İstatistik Kurumu datalarına nazaran enflasyon ekim ayında artış kaydetti. Yıllık oran ise yüzde 19.89 oldu. Buna rağmen akademisyenlerin oluşturduğu Enflasyon Araştırma Kümesi ise 12 aylık artışı yüzde 49.87 olarak açıkladı. Gelecek yılın vergi, harç ve trafik cezalarına uygulanacak artırım oranının belirlenmesinde kullanılan yine değerleme oranı da yüzde 36’ya çıktı. Kelam konusu oranın geçen yıl yüzde 9 olması rekor artışı ortaya koydu.

‘KAĞIT ÜSTÜNDE OYUNLARLA ÇALIŞANIN MAAŞI, EKMEĞİ ÇALINIYOR’

Ana muhalefetten “Her saat yeni artırım haberi geliyor. Bu açık enflasyon hileleriyle maaşlıların ekmeği çalınıyor” yansısı geldi. Ekonomistler de ‘vergide öteki maaşta başka’ tablosuna dikkat çekti: Bu döngünün kaybedeni, kendini enflasyona karşı muhafaza talihi olmayan 15 milyonluk fakir kesim. Denetimden çıkmış bir enflasyon ateşi var. Bir düzenleme gelmezse yandı gülüm keten helva. Enflasyonla uğraşta TÜİK MB’den daha aktif çalışıyor.

Personel, emekli, memur TÜİK’e ezilecek

TÜİK datalarına nazaran, Türkiye’nin aylık enflasyonu aylık yüzde 2,39 artarken, yıllık yüzde 19,89 oldu. Üretici ve tüketici fiyat farkının rekor kırdığı görülürken, ÜFE ise yüzde 46,3’e çıktı. ÜFE’deki kelam konusu artış ise 2002 yılından bu yana en yüksek düzeyde. Datalara nazaran tekrar değerleme oranı yüzde 36 olarak hesaplandı. Bu oran 2022’de vergi gelirlerine yansıyacak ama, emekçi ve memur artırımları TÜFE oranına nazaran olacak.

Süratli bir faiz indirimi devrine giren Türkiye’de faiz-enflasyon sarmalı tutmuyor. Düşük faizle kur her hafta rekorlara imza atarken, öte yandan da enflasyon yüzde 20’ye tırmanıyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ekim ayına ait tüketici fiyat endeksini (TÜFE) açıkladı.

Buna nazaran enflasyon aylık yüzde 2,39 artarken, yıllık yüzde 19,89 olarak gerçekleşti. Enflasyon eylülde aylık yüzde 1,25, yıllık ise 19,58 olarak açıklanmıştı. Piyasalarda genel kanı enflasyonun yüzde 20’nin üzerinde gerçekleşmesi istikametindeydi.

Ekim ayında bir evvelki aya nazaran yüzde 2,39, bir evvelki yılın aralık ayına nazaran yüzde 15,75, bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 19,89 ve on iki aylık ortalamalara nazaran yüzde 17,09 artış gerçekleşti. Çekirdek enflasyon ise (c endeks) yıllık yüzde 16,82’ye geriledi. Çekirdek enflasyon bir evvelki ayda yüzde 16,98 düzeyinde gerçekleşmişti.

Enflasyon bilgileri sonrasında dikkat çeken üretici ve tüketici fiyat farkı da rekor kırdı. Üretici enflasyonu aylık yüzde 5,24 artarken, yıllık ise 46,31 olarak gerçekleşti. ÜFE’deki kelam konusu artış ise 2002 yılından bu yana ki en yüksek düzeyinde. ÜFE, ekimde bir evvelki yılın aralık ayına nazaran yüzde 37,34 ve on iki aylık ortalamalara nazaran yüzde 36,20 artış gösterdi.

TÜFE sayılarının mucizevi bir biçimde yüzde 20’nin altında tutulurken, ekonomistler üretici fiyatlarında yanılgı olmadığını söylüyor. Bu ay yine değerleme oranı yüzde 36,2 olarak açıklandı. Bu artış tıpkı vakitte devletin vergi oranını da yansıtıyor.

Devletin vergileri yüzde 36 artarken çalışanın memurun maaşları TÜFE’ye nazaran, yüzde 20 artacak. Yüzde 36,20 devletin vergi sistemimizdeki pek çok vergisel sayı, tarife, artırım, ceza, istisna meblağı ve benzerinin belirlenmesinde kullanılıyor. Yani yeni yılda uygulanacak kimi vergi artışları, maktu harçlar ve damga vergisi, trafik para cezaları, öbür birtakım cezalar, pasaport ve öbür kıymetli kağıt bedelleri, emlak vergisi yüzde 36.20’den hesaplanacak. Personel, memur ve emeklilere verilecek artırım ise enflasyon oranına nazaran hesaplanıyor.

