hafta gösterime girdi. Sinemanın global gişe hasılatı şu ana kadar 38,8 milyon dolar. Sinemanın bütçesinin 79 milyon dolar olduğunu da ekleyelim. Bu sayı pandemi öncesi için çok büyük değil lakin önemli meşakkatler yaşayan sinema kesimi için umut verici bir gelişme. Tom&Jerry üzere Aralık ayında gösterime giren Wonder Woman 1984 de gişedeki başarısıyla sinemaların şimdi ‘ölmediğini’ kanıtladı.
Türkiye’de sinemalar kapalı, yani bu sineması ne vakit izleyebiliriz aşikâr değil. Ancak bu Cumartesi gününe gülümseyerek devam etmek için Tom ve Jerry’nin eski maceralarına internetten bakmak kötü fikir olmayabilir.
Karar