‘5 YILDA YÜZDE 100’LÜK FARK VAR’

Ekonomist Hakan Kara, TÜFE’nin kıymetinin giderek azaldığını paylaştı. Kara “Yine de bir mana atfedeceksek çekirdek enflasyon göstergesi olarak yönetilen/yönlendirilen fiyatlar hariç TÜFE’ye bakılabilir. Buna nazaran enflasyon yüzde 20,92. Yani siyaset faizinin neredeyse 5 puan üzerinde” dedi. Ekonomist İris Cibre de “ÜFE, TÜİK’in başarılı çalışmalarına karşın yüzde 46,31. Bu türlü bir ÜFE-TÜFE makası yok. 1 yıldan fazla müddettir bu makas daima geniş geniş açık, nereye kadar TÜFE ye yansıtmamayı başaracaksınız?” diye konuştu. Ekonomist Cem Oyvat ise şu yorumu yaptı: “Sadece TÜFE enflasyonu değil; Yİ-ÜFE, TÜFE farkı da 26,42 puan ile (%46.31-%19.89) tepeye çıktı. 5 yıl önceye nazaran üretici fiyatları yüzde 199 artmışken, tüketici fiyatları bunun çok altında yüzde 104 artmış. Firmaların 5 yıl evvelki kâr marjları neydi ki, bu türlü bir fark olabiliyor. TÜİK gitgide inandırıcılığını kaybediyor.”

ÇALIŞAN YENİDEN MAĞDUR OLACAK

İYİ Parti Kalkınma Siyasetleri Lideri Ümit Özlale “TÜFE enflasyonu ve öteki enflasyon göstergeleri ortasındaki fark açılıyor. Enflasyonla çabada TÜİK’in TCMB’den daha aktif çalıştığı kesin. İşin trajik tarafı ise TÜİK memurlarının yoksulluk hududunun altında maaş alması ve fiyat artırımlarının TÜFE enflasyonuna nazaran belirlenmesi. İTO’nun İstanbul enflasyonu ortasındaki fark, Ağustos’tan beri süratli formda açılmaya devam ediyor” yorumunu yaptı.

‘VATANDAŞ DÖVİZE VE ALTINA KOŞUYOR’

Toplumsal medya hesabı üzerinden yorum yapan ekonomist Uğur Gürses “Benim hesabıma nazaran, çok uçta artan ve düşen pahalar budanmış (trimmed) enflasyon yüzde 23,7. Siz çekirdeğe bakmaya ve faiz düşürmeye devam edin; vatandaş döviz-altına koşarak kendini muhafazaya, ülke de enflasyon-devalüasyon döngüsüne devam etsin. Bu döngünün kaybedeni, kendini enflasyona karşı muhafaza talihi olmayan ve harcanabilir geliri bu enflasyonla budanan ve giderek daha fazla fakirleşen 15 milyonu aşan fakir kesim olacak” dedi. Ekonomist Doç. Dr. Oğuz Demir de “Veri TÜİK’e nazaran gerçekçi. Fakat ben hala hesaplamada kullanılan, derlenen fiyatların da paylaşılmasının inandırıcılığı arttıracağı kanaatindeyim” diye konuştu.

‘SON 16 YILIN REKORU UMARIM CUMHURBAŞKANI YETKİ KULLANIR’

Sayıları kıymetlendiren ekonomist Prof. Dr. Burak ARZOVA ise şu paylaşımı yaptı: “Dün söylemiştim. Şayet enflasyon aylık yüzde 2,5 ve üstü gelseydi yıllık enflasyon yüzde 20 üzerinde olacaktı fakat ne şanslıyız ki ekim ayı aylık enflasyonu yüzde 2,39 geldi ve yıllıkta yüzde 20 altında kalarak yüzde 19,89 oldu.” Vergi uzmanı Ozan Bingöl de “İki ay evvel neler olabileceğini yazmıştık. TÜİK’in açıkladığı datalara nazaran Yine Değerleme Oranı (YDO) yüzde 36,20 olarak gerçekleşti. YDO son 16 yılın rekoruna ulaştı. Umarız Cumhurbaşkanı yetki kullanır, aksi halde 2022 her alanda olduğu üzere vergilerde de çok sıkıntı geçecek” dedi.

FAHİŞ FİYAT KONTROLLERİ DE GIDAYI DURDURAMADI

TÜİK bilgilerine yıllık bazda bakıldığında; en düşük artış yüzde 5,29 ile haberleşme kümesinde gerçekleşti. Bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran artışın düşük olduğu başka ana kümeler sırasıyla, yüzde 7,88 ile alkollü içecekler ve tütün, yüzde 8,08 ile giysi ve ayakkabı ve yüzde 13,12 ile cümbüş ve kültür olarak gerçekleşti. Buna karşılık, bir evvelki yılın birebir ayına nazaran artışın yüksek olduğu ana kümeler ise sırasıyla, yüzde 27,41 ile besin ve alkolsüz içecekler, yüzde 25,23 ile lokanta ve oteller ve yüzde 23,03 ile mesken eşyası oldu. Fahiş fiyat kontrollerine karşın ekim ayında besin enflasyonu durmadı.

‘ENFLASYONLA ÇABA TÜİK’E KALDI’

Ekonomist Refet Gürkaynak “Merkez Bankası yalnızca faiz indirmeye kadir olunca enflasyon ile uğraş TÜİK’e kalmış olabilir mi?” yorumunu yaptı. Prof. Dr. Özgür Demirtaş ise “Gerçek Enflasyon yüzde 50. Net” paylaşımını yaptı. Ekonomist Murat Sağman da şunları aktardı: “TÜİK Ekim 2021 TÜFE enflasyonunu yüzde 2,39 olarak açıkladı. Yıllık enflasyon yüzde 19,89 oldu. ENAG Ekim 2021 aylık yüzde 6,90 yılık yüzde 49,87 olarak açıkladı. Faiz düştükçe, Türk Lirası bedel kaybettikçe, enflasyon yükselmeye devam ediyor.”

EKONOMİSTLERİN HESAPLAMASI: YILLIK YÜZDE 50

Ekonomist Refet Gürkaynak “Merkez Bankası yalnızca faiz indirmeye kadir olunca enflasyon ile uğraş TÜİK’e kalmış olabilir mi?” yorumunu yaptı. Prof. Dr. Özgür Demirtaş ise “Gerçek Enflasyon yüzde 50. Net” paylaşımını yaptı. Ekonomist Murat Sağman da şunları aktardı: “TÜİK Ekim 2021 TÜFE enflasyonunu yüzde 2,39 olarak açıkladı. Yıllık enflasyon yüzde 19,89 oldu. ENAG Ekim 2021 aylık yüzde 6,90 yılık yüzde 49,87 olarak açıkladı. Faiz düştükçe, Türk Lirası paha kaybettikçe, enflasyon yükselmeye devam ediyor.”

VERGİ MAAŞ ARTIRIMINDAN FAZLA

Ekim ayı baz alınarak 12 aylık ortalamalara nazaran, 100 liranın son 5 yıllık hesabı ise şöyle; 100 liranın 2017’de TÜFE karşısında 110 liraya çıktığı görülürken, ÜFE’de artış neredeyse 115 lira. 2019’da tıpkı oran 148 lirayı geçerken, ÜFE 173 liraları aşıyor. 2021’de de makas uygunca açılıyor. 100 liranın 2021’de TÜFE karşısında 193 lira, ÜFE’de artış ise 258 lira. Yani bu tabloya nazaran, küçük bir azınlığın maaşlarına 93 lira artırım gelirken, vergilere 153 lira artırım yapılıyor.

‘TURPUN BÜYÜĞÜ HEYBEDE’

CHP Tekirdağ Milletvekili ve Parti Sözcüsü Faik Öztrak “Bağımsız iktisatçılardan oluşan Enflasyon Araştırma Kümesine nazaran ise 12 aylık enflasyon yüzde 49,87. Üretici enflasyonunda ise tarihi rekor var. Ekim’de yıllık üretici enflasyonu yüzde 46,31. Tekrar bu devirde, orta malı fiyatları yüzde 53,20, Güç fiyatları yüzde 72,63 artış göstermiş. Bunların bir müddet sonra tüketiciye yansıması ise kaçınılmaz. Üretici ve tüketici enflasyonu ortasındaki makas ‘turpun büyüğü heybede’ diye bağırıyor. Ekimde üretici enflasyonu tüketici enflasyonun 26,42 puan üzerinde. Bu da farklı bir rekor. Eylül’de yayımlanan OVP, ‘2021 sonu için enflasyon yüzde 16,2 olacak’ dedi. TCMB geçen hafta bu varsayımı çöpe attı. ‘Enflasyon yıl sonunda yüzde 18,4 olacak’ dedi. Son iki ayda enflasyon yalnızca yüzde 2,3 olacak da bu son kestirim de tutacak. Bu da artık çok zor” dedi

Karar